Божји банкари: Дали папата Франциск го спречи финансискиот разврат во црквата?

Верниците од целиот свет деновиве доаѓаат во Ватикан за да се простат од популарниот папа Франциск, а во полн ек се подготовките за погребните церемонии, на кои ќе присуствуваат околу 200 светски лидери, меѓу кои и Доналд Трамп и претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен.

Но, зад сцената, меѓу 135-те кардинали од моментот на неговата ненадејна смрт се водат калкулации и шаблони за наследник на поглаварот на Римокатоличката црква, кој ќе го изберат на претстојната конклава. Кој и да е, ќе го преземе и управувањето со огромниот имот на Римокатоличката црква, кој некои извори го проценуваат на повеќе од 70 милијарди американски долари, а други на многу повеќе.

Сепак, се до понтификатот на Франциск управувањето со имотот беше извор на бројни познати финансиски скандали поврзани со перење пари и корупција. Токму затоа неодамна починатиот шеф на Римокатоличката црква ја избра реформата на финансискиот систем на Светата столица како еден од своите приоритети.

Различни оценки

Точниот имот на Светата столица, која има 1,4 милијарди верници ширум светот, е практично невозможно да се утврди. Мора да се биде внимателен кога се прават проценки, бидејќи само во Рим има околу 350 цркви, од кои секоја содржи барем едно непроценливо дело на Да Винчи, Џото, Караваџо и други мајстори.

Податоците од 2022 година покажуваат дека приходите од управување со имот и услуги во име на универзитетите и болниците го сочинуваат најголемиот дел од тогашните 887 милиони американски долари годишен приход на Ватикан. Донациите, кои можат да се користат само за одредена цел, сочинуваа 24 отсто од приходите во изминатите години, а уште 6 отсто потекнуваа од „Монетата на Петар“, позната институција за донации од католички верници која датира од 8 век. Туризмот носи дополнителни 5 отсто, кои се очекува да се зголемат годинава поради јубилејната година и поради зголемувањето на посетите - како и смртта на папата и изборот на нов поглавар.

Светата столица, исто така, генерира приход од камати и капитални инвестиции, чија вредност се проценува на нешто помалку од 2,3 милијарди долари. Во една од неговите ретки јавни изјави за „Ватикан Њуз“ (Vatican News), поранешниот чувар на финансиите на Ватикан, отец Хуан Антонио Гереро Алвес, зборуваше за финансиските извештаи на Ватиканската банка за 2021 година, откривајќи дека имала вкупен имот од 3,9 милијарди евра во тоа време.

Божјите финансии: Игралиште на италијанските финансиери

Експертите од Ватикан истакнуваат дека на многу начини, 88-годишниот папа бил „различен папа“ кој се обидел да ја реформира Католичката црква на различни нивоа, вклучително и на финансиските.

Кога Хорхе Марио Бергољо стана папата Франциск во 2013 година, по неговото пристигнување во Светата столица изјави дека црквата мора да биде „сиромашна и да работи за сиромашните“. „Папата се оддалечи од европската теолошка перспектива за помагање на сиромашните, туку повеќе се обиде да ги направи елитата и сиромашните една целина“, вели Игор Баховец, професор на Катедрата за брак, семејна терапија, психологија и социологија на религијата при Теолошкиот факултет во Љубљана, за инклузивноста на понтификатот на Франциск. „Ова е нешто што неговите претходници не го учеа или практикуваа“, ги сумира разликите меѓу овој и другите понтификати, додавајќи дека Франциск бил голем папа затоа што „се обидел да остави личен белег“.

Ова се однесуваше и на реорганизацијата на управувањето со финансиите на Светата столица, според Јоже Принчич, истражувач на црковните финансии во Институтот за понова историја. Управувањето со имотот на Светата столица во минатото постојано беше валкано со скандали и доби бројни критики за злоупотреби и проневери, вели авторот на делото „Крстот и капиталот“. Според експертот, парите се од исклучителна важност за црквата и така е од нејзиното основање. „Треба да се знае дека црквата е една од првите, а можеби дури и првата институција во светот која беше свесна за важноста на управувањето со парите и средствата и како да ги зголеми, а тоа го прави систематски од крајот на 19 век“, вели тој за централната улога на капиталот.

Во управувањето со финансиите на Ватикан во голема мера доминираа италијанските финансиери и банкари, кои имаа речиси монопол над управувањето. Затоа, до доаѓањето на Франциск, Светата столица инвестираше главно во италијанската индустрија, диверзифицирајќи го своето портфолио помеѓу акции и обврзници и ограничувајќи го својот удел во компаниите на помалку од 6 проценти. Но, монополската позиција и личните врски меѓу италијанскиот финансиски сектор и кардиналите на крајот прераснаа во огромна палета на инвестиции, управувани за нивна сопствена корист и на кронистички начин од различни оддели во Ватикан. Токму тоа доведе до избивање на бројни корупциски скандали на сметка на управувањето со „Божјите финансии“, кои најмногу беа во доменот на Ватиканската банка.

Мртви банкари и исчезнати милијарди

Меѓу приоритетите за реформата на црквата што Франциск си ги постави, според Баховец, беше и финансиската реформа на управувањето со црковниот имот, со акцент на структурата на Ватиканската банка. Набргу откако кардиналот роден во Аргентина го презеде раководството на Светата столица, тој ги разгледа финансиите на Ватикан. Анализата покажа дека по повеќедецениски скандали и обвинувања за перење пари, тие биле во хаос, па дури се зборувало и за банкрот.

