.webp){kind=icon}
Во услови на континуирано затегнување на условите за задолжување на меѓународните пазари на капитал и зголемување на каматите од страна на најголемите централни банки се стеснува просторот за обезбедување пари за поддршка на јавните финансии, а новите заеми стануваат сè поскапи. Поради тоа, носителите на фискалната власт во Македонија во претстојниот период ќе се соочат со предизвици во обидот да се обезбедат пари за буџетскиот дефицит за 2023 година и за враќање на старите долгови. Владата неодамна ја усвоила Информацијата за продолжување на постапката за потенцијално задолжување на меѓународниот пазар во 2023 година, па „Блумберг Адрија“ побара одговори од Министерството за финансии на неколку прашања поврзани со плановите за задолжување годинава и дома и во странство. Каква им е пресметката за цената што ќе треба да ја платиме за новите заеми?
Над 500 милиони евра ќе се бараат на домашниот пазар
Од Министерството информираат дека во согласност со усвоениот буџет за 2023 година, домашното задолжување е предвидено на ниво од 33,6 милијарди денари (546 милиони евра), кое ќе се обезбеди преку издавање државни хартии од вредност или со домашен заем.
„Притоа, Министерството за финансии ќе остане на определбата да се обезбедат средствата по поволни услови, а со цел оптимизација на портфолиото на државните хартии од вредност ќе се зголеми рочноста на портфолиото на државните записи. Предвидено е и да се премине кон нова посовремена платформа за спроведување на примарната емисија на ДХВ, со што ќе се овозможи зголемено учество на странски инвеститори на домашниот пазар“, велат од Министерството.
Повеќе извори од странство, ќе се користат најповолните
Од Министерството за финансии велат дека задолжувањето во странство во 2023 година, во согласност со планираното, може да се реализира со издавање должнички хартии од вредност на меѓународниот пазар на капитал, преку повлекување транша од кредитната линија за претпазливост и ликвидност од ММФ и преку повлекување средства од поволни кредити од странски финансиски институции и кредитни линии наменети за финансирање одделни проекти и буџетски дефицит. „Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека во ноември минатата година извршниот одбор на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) го одобри кредитот за Македонија од околу 530 милиони евра преку кредитната линија за претпазливост и ликвидност (ПЛЛ).
„Министерството за финансии при изборот на извор за финансирање ќе се базира на поволните тековни состојби на меѓународните пазари на капитал, како што беше направено и во текот на 2022 година“, велат од Министерството.
Инаку, како што дознавме, Владата неодамна ја усвоила Информацијата за продолжување на постапката за потенцијално задолжување на државата на меѓународниот пазар во 2023 година. Од Министерството објаснија дека станува збор за документ што е во насока на продолжување на процесот што беше предвиден, а не се реализира во 2022 година поради неповолната состојба на меѓународниот пазар.
„Наместо таа трансакција, се издаде регистрирана обврзница NSV со поповолни услови, со што се направи заштеда во буџетот. По донесување на буџетот за 2023 година и во услови на поволни пазарни движења, со оваа Информација, Владата на Република Северна Македонија го задолжи Министерството за финансии да продолжи со постапката за потенцијално задолжување на Република Северна Македонија на меѓународниот пазар на капитал во 2023 година“, велат од Министерството.
Заврши периодот на ниски каматни стапки
Новонастанатите услови на меѓународните пазари имаат влијание и во Македонија, што резултира со затегнување на монетарната политика и раст на каматите на државните хартии од вредност. Така, каматната стапка на 12-месечните државни записи без девизна клаузула во јануари 2022 година изнесуваше 0,60 проценти, а во декември се зголеми на 3,5 проценти. Во истиот период каматите на 15-годишните државни обврзници се зголемија од 2,6 на 5,4 проценти. Бројките јасно покажуваат дека задолжувањето преку домашните инструменти е значително поскапено. Од Министерството за финансии велат дека домашното задолжување е сепак поевтино.
„Имајќи ја предвид глoбалната финансиска состојба на континуиран раст на каматните стапки на меѓународните пазари на капитал, станува јасно дека периодот на ниски каматни стапки е веќе завршен на глобално ниво. Овие процеси имаат соодветна рефлексија и на домашниот финансиски пазар. Во тој контекст, минатата година, Народната банка изврши затегнување на монетарната политика и во неколку наврати ја зголеми референтната каматна стапка. Соодветно на тоа, каматните стапки на домашните државни записи и државни обврзници забележаа раст во текот на 2022 година. Сепак, државата го користи домашниот пазар на државни хартии од вредност како поевтин извор за финансирање на буџетот, имајќи предвид дека овие финансиски инструменти имаат пониска каматна стапка во споредба со хартиите од вредност на меѓународниот пазар на капитал“, велат од Министерството.
„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека Македонија во наредниот период ќе треба да најде пари за отплати со поголеми износи на веќе земените, од кои 450 милиони евра во 2023 година за еврообврзницата издадена во 2016 година, 500 милиони евра што ќе треба да бидат обезбедени во 2025 година за рефинансирање на еврообврзницата издадена во 2018 година, како и 700 милиони евра што достасуваат во 2026 година како резултат на издадената еврообврзница во 2020 година.
За да се задржи нивото на јавниот долг во одржливи рамки, без да се наруши притоа фискалната одржливост, Владата утврди лимит на вкупниот јавен долг на среден и долг рок, кој не треба да надмине ниво од 60 проценти од БДП. Краткорочниот максимален лимит за нето-задолжување (домашно и странско) по основа на државен долг во 2023 година е утврден на милијарда евра.
Со помош на Александра Томиќ
