Милеи има 99 проблеми, ама Трамп не е меѓу нив

Големиот и дрзок експеримент на „страшното дете“ ( француски-enfant terrible) на јужноамериканската политика, Хавиер Милеи, со продлабочувањето на ликвидносната криза во Аргентина, се претвора во бавен, но сигурен и за Аргентинците добро познат политичко-економски кошмар.

Долгови, криптовалути и корупција

Лоша најава за  иднината беше пролетта оваа година, кога аргентинската влада побара нов заем од меѓународните институции — обид на либералниот револуционер да го поништи долгот на државната каса кон централната банка, да ја искорени тврдокорната инфлација, да поттикне економски раст и да ги пополни девизните резерви.

Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) му одобри на Буенос Аирес нов четиригодишен заем во вредност од 20 милијарди долари, Светската банка додаде уште 12 милијарди, а Меѓуамериканската развојна банка обезбеди дополнителни 10 милијарди долари во форма на кредити.

Тоа беа времиња кога светските финансиски елити сè уште веруваа во успехот на штедливата економска агенда на анархо-капиталистот, кој за време на претседателската кампања во 2023 година мавташе со моторна пила како симбол на борбата против прекумерната државна потрошувачка.

„Аргентина ќе биде земја со најсилен економски раст во следните 30 години,“ се пофали Милеи по добивањето на финансиската помош од меѓународната заедница. Откако ја презеде функцијата, ја намали јавната потрошувачка, отпушти десетици илјади државни службеници, го намали бројот на министерства и започна обемна програма за економска дерегулација.

Но, политичката есен во Аргентина — по изгубените локални избори и пред клучните меѓуизбори — навестува почеток на крајот на магионичарот на државното стеснување на потрошувачката. На економските маки им се придружија и политички, бидејќи партијата на Милеи доживеа болен пораз на неодамнешните локални избори во покраината Буенос Аирес, каде што се регистрирани 40 отсто од сите избирачи во земјата.

Политичката струја на Милеј е ослабена од серија скандали — од сомнежи за вмешаност во криптоизмама, до корупциски скандал во кој наводно е вмешана неговата сестра. Претседателот дополнително ја продлабочи штетата со непромислена изјава дека изборите претставуваат „прашање на (неговото) политичко преживување или смрт“. Неговата партија освои само 34 отсто од гласовите, додека опозицијата доби 47 отсто.

Но, политичката смрт на Милеи, како што изгледа, нема да биде ниту брза ниту лесна. На 26 октомври Аргентина ја очекуваат меѓуизбори, на кои гласачите ќе одлучуваат за идната распределба на места во долниот дом и Сенатот. „Неговите проблеми се поврзани со слабеењето на перцепцијата на финансиските пазари дека Аргентина ќе остане доследна на зацртаните мерки. Тоа е резултат на серија политички порази на Милеи и корупциски обвинувања против членови на неговото семејство,“ објаснува економистот и предавач на Економскиот факултет, Чрт Костевц.

Заедно со економските маки, Аргентина повторно се претвора во безнадежен пример на држава неспособна за отплата на долгови. Моментот на „дежа ви“ го обележуваат инфлација, поскапување на храна, пад на вредноста на националната валута (пезос), намалување на платите и проблеми со отплата на меѓународните кредитни линии.

Кон крајот на август, националниот конгрес го поништи ветото на Милеи на законот за зголемување на пензиите и инвалиднините — нешто што не се случило во Аргентина веќе 20 години — со што неговата строга фискална диета наиде на сериозна пречка. „Пазарите се исплашија дека се најавува враќање на перонистите на власт и пресврт во фискалната политика,“ вели Костевц.

„Во Аргентина веќе долго време се врти спирала на депрецијација на пезосот и апрецијација на доларот, иако под претседателот Милеи таа само малку се смири,“ вели аналитичарот Лојзе Козоле од брокерската куќа „Илирика“ за монетарната рана на Аргентина. Поради кризата, властите минатата недела беа принудени да потрошат 1,1 милијарда долари од девизните резерви за да го заштитат курсот на националната валута, бидејќи каматите на државните обврзници почнаа нагло да растат. „Бидејќи поголемиот дел од долгот е деноминиран во долари, секој пад на пезосот го зголемува товарот во домашна валута,“ објаснува Костевц. „Аргентинската централна банка нема бесконечно многу долари,“ додава тој.

Трамп ги брка шпекулантите

И тоа е само врвот на ледениот брег од проблеми, во чие решавање конечно се вклучи големиот сојузник на латиноамериканските конзервативци — Трамп. Откако, поради прогонството на претседателот и конзервативец Жаир Болсонаро, најави царинска војна против бразилскиот социјалист Луис Инасио Лула да Силва, Трамп сега на својот сојузник Милеи му нуди откуп на долгот во вредност од 20 милијарди долари што претставува преседан.

