.webp){kind=icon}
Неспоредливата ера на лесни пари запре во оваа 2022 година, бидејќи централните банки ја променија политиката главно водени од потребата да се изборат со растечката инфлација. Федералните резерви на САД ја зголемија својата референтна стапка од речиси нула на 4 процентни поени за само шест месеци. Компаниите, земјите и потрошувачите кои позајмуваа многу кога тоа беше евтино, сега се соочија со нови проблеми, исто како што банките повторно се доста претпазливи во кредитирањето. Ова ненадејно заострување на условите за кредитирање не само што ги зголеми ризиците од рецесија и неисполнување на обврските, туку ја зголеми загриженоста за финансиската ранливост, што сега е реалност, а која претходно беше прикриена со задолжување.
1. Зошто парите биле толку евтини толку долго?
Централните банки се раководеа долго време по можноста со својата политика да спречат глобалната финансиска криза да предизвика депресија, користејќи ниски каматни стапки и други мерки за да се обидат да ја стимулираат деловната активност. Тие ги држеа ниските стапки со години во услови на значително анемично закрепнување, а потоа повторно ги отворија славините кога се појави пандемијата: ФЕД ги намали каматните стапки на речиси нула и не ги зголеми до март 2022 година.
2. До што доведе тоа?
Тоа помогна да се поттикне период на извонреден раст на американските финансиски пазари, освен за краткиот, остар пад на пандемијата во 2020 година. Берзата на САД порасна за повеќе од 580 отсто по финансиската криза, во што секако се пресметани добивките од цената и исплатите на дивиденди. Тоа, исто така, доведе до масовно зголемување на долгот преземен од компаниите и земјите. Од 2007 до 2020 година, државниот долг како дел од бруто домашниот производ на глобално ниво скокна на 98 отсто од 58 проценти, а нефинансискиот корпоративен долг како дел од БДП се искачи на 97 проценти од претходните 77 отсто. Овие податоци ги објави Ед Алтман почесен професор по финансии на Стерн школата за бизнис на Универзитетот во Њујорк. И во потрага по подобри приноси од безбедни должнички средства, инвеститорите ги преплавија компаниите со готовина, купувајќи обврзници од ризични потфати кои плаќаа повисоки приноси, притоа не занемарувајќи го нивниот понизок кредитен квалитет. Сепак, и покрај големиот долг, инфлацијата остана пригушена во повеќето развиени економии - во САД, таа ретко ја достигнуваше целта на ФЕД од 2 отсто.
3. Што се смени?
Инфлацијата пристигна со татнеж во 2021 година бидејќи пандемските ограничувања ослабнаа додека синџирите на снабдување останаа нарушени. Во 2022 година, влошена од недостигот на енергија и руската инвазија на Украина, инфлацијата достигна над 9 проценти во САД и 10 отсто во европскиот регион. Предводени од ФЕД, централните банки почнаа да ги зголемуваат каматните стапки со најбрзо темпо во повеќе од четири децении. Тие имаат за цел да го забават растот со намалување на побарувачката на потрошувачите, надевајќи се дека и цените ќе се оладат. Помеѓу март и ноември, ФЕД го зголеми плафонот на стапката што ја користи за управување со економијата, позната како стапка на федерални фондови, на 4 процентни поени од 0,25 отсто. Економистите очекуваат дека централната банка ќе ја зголеми стапката на 5 проценти до март 2023 година и ќе ја задржи таму во поголемиот дел од годината.
4. Што значи ова за инвеститорите и пазарите?
Откако започнаа зголемувањата на каматните стапки, американскиот пазар на капитал падна за дури 25 проценти од својот врв, бидејќи инвеститорите се подготвуваа за забавување што најверојатно ќе го донесе зголемувањето на каматните стапки. Цените на обврзниците паднаа најмногу во последните децении. И компаниите од инвестициско ниво и компаниите со висок принос го намалуваат задолжувањето. Една од најчувствителните области на американската економија, пазарот на домување, забележа значително забавување на продажбата.
5. Што значи тоа за потрошувачите и компаниите?
За американските бизниси, просечните приноси за новоиздаден долг за инвестициска класа скокнаа на околу 6 проценти, а долгот со висок принос скокна на речиси 10 отсто до ноември. Тоа се надоврзува на повисоките трошоци за работна сила, особено во секторите како што е здравствената заштита. Купувачите на домови се соочуваат со нагло поостри месечни плаќања, бидејќи 30-годишната фиксна хипотекарна стапка надмина 7 проценти, највисоко ниво во последните две децении. И покрај значителните добивки на платите за американските работници во последните две години, рекордната инфлација почна да ги нагризува приходите. Надвор од САД, зголемувањето на стапката на ФЕД, исто така, го зајакна доларот во однос на другите валути, што значеше дека државниот и корпоративниот долг деноминиран во долари на пазарите во развој стана многу поскап за отплата.
6. Кои ризици доаѓаат заедно со смената?
Лесниот пристап до пари во САД доведе до повисоки нивоа на долг кај најризичните корпоративни заемопримачи, особено оние кои се во сопственост на приватни фирми. На глобално ниво, зомби фирмите - компании кои не заработуваат доволно за да ги покријат трошоците за камати - станаа почести. Повисоките трошоци во целост - за капитал, работна сила и стоки - создадоа очекувања дека стапката на неплаќање ќе се зголеми, особено кај високо задолжените компании.
7. Дали може да има уште една финансиска криза?
Правилата за кредитирање беа заострени по колапсот на кредитните пазари во 2008 година. Сепак, брзината со која се зголемуваат стапките ги зголемува стравувањата дека нешто во финансискиот систем ќе се скрши. Во септември, стратегијата за хеџинг што рутински ја користеа пензиските фондови во Обединетото Кралство имаше контраефект кога приносите на државните обврзници скокнаа побрзо од моделите што ги дозволуваа користените средства. Беше потребна интервенција на Банката на Англија за да се смират превирањата на пазарот.
8. Дали има причини за оптимизам?
Да, на неколку фронтови. Досега, американските потрошувачи и корпоративните позајмувачи во голема мера беа отпорни. Лесниот пристап до пазарите во екот на пандемијата им овозможи на многу компании да го рефинансираат својот долг по ниски каматни стапки, што значи дека нема да мора веднаш да се вратат на пазарот. И исплатите за стимулација на пандемијата и последователните повисоки плати ги поставија домаќинствата со перница за да поминат одредено ниво на економско забавување. Севкупно, уделот на ризикот во потрошувачките обврски како што се хипотеките и автомобилските заеми е намален од 2006 година, покажува извештајот на UBS Group AG.
