Избраниот претседател Доналд Трамп повторно зборува за купување на Гренланд, најголемиот остров во светот, инаку територија на Данска под самостојна управа.
Трамп првпат ја предложи идејата во 2019 година, за време на неговиот прв мандат како претседател. И тогаш и сега, одговорот од другата страна за замислената трансакција беше категорично „не“. Необесхрабрен од тоа, Трамп сега дури се заканува дека ќе воведе трговски тарифи „на многу високо ниво“ на Данска ако не попушти.
Зошто Трамп би сакал да го купи Гренланд?
Како што Трамп сигурно знае, други американски лидери оставиле свој белег во историјата со вакви големи идеи, при што Ендрју Џонсон е запаметен како претседател кој го надгледувал купувањето на Алјаска од Русија во 1867 година.
Кога Трамп предложи потенцијално купување на Гренланд во 2019 година, тој го претстави како „голема зделка за недвижности“ која би можела да ги олесни државните финансии на Данска.
Неговиот аргумент овој пат е дека контролата на островот од страна на САД е од витално значење за националната безбедност.
Каков интерес имаат САД во Гренланд?
Сместен во северниот Атлантски Океан помеѓу Европа и Америка, островот долго време е центар на тензии меѓу глобалните сили. Освен што е поголем од Мексико и Саудиска Арабија, Гренланд има стратешка локација која го премостува Северниот Атлантик и Арктикот, регион чиј огромни резерви на критични минерали и фосилни горива се посакувани од САД, Русија и Кина. Веќе е дом на најсеверната воздушна база на САД и радарска станица која се користи за откривање на ракетни закани и мониторинг на вселената.
Доналд Трамп
Bloomberg
Колку е веродостојна идејата за купување на Гренланд од страна на САД?
До пред еден век, ваквите трансакции не беа невообичаени: Пред купувањето на Алјаска, САД ја купија територијата на Луизијана од Франција за 15 милиони долари во 1803 година. Има дури и преседан со Данска. Владата во Копенхаген го продаде тоа што сега е познато како Американски Девствени Острови во 1917 година. Всушност, има многу други острови за продажба, но тие обично се помали и се наоѓаат во потопли клими. Џозеф Блокер од Правниот факултет на Универзитетот Дјук во 2014 година напиша дека „пазарот за суверени територии изгледа дека се исушил“.
Колку би чинело купувањето на Гренланд?
Бидејќи островот од 830.000 квадратни милји (2,1 милион квадратни километри) моментално не е на пазарот, нема достапни проценки. Сепак, за да се добие претстава за тоа колку би можел да чини, вреди да се напомене дека неговиот бруто домашен производ во 2021 година изнесуваше нешто повеќе од 3,2 милијарди долари, според Светската банка. Островот добива годишна субвенција од околу 600 милиони долари од Данска. За споредба, цената на купувањето на Алјаска во 1867 година, 7,2 милиони долари, би се претворила во нешто повеќе од 150 милиони долари денес — што повеќето би се согласиле дека би било прилично поволно.
Како Трамп би го купил Гренланд?
Не е јасно. Кога ја изнесе идејата во 2019 година, вонредниот професор Расмус Леандер Нилсен од Универзитетот во Гренланд за локалните медиуми изјави дека Данска не може да го продаде Гренланд бидејќи законот за самоуправа од 2009 година „јасно наведува дека Гренландците се свој народ“. Најдобрата надеж на Трамп би била територијата да добие независност и потоа да избере да спроведе продажба на САД. За одвојувањето од Данска долго време се дискутира во Гренланд, а минатата година локалните законодавци претставија нацрт-устав за независна нација — иако целосната независност можеби сè уште е далеку за островот со 57.000 жители.
Премиерот на Гренланд, Муте Боуруп Егеде, во одговор на најновиот предлог на Трамп изјави дека островот „никогаш нема да биде на продажба“, иако територијата сè уште е отворена за соработка и трговија со остатокот од светот, особено со своите соседи.
На почетокот на годинава, автономната власт на Гренланд објави план за надворешна, безбедносна и одбранбена политика кој изразуца желба за зајакнување на врските со Северна Америка преку трговија со критични минерали. Предлага да им се даде на Гренландците поголем глас во клучните одбранбени прашања кои историски ги надгледувала Данска.
Може ли Трамп да го направи ова сам?
Според Уставот на САД, Конгресот би морал да одобри средства за купување на Гренланд. Но, Трамп претходно покажа подготвеност да се обиде да го заобиколи конгресното право во однос буџетот. За време на неговиот прв мандат, кога Конгресот одби да одобри средства за повеќе огради на границата меѓу САД и Мексико, Трамп го искористи буџетот на Пентагон за да најде средства за тоа. Врховниот суд го поддржа.
Референци
Гренланд се врти кон Северна Америка на својот пат кон независност.
САД планираат да ја прошират својата воена подготвеност и надзор на Арктикот со оглед на зголемениот кинески и руски интерес во регионот.
150 години подоцна, некои Руси жалат за продажбата на Алјаска.
.webp){kind=icon}