.webp){kind=icon}
Во регионот Адрија, Србија е лидер по привлекувањето странски директни инвестиции (СДИ). Лидер е по сите основи. Македонија, пак, е на дното.
Целиот регион за десет години собрал 50 милијарди евра инвестиции, од нив во земјава се слеале само 6,4 отсто.
Бројките на UNCTAD покажуваат дека во Србија за десет години влегле околу 29 милијарди евра инвестиции.
Следна е Хрватска со 10 милијарди евра, потоа Словенија со осум и Босна и Херцеговина со 3,8 милијарди. Во земјава се слеале три милијарди.
Ако инвестициите се мерат како процент од БДП, Србија пак е лидер. Странските директни инвестиции таму чинат просечни 5,9 отсто од БДП. Во БиХ – 2,3 отсто. Во земјава чинат околу три отсто од БДП. Во Словенија и Хрватска по два отсто.
Податоците покажуваат дека Словенија имала најмал ефект од СДИ. Но, тоа и не е чудно со оглед на стажот што земјата го има во Европската Унија, но и развиеноста на пазарот. Словенија не морала да привлекува инвестиции со субвенции како Македонија и Србија затоа што има силен извоз и сериозни депозити во банките. Како единствени земји членки на ЕУ, Словенија и Хрватска имаат пристап до пазарите на капитал што другите земји го немаат. За нив каматите на пазарот се нешто над два отсто, за другите земји над шест отсто.
МАКЕДОНИЈА
За десет години во земјава влегле над 3,5 милијарди евра СДИ. Иако се малку споредено со регионот Адрија, тие на макеоднската економија и додадоаа вредност. Индустријата од традиоционална преработувачка, претежно текстилна, стана автомобилска. Најголем дел од странските компании во земјава, сеедно дали се во зоните, или не, се компании кои произведуваат делови за автомобилските гигатни. Проценките на Министерствто за финансии се дека дури 20 отсто од БДП го создава токму овој сектор.Во нив работат околу 30.000 луѓе и нивниот плати растат побрзо од државниот годишен просек.
СРБИЈА
Според податоците на Народната банка на Србија (НБС) вредноста на странските инвестиции во Србија од 2010 година изнесува 29,851 милијарди евра. Според дејностите, најмногу инвестиции отишле во преработувачката индустрија, градежништвото, рударството како и секторот транспорт и складирање, додека најмалку вложувања има во образованието. Најмногу од странските директни инвестиции се од земјите на Европската унија, потоа од Америка, а од 2014 година позначајни се од Азија, најмногу од Блискиот Исток.
Аквизицијата од 2006 година на телекомуникацискиот оператор Mobi63 од страна на норвешкиот Telenor za 1,6 милијарди евра и натаму е најголема инвестиција во Србија. Gazprom Neft со купувањето на 51 отсто од NIS за 400 милиони евра во 2008 година стана втора по вредност најголема инвестиција во Србија, додека преземањето на 67 отсто од Zastava Automobili од страна на Fiat за 940 милиони евра е трета најголема инвестиција по вредност, според податоците од 2020. година.
Според податоците на Развојната агенција на Србија (РАС), од 2007 година Србија привлекла над 37 милијарди евра странски директни инвестиции. Од оваа Агенција како најуспешни ги наведуваат: Bosch, Michelin, Siemens, ZF, Panasonic, NCR, Microsoft, Gorenje, Brose, Continental, Magna, Cooper Tires, Johnson Controls, Johnson Electric, Leoni, Fiat Chrysler Automobiles, Yazaki, Eaton, Stada, Swarovski, Aunde, Calzedonia, Mei Ta, Schneider Electric, Geox, Tarkett, Ling Long, Adient, Minth, Toyo Tires, MTU, Barry Callebaut, и многу други.
БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА
Вредноста на странските инвестиции кои се слеале во Босна и Херцеговина (БиХ) во последните пет години надминува 2,1 милијарди евра. Најмногу е вложувано во 2018 година, додека најмал прилив имало во годината кога почна корона пандемијата. Во Агенцијата за унапредување на странските инвестиции (ФИПА) наведуваат дека најмногу е инвестирано во производствениот сектор.
