Просечната месечна исплатена нето-плата по вработен во април годинава во Македонија изнесувала 31.525 денари (511 евра), што е всушност повисока плата за 10,9 проценти во однос на април минатата година. И додека растечката инфлација го изеде комплетно ова зголемување, висината на платата во земјава е засегната и од тоа што до просекот не успеваат да стасаат ни половина од работниците во земјава. А ако анализираме регионално, од пет земји во Адрија, Македонија има најниска исплатена просечна плата. Во Босна и Херцеговина просечната плата во април е нешто над 553 евра, додека во Србија е 620 евра. Далеку пред нас се Хрватите кои земале во април просечна плата од 999 евра, додека просечната нето плата во Словенија за четвртиот месец од годината изнесува 1.304 евра.
За храна имаме, не и за кино
Многу разлики, уште повеќе фрустрации предизвикува кај македонските работници суровата статистика за платите во земјава. Навидум растечкиот тренд е забетониран од многу фактори - во последниот период најмногу од високата стапка на раст на трошоците за живот. И додека инфлацијата расте со двоцифрени стапки ништо од повисоките плати не се пресликува во домашниот буџет. Дополнително ако навлеземе во фаза на растечки камати, платите на месечно ниво ќе значат само долгоочекуван приход со кој нема да може да се отиде ниту во кино, откако ќе се купат само основните намирници.
Инфлацијата сепак не е приказна само овде, па релниот раст на платите всушност е многу помал во сите земји. Кај нас, во април трошоците за живот пораснаа за 10,5 проценти, а во мај инфлацијата достигна нов рекорд од 11,9 проценти.
Највисоките плати во земјата се во секторот информации и комуникации, каде просекот во април изнесува над 60.000 денари или околу 1.000 евра. Од друга страна меѓу најниските плати за се вработените во земјоделскиот сектор.
И не е само оваа разлика. Најголем дека од работниците во Македонија земаат плата што е многу помала од државниот просек. Во првото тримесечје од 2022 година во земјава имало вкупно 691.498 вработени лица, а од нив над 450.000 лица земала просечна плата што е пониска од државниот просек. Така што, без оглед на тоа дали во мај ќе има двоцифрен раст на просечната плата, станува јасно дека растот на цените на основните прехранбени производи и на енергенсите станува неподнослив за голем дел од населението. За да го ублажи овој удар, Владата во два наврати веќе ги замрзна цените на основните прехранбени прозводи и ги ограничи маржите на трговците, но прашање е колку ваквите мерки можат да се одржат на долг рок.
Дополнително, уште едно вкрстување на показателите. Анализа на просечната исплатена плата во земјава од 2014 година наваму од кога почна и зголемувањето на минималната плата во земјава покажува рaстечки тренд на овој показател во земјава. Од март 2014 година кога минималната плата изнесуваше 8.800 денари, досега, износот на минималната плата е зголемен за 9.200 денари, додека во сума просечната нето исплатена плата пораснала за тие девет години за 10.073 денари. Ова значи дека порастот главно се должи на зголемувањето на законски утврдената минимална плата.
Србија - во некои општини просекот е 1.000 евра
Според последните податоци на Републичкиот завод за статистика на Србија (РЗС), просечната плата во април годинава изнесува 73.012 динари (622,1 евра) нето, односно 100.727 динари (858,25 евра) во бруто-вредност. Споредено со истиот месец лани, тоа претставува зголемување од 12,4 отсто. Официјалната статистика покажува дека, со мали отстапувања, платите во Србија се зголемуваат, но има голем опсег на варијации. Заработката во централните белградски општини е речиси два и пол пати поголема отколку во некои места на југот на земјата, а програмерите имаат речиси шест пати поголема просечна заработка од некои луѓе вработени во областа на услужните дејности.
Ако сакаме да направиме неколку чекори наназад и да направиме паралела со периодот пред 10 години, работата станува посложена, бидејќи од јануари 2018 година се користи нова методологија за пресметување на просечните плати во државата. За потребите на оваа анализа на платите пресметани со различни методологии, може да се користат индекси на плати кои се наоѓаат во базата на податоци на веб-страницата на Републичкиот завод за статистика на Србија. Користејќи ги горенаведените индекси, може да се каже дека април 2022 година бил речиси двојно подобар од април 2012 година, кога просечната нето плата била 37.823, а бруто 52.692 динари.
Кога платите се гледаат низ објективот на занимањето, водечкото место по висина на платата во моментов го имаат оние кои се занимаваат со компјутерско програмирање во Србија, консултантски и сродни дејности - нивната просечна плата во нето вредност е околу 234.600 динари (околу 2.000 евра). Останатите лични услужни дејности (од поширокото поле на други услужни дејности) се најниско рангирани - просечната плата е нешто повисока од 40.600 динари (346 евра). Тоа е речиси шест пати помалку од заработката на програмерите.
Bloomberg Mercury
Очекувано, главниот град води по плата, па според последните податоци просечната плата во Белград е околу 91.800 динари нето (126.300 бруто). Во април три градски општини имале просечни плати над 1.000 евра - во Врачар просечната нето плата била 121.877 динари, во општина Нови Београд 119.591, а во Стариот град 118.485 динари.
Од друга страна, општина со најниска нето плата се покажа Прешево, каде просечната плата е околу 50.400 динари (околу 430 евра). Економски најслабата општина бележи речиси два и пол пати помала просечна плата од најбогатата.
