Неработен петок: Сон или стварност?

По неколку западноевропски земји, Германија на 1 февруари исто така започна со тестирање на четиридневната работна недела, што одекна меѓу јавноста во регионот Адрија. Медиумската еуфорија поради оваа вест беше толку голема што можеше да се добие впечаток дека практично цела Германија преминува на пократко работно време и дека по речиси еден век повторно дојде историско време. Време како она во 1926 година, кога американскиот индустријалец Хенри Форд одлучи да ја скрати работната недела во неговите фабрики за автомобили на пет дена со вкупно 40 часа, што набрзо стана стандард не само во Америка туку и во Европа.

И покрај економските турбуленции, многумина се прашуваат дали сонот за слободен петок е всушност блиску да стане реалност во сегашната ера на роботско производство и вештачка интелигенција. Дали генерацијата зед (Z), со своето инсистирање на баланс помеѓу приватниот и деловниот живот, ќе придонесе работодавците похрабро да се одлучат за четиридневна работна недела? Или отпорот за скратување на работната недела на 32 часа сепак сè уште е посилен?

„Кога ќе погледнеме колкав напредок е постигнат во технологијата во изминатите сто години, можеме да кажеме дека и ние како човечки суштества сме многу попродуктивни како резултат на технологијата што ја користиме. И поради оваа причина, има смисла да се врати дел од тој раст на продуктивноста на работниците“, изјави за „Блумберг бизнисвик Адрија“ Јан де Јонг, претприемач и основач на хрватската компанија „Вебпауер Адрија“ (Webpower Adria), која опслужува 200 компании од целиот регион дневно со своите решенија за маркетинг во праќање мејлови.

Борбата против ловците на таленти

Јан де Јонг верува во зборовите на британскиот бизнис-магнат Ричард Бренсон дека ако се фокусирате на тоа да имате среќни вработени, ќе добиете и среќни клиенти. А Де Јонг и неговата деловна партнерка Мартина Шепиќ беа инспирирани од резултатите од експериментот во 2021 година на Исланд, кој покажа дека откако се префрлиле на четиридневна работна недела, вработените во јавниот сектор биле посреќни, помалку под стрес и попродуктивни. Затоа сопствениците на „Вебпауер Адрија“ (Webpower Adria) решија да го применат тоа во својата компанија во септември 2021 година. Меѓу другото, за да се соочат и со проблемот, затоа што ловците на таленти целеле на нивните вработени, обидувајќи се да ги регрутираат за финансиски силни компании, како што се големите фармацевтски компании, глобалните компании и стартапите еднорози во Хрватска.

„Моравме да им понудиме нешто. И тоа не беше повеќе пари, туку повеќе слободно време“, истакнува Де Јонг и додава дека денес сите нивни вработени работат целосно оддома, „четири дена во неделата по осум часа за многу добра плата со полно работно време“. „Не сакаме тие помалку работни денови да влијаат на стажот на нашите вработени, па формално сите се пријавени на по 40 часа неделно, но добиваат платен слободен ден секоја недела“.

Јан де Јонг/Лична архива „Моравме да им понудиме нешто на вработените. И тоа не беше повеќе пари, туку повеќе слободно време“, посочува Јан де Јонг, претприемач и основач на хрватската компанија „Вебпауер Адрија“. Денес сите нивни вработени работат целосно оддома, „четири дена во неделата по осум часа за многу убава плата со полно работно време“.

Според овој Холанѓанец, кој веќе две децении работи во Хрватска, единствено важно за менаџментот било што клиентите не биле во загуба и што им биле на располагање пет дена во неделата, што значело дека не може секој да биде слободен токму во петок. По предлог на вработените, одлучено е да се поделат во три тима: првиот со дополнителен слободен ден во понеделник, вториот во среда и третиот во петок. По еден месец, тимовите ротираат, така што сите се еднакво слободни во понеделник, среда и петок. Дополнително, како што додава нашиот соговорник, важно е во секој тим да има луѓе со сите вештини.

„Вработените првично чувствуваа дека во тие четири дена се позафатени од порано, па веќе немаа време да ги проверуваат вестите или нивните социјални мрежи во работното време, затоа што не им дадовме помалку работни денови и помалку работа, туку бројот на клиенти остана ист како и дотогаш. Тоа значеше дека треба да работат поефикасно, односно да завршат ист број задачи за пократко време“, вели Де Јонг и додава дека сега „луѓето се чувствуваат добро, ангажирано, активно и се зафатени“. „Тие велат дека се посреќни, помалку под стрес и имаат многу порелаксирани викенди благодарение на дополнителниот слободен ден“.

Де Јонг посочува дека во изминатите две и пол години постигнале одлични резултати бидејќи го запреле заминувањето на талентите од компанијата, односно ја зголемиле лојалноста кон компанијата, потоа го намалиле боледувањето за 50 отсто и значително го зголемиле бројот на луѓе што аплицираат за секоја објавена нова позиција.

„Другите компании сè уште им пристапуваат на нашите вработени, обидувајќи се да ги убедат да се префрлат кај нив. Но сега луѓето повеќе не одлучуваат за платата, туку одлучуваат за начинот на живот - дали сакаат да работат четири дена неделно оддома за добра плата или сакаат да се вратат во канцеларија пет дена во неделата за малку повеќе пари“, вели Де Јонг. Тој посочува дека сега кога објавуваат оглас за вработување на Линкдин (Linkedin) „во рок од 24 до 48 часа имаат повеќе од 100 апликации, што ги става како работодавци во позиција да можат да ги изберат најдобрите кандидати со кои сакаат да работат“.