Но, Ватикан цврсто молчи за сето тоа, вели Принчич, кој наведува дека ова е испробана тактика на Римската курија. „Имаше многу медиумско покривање за ова, што го опишав и во мојата работа од перспектива на Словенечката католичка црква, но црквата, како што се очекуваше, никогаш не го коментираше и сè уште е така“, вели истражувачот за мистеријата на обемот и начинот на управување со црковниот имот. Црквата е многу добро свесна за важноста да се збогати и да ги сврти парите, вели тој, но не сака да направи голема работа од тоа поради етичките и моралните резерви за тоа како тоа влијае на нејзиниот углед во јавноста, објаснува експертот.

Меѓутоа, во 2014 година, папата Франциск формираше комисија која ќе предложи реформи на Институтот за верски прашања или Ватиканската банка (IOR). Банката е создадена во 1942 година за да се грижи за финансиите на свештениците и црковните организации ширум светот и била надгледувана од комисија на кардинали во Рим. Но, во следните децении, банката стана симбол на арбитрарност и корумпираност во управувањето со парите на Светата столица, узурпирано од кардиналите кои требало да го надгледуваат. Неодамна, во 2018 година, IOR го обвини својот поранешен претседател и неговиот адвокат за проневера на 50 милиони долари преку измамнички шеми за недвижнини и перење пари.

Еден од најозлогласените скандали беше колапсот на „Банко Амбросиано“ (Banco Ambrosiano), најголемата италијанска банка во тоа време во 1980-тите. Банката во сопственост на Ватикан беше мета на критики поради обвинувањата за перење пари, при што италијанските обвинители запленија 23 милиони евра на нејзината сметка. Скандалот беше нашироко објавен, а поранешниот претседател на банката подоцна беше пронајден обесен под мост во Лондон.

Англосаксонски принципи на менаџмент

Ова резултираше со напорите на Франциск да ја зголеми транспарентноста на работењето на Ватиканската банка и нејзината централизација. Со тоа папата сакаше индиректно да го зајакне јавниот имиџ на црквата, која губеше не само милијарди, туку и верници.

„Новиот папа исклучително сериозно ја сфати реформата во финансиското работење“, вели Баховец за приоритетите на Франциск. Во 2014 година, папата отстрани четворица кардинали кои го надгледуваа IOR и му нареди да започне да објавува годишни извештаи кои покажаа дефицити од десетици милиони. Тој, исто така, ја промени структурата на управување, при што надворешните ревизори сега го надгледуваат работењето на банката, известувајќи директно до папата. Банката сега мораше да ги почитува регулативите насочени кон воведување меѓународни финансиски стандарди во нејзиното работење.

Неговиот декрет затвори стотици инвестициски сметки управувани од различни луѓе во Курија со различни интереси. Пресвртот дојде во август 2022 година, кога Папата издаде запис со кој нареди на различни ватикански оддели сега да управуваат со сите инвестиции преку Ватиканската банка.

Во 2014 година, тој исто така создаде Секретаријат за економија, еден вид економско министерство кое ги надгледува финансиските аспекти на Римската курија и државата Ватикан, вклучително и прегледување финансиски извештаи. Неговото управување му го довери на австралискиот кардинал Џорџ Пел, кој, според Баховец, почнал да управува со финансиите на Ватикан „според англосаксонските принципи“. Но, Пел беше зафатен од обвинувањата за сексуална злоупотреба на малолетници, по што почина во 2023 година.

Во однос на инвестирањето на средствата, тој им нареди на службите да ги затворат сметките за управување и да ги ликвидираат или префрлаат акционерските позиции од странски банки на IOR и на одделот наречен Управа за наследството на Светата столица (APSA).

Тоа беа обемни и длабоки реформи кои беа против вољата на многумина, смета Баховец, бидејќи тој во голема мера ги намали привилегиите за многумина во куријата. „Исто како и секаде на друго место, редовите во Римокатоличката црква се навикнаа на придобивките, а моќта и парите не се помалку важни во црквата“, вели тој. Во 2023 година, Франциск издаде и нов статут за Ватиканската банка, усогласувајќи ги нејзините регулативи со папските документи ориентирани кон реформи од 2022 година. „Со оглед на тоа како одеа работите порано, ова беа многу големи чекори“, кои според експертот вродија плод.

Папата јасно ја дефинираше финансиската централизација на Куријата велејќи дека „сите финансиски ресурси на Светата столица и на институциите поврзани со Светата столица мора да бидат префрлени на IOR, кој треба да се смета за единствен субјект кој има право да управува со имотот и да биде чувар на имотот на Светата столица“.

Меѓу промените беа и новите упатства за инвестициската политика. Тие сега се етички, фокусирани на технологиите за зелена транзиција и со низок степен на ризик. Дополнително, менаџерите на божјото богатство мора да избегнуваат инвестиции во индустријата за оружје или здравствениот сектор, или во сектори и компании кои се вклучени во абортус, контрацепција или истражување на ембрионски матични клетки.

Во јануари, непосредно пред да биде хоспитализиран со тешка пневмонија, Франциск издаде апостолски устав кој ја дефинираше новата инвестициска политика на Ватикан. Новите финансиски правила, меѓу другото, воведуваат ограничувања за трошење, според кои канцелариите во Ватикан мора да добијат дозвола од Секретаријатот за економија пред да направат големи набавки, доколку тие надминуваат два отсто од нивниот годишен буџет. „Според мене, тој беше успешен во реформирањето на работата на црквата“, го сумира Баховец наследството од 12-годишниот понтификат на Франциск во однос на управувањето со имотот на црквата.

 

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар