.webp){kind=icon}
Eзерата, реките и океаните сè повеќе се „гушат“ со пластика, плус трилиони нејзини микроскопски фрагменти.
Овој „потоп“ од отпад порасна експоненцијално во текот на 60 години. Околу 10 милиони тони шишиња, мрежи, вреќи, кофи и обвивки за храна секоја година намерно или од рамнодушност завршуваат во нашите води, каде што го загрозуваат и убиваат подводниот свет и морскиот живот.
Често се поставува прашањето што можеме да направиме? Веќе 70 години се обидуваме да рециклираме пластика, без многу успех. Некои мислат дека тоа никогаш нема вистински да профункционира, во голем дел затоа што има многу различни видови пластика и тие генерално не можат да се рециклираат заедно. Исто така, рециклирањето е сè уште поскапо од производството на нова пластика; пластичната индустрија се очекува да произведе три пати повеќе пластика во 2040 година отколку денес.
Пластиката толку се вплетка во нашиот екосистем што има бактерии кои еволуирале за да може да ја сварат.
Но, токму ваквите грешки во био-системот нудат зрак надеж. Клучна бариера за рентабилно рециклирање е пронаоѓањето на хемиски ензими способни брзо да ја разградат пластиката, обновувајќи ги молекулите кои првично се користеле за нејзино производство, што е главен почетен чекор во реформирањето и повторното користење на материјалот.
Преку проучување на бактериите кои јадат пластика, научниците открија некои ензими кои можат да ја разградат пластиката многу побрзо отколку што беше можно пред една деценија. Тоа е голем напредок од традиционалното рециклирање, кое користи топлина за топење на пластиката, што доведува до деградиран и помалку корисен материјал. Откако ја презентира новата техника, компанија во Франција наречена Carbios очекува наскоро да рециклира 50.000 тони пластика секоја година.
Но, ова е веројатно само почеток. Поголема надеж за важни откритија во хемијата за рециклирање доаѓа од нашето сегашно спектакуларно непознавање на микробиологијата на морињата, а компјутерската технологија се подготвува да го промени тоа.
Знаеме многу малку за микробите во светот. Кога биолозите ја проучуваат генетската содржина на примероците од морската вода, две третини од она што го пронаоѓаат не наликува на ништо од познатите организми. Една неодамнешна студија на истражувачите од Институтот за микробиологија во ЕТХ Цирих, користела метода за анализирање на повеќе од 1.000 примероци на морска вода од многу локации и длабочини и завршила со резултат од целосни геноми на околу 26.000 организми, од кои 2.700 биле претходно непознати. (Исто така не знаеме многу за микробите во почвата. Околу 99 отсто од гените идентификувани во случајни примероци од горниот слој на почвата не се наоѓаат во базите на податоци на познатите микробиолошки гени.)
Микробиомот, универзумот на сите микроорганизми, е ризница од хемиски докази за потенцијални нови лекови и други корисни биохемиски соединенија. Само студијата на ETH Цирих откри повеќе од 40.000 нови биосинтетички генски кластери - термин кои биолозите го користат за мали кластери на поврзани гени кои заедно помагаат да се произведе одредена биоактивна молекула. За научниците, ова се главните кандидати во потрагата по нови и корисни фармацевтски соединенија.
Ваквите студии исто така им помагаат на научниците да идентификуваат нови ензими способни да ја сварат пластиката. Во студија објавена минатата година, биологот Алексеј Железнијак од Технолошкиот универзитет „Чалмерс“ во Шведска и неговите колеги идентификуваа ензими кои разградуваат пластика во геномите на многу бактерии, вклучувајќи ги и оние во океанот и во почвите. Меѓу океанските бактерии, тие исто така забележале силна корелација помеѓу разновидноста на таквите ензими и количината на локалното загадување со пластика. Во кратките 60 години откако загадувањето со пластика е со нас, бактериите веќе реагирале со биохемиска еволуција за варење на пластиката како извор на храна.
Овој бактериски инженеринг нуди индиции за тоа како можеме да произведеме подобри ензими за рециклирање. Преку овие бактериски податоци, користејќи современи методи на геномика и машинско учење, истражувачите биле во можност да идентификуваат повеќе од 30.000 нови молекули кои се очекува да имаат моќни дигестивни својства за најмалку 10 различни видови пластика.
Се разбира, постојат и други бариери за рециклирање на пластика, а не само широк недостаток на јавен ангажман. Тоа почнува да се менува, делумно поттикнато од забраната на Кина за увоз на пластичен отпад, што им отежна на западните земји да го сокријат своето пластично загадување, испраќајќи го далеку од дома.
Но, потребни се и многу посилни обврски од владите за оданочување на пластичната амбалажа и поттикнување алтернативи за пакување кои користат помалку пластика или воопшто не користат пластика. Ако се преземат овие чекори, не е премногу неосновано да се надеваме дека за 10 или 20 години, вооружени со повеќе знаење за морскиот микробиом, научниците може да го најдат патот до збир на ензими способни брзо да ги сварат многуте видови пластика. Ако тоа се случи, сепак останува надеж за океаните.