САД не направиле ваков потег барем од 1995 година (во случајот со мексиканскиот долг), а Трамп ја оправдува оваа иницијатива како мерка за заштита од „навалицата на берзански шпекуланти“.

„Американското Министерство за финансии е подготвено да ги откупи аргентинските обврзници и ќе го направи тоа кога условите ќе го дозволат,“ соопшти пред неколку дена американскиот министер за финансии Скот Бесент на мрежата X, со намера да ги одврати „берзанските шпекуланти“ кои кружат околу државата.

„Не верувам дека американската влада е подготвена да истура долари во Аргентина во неограничени количини,“ изјави еден скептичен економист во врска со ветувањата на Трамп за „непоколеблива поддршка“ на својот сојузник. Според него, за да се спречи нападот на шпекулантите врз пезосот, би биле потребни најмалку 10 милијарди долари.

Според „Блумберг“, меѓу можните мерки се наведуваат валутни замени, директни откупи на националната валута или долгот деномиран во американски долари, за што САД би морале да интервенираат преку својот фонд за стабилизација на девизниот курс.

„Државата сè уште има потреба од свежи долари за стабилизација на резервите, па затоа спроведува строги штедливи мерки и се обидува да привлече странски инвестиции,“ вели Козоле за можните насоки на санација на затекнатата состојба.

Костевц предупредува дека американската заложба е под знак прашалник поради внатрешнополитичката динамика во САД.

„Со целата штедлива еуфорија во САД и истовремено големата буџетска дупка, поддршката е сомнителна,“ вели тој. А тоа е проблем, бидејќи помошта е веродостојна само онолку колку што веруваат во неа финансиските пазари.

Историјата исто така не е на страна на новиот спасувачки план за хроничниот латиноамерикански пациент, кој е важен идеолошки и стратешки сојузник на Трамп во американското геополитичко предворје. Аргентина е рекордер кога станува збор за неисплата на долгови и кредити — досега девет пати не успеала да го отплати вишокот долг.

„Американската помош под администрацијата на Трамп навистина помага во ликвидноста, но не ги решава проблемите со тековната сметка и политиката,“ вели аналитичарот Козоле за ограничувањата на оваа поддршка.

Bloomberg Mercury

Поддршка за пезосот

Перспективите се лоши, бидејќи државата досега девет пати била принудена да прогласи несолвентност, што секогаш водело кон длабока и болна економска криза. Покрај трошењето на девизните резерви за одбрана на валутата, владата на Милеи на почетокот од неделата воведе привремено ослободување од давачки за земјоделски извоз, со лимит од 7 милијарди долари. Ова поевтинување, кое всушност претставува прикриена девалвација, го засили приливот на доларски девизи, бидејќи лимитот предвиден до крајот на месецот беше достигнат веќе во средата.

Иако земјоделството сочинува само 6 отсто од БДП, земјоделските производи претставуваат речиси половина од вкупниот извоз. Давачките на најважните извозни артикли годинава ѝ донесоа на владата 4,1 милијарда долари даночни приходи. Вредноста на целиот извоз во 2024 година изнесуваше 79,72 милијарди долари, а во првата половина од 2025 година најголем дел од земјоделскиот извоз го сочинуваа соја, соино брашно и пченка. Извозот на соино брашно лани изнесуваше 10,55 милијарди долари, а на пченка 7,12 милијарди долари, според податоците на ОЕЦД. Но, Милеи сега е подготвен да се откаже од тие приходи во поддршка на песото.

Закана од исток

Но земјоделството не е само економски, туку и геополитички терен на кој се одлучува иднината на Аргентина и мандатот на Милеи. Аргентинските земјоделски производи се најдоа на крстосницата на трговската војна меѓу САД и Кина. Затоа Трамп му притекнува на помош на аргентинскиот сојузник и со намера да го заштити од растечкото кинеско влијание во регионот.

Поради трговската војна меѓу САД и Кина — каде што Кина е најголем увозник на соја во светот, а САД втор најголем извозник — Пекинг практично ги укина набавките од 22 милиони тони соја во вредност од околу 11 милијарди долари, кои годишно ги купуваше од американските земјоделци.

Наместо тоа, Кина сега ги купува овие количини од Бразил и Аргентина, што од една страна ја изолира Кина и ѝ нанесува економска штета на САД, а од друга страна ги турка најважните економии на Јужна Америка во кинеската сфера на влијание. Според неофицијални информации на „Блумберг“ од вчера, токму Кина во голема мера го искористила неколкудневниот период на продажба на земјоделски производи без извозни давачки за обемни набавки на соја.