Американскиот претседател Доналд Трамп е цврсто одлучен да ја преземе контролата врз Гренланд, најголемиот остров во светот и самоуправна територија на Данска, и покрај противењето на Гренланѓаните и Данците.
Тоа ги збуни и ги фрустрира на некој начин официјалните лица во Копенхаген и главниот град на Гренланд, Нук, кои јасно ставија на знаење дека територијата не е на продажба и дека нејзиниот народ нема желба нивната земја да стане 51-та американска држава.
Зошто Трамп го сака Гренланд?
Прочитај повеќе
Премиерот на Гренланд отворен за дискусија со Трамп
Премиерот на Гренланд, Мут Б. Егед, изјави дека го разбира интересот на новоизбраниот американски претседател за островот.
11.01.2025
Не само Трамп туку и други американски лидери во историјата оставија свој белег со такви големи идеи, при што Ендрју Џонсон беше запаметен како претседател што го надгледуваше купувањето на Алјаска од Русија во 1867 година.
Кога Трамп предложи потенцијално купување на Гренланд уште во 2019 година, тој го претстави како „голем договор за недвижности“ што може да ги олесни државните финансии на Данска. Неговиот аргумент овој пат е дека американската контрола на островот е од витално значење за националната безбедност.
Каков интерес имаат САД за Гренланд?
Островот долго време е спој на тензии меѓу глобалните сили. Освен што е поголем од Мексико и Саудиска Арабија, Гренланд има стратегиска положба меѓу Северен Атлантик и Арктикот, регион чии огромни резерви на критични минерали и фосилни горива се посакувани од страна на САД и нивните стратегиски ривали Кина и Русија. Забрзаното топење на ледената покривка на Гренланд поради климатските промени потенцијално ги прави тие наоѓалишта подостапни, а исто така отвора пократки бродски патишта за трговија меѓу Северна Америка, Европа и Азија.
На Гренланд веќе се наоѓа најсеверната американска воздушна база и радарска станица што се користи за откривање ракетни закани и за следење на просторот. Стекнувањето контрола над Гренланд може да ѝ даде на американската влада нови можности да го прошири своето воздушно и поморско присуство на Арктикот и да го засили следењето на кинеската и руската активност таму.
Bloomberg Mercury
Како Трамп би презел контрола врз Гренланд?
Тоа засега е нејасно. Кога Трамп ја обелодени идејата за купување на Гренланд во 2019 година, помошниот професор Расмус Линдер Нилсен од Универзитетот на Гренланд за локалните медиуми изјави дека Данска не може да го продаде Гренланд бидејќи нејзиниот закон од 2009 година „јасно вели дека Гренланѓаните се нивен народ“.
Најголемата надеж на Трамп би била територијата да добие независност и потоа да постигне некаков договор за да ја направи дел од САД. Како што се испостави, отцепувањето од Данска долго време се дискутираше на Гренланд, иако целосна независност веројатно ќе биде тешко достижна за островот со 57.000 жители.
Но интересот на Трамп за Гренланд предизвика вознемиреност, па дури и страв кај нејзиниот народ за тоа што ќе се случи доколку прерано се отцепат од Данска. Таа загриженост беше нагласена на изборите на 11 март, на кои тројца од секои четворица гласачи од Гренланд се определија за партии што поддржуваат само бавно движење кон независност.
Колку е можна идејата САД да го купат Гренланд?
До пред еден век не беше толку невообичаено владата на една земја да купи нова територија: пред купувањето на Алјаска, во 1803 година САД ја купија Луизијана од Франција за 15 милиони долари.
Има дури и преседан со Данска. Владата во Копенхаген ги продаде оние што сега се познати како Американски Девствени Острови во 1917 година. Џозеф Блохер од Правниот факултет на универзитетот „Дјук“ во 2014 година напиша дека „се чини дека пазарот на суверени територии пресушил“.
Колку може да вреди Гренланд?
Бидејќи островот од 830.000 квадратни милји (2,1 милиони квадратни километри) моментално не е на пазарот, нема достапни вреднувања. Сепак, за да се знае колку може да достигне, вреди да се напомене дека неговиот бруто-домашен производ изнесуваше нешто повеќе од 3,2 милијарди долари во 2021 година, според Светската банка. Гренланд добива годишна субвенција од околу 600 милиони долари од Данска. Ако се гледа од перспектива на куповната цена на Алјаска во 1867 година, кога вредеше 7,2 милиони долари, денеска тој износ би вредел нешто повеќе од 150 милиони долари - за што повеќето би се согласиле дека би било доста поволна зделка.
Како би се чувствувале Гренланѓаните ако станат дел од САД?
Трамп рече дека го поддржува правото на Гренланѓаните сами да ја одредат својата иднина, но се чини дека е уверен дека ќе ги придобие на своја страна. Сепак, неодамнешните анкети на јавното мислење покажуваат дека тој има долг пат да помине, а жителите на островот во огромно мнозинство се против идејата за приклучување кон САД.
По изборите во март, лидерите на сите политички партии на Гренланд се собраа за да го осудат пристапот на американскиот претседател, нарекувајќи го неговото однесување „неприфатливо“. И победникот на изборите Јенс-Фредерик Нилсен, кој најверојатно ќе стане нов премиер на територијата, беше јасен дека „Гренланд не е куќа што можеш да ја купиш“ и дека територијата треба да биде построга кога станува збор за Трамп. Како што рече тој, повеќето пратеници во Гренланд се отворени да имаат поголем бизнис со САД.
Како може да плати Трамп за евентуален договор со Гренланд?
Според американскиот Устав, Конгресот треба да одобри пари за секое купување на Гренланд. Но Трамп претходно покажа подготвеност да се обиде да ја заобиколи моќта на Конгресот. За време на неговиот прв мандат, кога Конгресот одби да одвои пари за поголемо оградување на границата меѓу САД и Мексико, Трамп упадна во буџетот на Пентагон за да најде средства за тоа. Врховниот суд го поддржа.
.webp){kind=icon}