Во Хрватска јуришот го издиша инфлацијата
Во Хрватска, според најновите достапни податоци на Централниот завод за статистика, од април 2021 година до истиот месец во 2022 година, просечната месечна нето плата во Хрватска номинално се зголемила за 6,6 отсто, од 7.082 куни (936 евра) на 7.547 куни (999 евра).
Просечната месечна бруто-плата во април годинава изнесува 10.245 куни (1.356 евра), номинално за 7,5 отсто повеќе во однос на истиот месец лани, додека висината на минималната плата во периодот од 1 јануари до 31 декември 2022 година е во износ од 4.687 куни во бруто или 3.750 куни во нето износ.
На прв поглед, овие бројки и приходите од практично илјада евра месечно изгледаат сосема пристојни за просечниот граѓанин на Хрватска. Сепак, податоците на заводот за статистика покажуваат дека повеќе од 60 отсто од вкупно 1,5 милиони вработени во Хрватска добиваат значително пониски приходи од статистичкиот просек, а инфлацијата гарантира дека номиналниот раст на платата на повеќето други работници е всушност вистински пад на во нивните паричници.
Така, просечната нето-плата во април е реално за 2,6 отсто помала во однос на истиот период лани.
Гледајќи ги дејностите, највисока просечна месечна исплатена нето-плата по вработен за април 2022 година е исплатена во дејноста Вадење сурова нафта и природен гас, во износ од 24.082 куни, а најниска е исплатена во дејности за заштита и истражување, во износ од 4.862 куни.
Многу од Босанците под прагот на сиромаштија
Во Босна и Херцеговина статистиката за платите е посложена и поинаква приказна од оние во регионот. Разликите се во исплатените бруто и нето-плати по субјект, односно законската регулатива што се применува.
Значителен дел од населението во Босна и Херцеговина е веднаш над прагот на сиромаштија ако се анализираат нивните приходи. Тоа практично значи дека голем дел од приходите се трошат на прехранбени производи. Во Федерацијата Босна и Херцеговина минималната плата е 543 конвертабилни марки (КМ)(279,23 евра), додека во Република Српска заклучно со јуни 2022 година е 650 конвертабилни марки (324,28 евра).
Просечните бруто и нето-плати во БиХ, кои за април годинава изнесуваат 1.658 и 1.083 КМ (851,56 и 556,23 евра), од почетокот на 2014 година постепено се зголемуваат. Пад е забележан само во април. Просечниот бруто-износ е помал за 16 конвертабилни марки (8,22 евра), додека нето износот е помал за 9 конвертабилни марки (4,62 евра) во однос на март 2022 година.
Просечната нето плата е зголемена во последните седум години за 245 КМ (125,83 евра), што е раст од 29,2 отсто. Истиот тренд го следи и просечната бруто-плата и во истиот период пораснала за 350 КМ (179,76 евра) или 26,8 отсто.
Според податоците на Агенцијата за статистика на БиХ, просечната плата во БиХ во 2021 година изнесувала 998 КМ.
Словенија - номинално намалување
Во април просечната бруто-плата во Словенија била 2.001 евро, додека нето платата 1.304 евра. Во однос на просечната бруто-плата во март, според податоците на заводот за статистика, има номинално намалување од 0,3 отсто и реално намалување од 2,8 отсто.
Во меѓувреме, Словенците, заедно со остатокот од светот, се борат со високата инфлација. Во април потрошувачките цени се повисоки за 6,9 отсто на годишна основа и за 2,6 отсто во однос на март. Инфлацијата во мај достигна рекордно ниво од 10,4 отсто. Така, месечната промена на платите не го следеше трендот на поскапувања, туку дури отиде во спротивна насока.
Во април бруто-платите во јавниот сектор биле во просек 2.282 евра бруто (1.480 евра нето), што е за 1,2 отсто повеќе од месец претходно, додека во приватниот сектор просечната плата била 1.877 евра бруто (1.226 евра нето), што е 1,1 отсто помалку од еден месец порано. Најголем пораст има во образовниот сектор; платите на наставниците се зголемиле за добри четири проценти. Најголемо намалување на платите е забележано во финансиите и осигурувањето, каде што вработените земале дури 13 отсто помали бруто-плати од претходниот месец.
Bloomberg Mercury
Сепак, финансискиот и осигурителниот сектор остануваат најатрактивна дејност во однос на платата, бидејќи бруто-платата изнесува 3.087 евра (повеќе од 1.900 евра нето).
Највисоки плати во Словенија нудат компаниите од областа на информатичката технологија, фармацевтската индустрија и енергетиката. Најдарежлив работодавец е ИТ-компанијата САП, која лани на своите вработени им издвоила 11.579 евра месечна бруто-плата. Следат словенечката филијала на Мајкрософт со нешто повеќе од десет илјади евра и Фајзер со нешто помалку од осум илјади бруто-плата, покажуваат податоците на Dun & Bradstreet.
Највисока бруто-плата во април има во централнословенечкиот регион, каде што изнесува 2.214,81 евра или повеќе од десет отсто над словенечкиот просек. Околу просекот се и Обала, Горење и Југовждна Словенија. Најниска бруто-плата во април има Савињскиот регион, поточно 1.790,18 евра или 11 отсто под словенечкиот просек.