„Главно е инвестирано во производство, банкарство, телекомуникации и трговиија, кои се менуваа во последните пет години како најважни сектори кои привлекоа најмногу странски инвестиции“, велат во ФИПА.
Податоците на Централната банка на БиХ покажуваат дека во последните пет години најмногу вложувале земјите од опкружувањето, потоа Австрија, Германија, Русија и Велика Британија. Што се однесува генерално на најголемите инветсиции во БиХ, во ФИПА наведуваат дека една од најголемите инвестиции се случи во 2007 година кога Телеком Србија официјално стана мнозински сопственик на Телеком Српске за 646 милиони евра.
Покрај оваа инвестиција, тука е и вложувањето на компанијата EFT International Investments Holdings Limited од Велика Британија во EFT - Рудник и термоелектраната Станари чиј регистриран капитал изнесува 64,3 милиони евра. Меѓу најголемите инвестиции е и таа на ArcelorMittal Holdinga AG во истоимената компанија во Зеница и Прејдор каде во 2004 година беа инвестирани близу 400 милиони евра.
ХРВАТСКА
Кога времето би се поделило на три политички периоди: деведесеттите, новиот милениум до членството во ЕУ, и перидот по приемот во Унијата, се чини дека Хрватска најпривлечна за инвеститорите била во средниот период.
Вкупно, странските инвеститори во Хрватска низ триесетина години инвестирале 38,9 милијарди евра. На врвот на табелата земји од кои стигнале најмногу пари се наоѓа Холандија со износ од 6,44 милијарди евра, потоа Австрија, од каде што стигнале 5,1 милијарди евра (13 отсто од вкупниот износ). По неа следува Германија со близу 4 милијарди, па Италија со 3,7 милијарди и Унгарија со 2,9 милијарди евра. Следува Словенија (2 милијарди), па Велика Британија (1,3 милијарди) и Франција ( милијарда евра).
Хрватските стопанственици пак, во текот на минатите три децении во странство инвестирале 5,53 милијарди евра. Три четвртини од тој износ завршил во преостанатите пет поранешни републики. На врвот на табелата се наоѓа Словенија, каде што се пласирани 1,62 милијарди евра, или речиси 30 отсто од сите вложувања. По Словенија доаѓа Босна и Херцеговина, каде што отишле 1,26 милијарди евра. Така, во овие две земји се пласирани повеќе од половина од вкупните хрватски инвестиции во странство во последните три децении, покажуваат податоците на централната банка.
СЛОВЕНИЈА
Странските директни инвестиции во Словенија на крајот на 2021 година изнесувале 18,4 милијарди евра и пораснаа за 10,4 отсто во однос на претходната година. Најмногу вложувала Австрија, дури четвртина од сите инвестиции се од австриски вложувачи.
Вложувале главно во производство и трговија, потоа одржување и поправка на моторни возила. Следува Луксембург со 11,9 отсто удел во директните инвестиции во Словенија, а најмногу инвестирале во финансиски и осигурителни дејности.
Директни вложувања на Словенија во странство на крајот на 2021 изнесуваа 7,8 милијарди евра и пораснаа за 800 милиони во однос на претходната година, што значи за 11,8 отсто. На крајот на 2021 година словенечките инвеститори имале најмногу директни инвестиции во Хрватска, и тоа близу третина, при тоа доминирале влложувањата во недвижности, трговија, одржување и поправка на моторни возила.
Следни се инвестициите во Србија, каде се регистрирани нешто помалку од петтина од вкупни инвестиции во странство, па вложувањата во Босна и Херцеговина, каде уделот на вложувањата изнесува 6,8 отсто. Во двете земји, Словенците најмногу инвестирале во финансиски и осигурителни дејности.
Во подготовката на анализата учествуваа: Александра Ненадовиќ (Србија), Свјетлана Шурлан (БиХ), Карло Вајдиќ (Хрватска) и Пиа Бедене (Словенија)