Depositphotos

Седум чекори до пократко работно време

И додека во Германија тестираат дали ќе има поголема продуктивност така што во 45 компании „прекуноќ“ го скратија работното време на четири дена неделно за шест месеци, основачот и сопственик на српската компанија „Микроелектроника“, Небојша Матиќ, смета дека нема да се случи тоа, туку дека во најдобар случај ќе остане исто како порано. Тој посочува дека за успешно воведување четиридневна работна недела е потребно таа да се воведува постепено, а важни предуслови се компанијата да биде исклучително добро организирана, да се воведат дигитализација и автоматизација, односно лицето да не мора да прави ништо што може да направи машина или компјутер.

Матиќ разработи детален концепт за префрлање на овој пократок начин на работа за неговата компанија, која е еден од лидерите во регионот во „вградената“ индустрија што се занимава со производство на програмирани хардверски уреди за специјални намени. Според неговото верување, овој концепт може да се копира во многу компании, а трите сеопфатни причини за воведување на четиридневна работна недела се да се создаде подобро општество, да се постигне одржливост на работната сила и да се усогласи со платформата на компанијата.

„Секоја компанија знае каков е нејзиниот производ, колкав е нејзиниот промет и колкав профит прави. A на предавањата што ги држам, забележувам дека ниту еден сопственик и менаџер на компанија не знае каква е платформата на неговата компанија“, вели Матиќ во интервју за „Блумберг бизнисвик Адрија“ , објаснувајќи дека клучот е како да се усогласат природните интереси на трите ентитети - компанијата, вработените и менаџментот.

Во триаголникот на овие интереси е и триаголната платформа на компанијата „Микроелектроника“, која, според Матиќ, почива на автоматизација, четиридневна работна недела и дневен аутпут, односно јасно дефинирани и поделени работни задачи во одреден ден. Разработениот концепт на Матиќ подразбира премин кон четиридневна работна недела во седум чекори, и тоа не за целата компанија одеднаш туку постепено по оддели.

Првиот чекор е изборот на одделот, каде што е важно сите вработени да се согласат со тоа. Вториот чекор е 30 минути пократко работно време секој ден за една четвртина, при што секој треба да ја напушти канцеларијата штом ќе заврши работното време. Со секој следен чекор, работното време се намалува за уште 30 минути дневно, додека во исто време се зголемува КПИ (KPI), односно клучните показатели за перформансите што покажуваат колку работа е завршена.

„Петтиот чекор е два часа помалку време дневно, што е незгодно, бидејќи работите 30 часа неделно, што е помалку отколку кога на крајот ќе се префрлите на четиридневна работна недела, која има 32 часа. Но сето тоа е можно, така што нашиот хардверски оддел во таа фаза, со два часа пократко работно време дневно, успеа да го зголеми КПИ за 45 проценти“, посочува Матиќ и додава дека толку многу време се троши затоа што вработените треба да се навикнат да бидат целосно фокусирани на работата. „Шестиот чекор е првата проба со одмор во петок, што е исто така малку шокантно, бидејќи од шест часа дневно, сега работникот се враќа на осум часа, но во текот на четири дена. А ако без проблем врзете четири недели со неработен петок, следува седмиот чекор, а тоа е трајна промена на работното време. Оваа транзиција трае од година и пол до две години“.

Одделот за производство во „Микроелектроника“ ги помина овие чекори и сега работи четири дена во неделата, и тоа веќе над година и пол. Како што истакнува Матиќ, во тој оддел на почетокот имало 21 вработен, а сега има 11, наместо пет работат четири дена, а произведуваат 30 отсто повеќе.

Иновации и парадокси

„Во овој концепт победуваат работниците, менаџментот и самата компанија“, вели Матиќ и истакнува дека забележал неколку парадокси. Првиот е дека кога ќе ги прашате луѓето дали сакаат четиридневна работна недела, „50 проценти од нив велат ’не‘ затоа што едноставно не знаат што е тоа, па мислат дека ќе се распаднат од работа за тие четири дена“.

„Вториот парадокс е што тие ги гледаат придобивките од четиридневната работна недела дури кога ќе почнат да се фокусираат на тоа како ќе ги поминат трите слободни дена. Тоа им се случи на нашите вработени дури по шест месеци работа во тој режим. Потоа почнуваат да планираат патувања, хобија, нови усовршувања, уживања. Се сменија само поради тој еден ден. Тие станаа подобри луѓе. Луѓе без притисок“, вели Матиќ и додава дека, од друга страна, компанијата добила неверојатен број луѓе што се многу заинтересирани за автоматизација, иновативност и поскладен производствен процес за да се зачува тој неработен петок. „Со други зборови, добивате цела фирма заинтересирана за опстанок“.

Матиќ вели дека иновацијата настанува „кога на дневно ниво се среќаваат одморени и фокусирани луѓе, кои долго време вршат одредена активност“.

„Поради иновативноста, мене ми се исплати да им дадам на луѓето уште еден слободен ден. Згора на тоа, и да им ги зголемам и платите, бидејќи кога имате повеќе слободно време, ви требаат повеќе приходи. И им ја зголемувам платата поради нивната зголемена продуктивност“, вели овој менаџер на годината во 2023 година, по избор на Српската асоцијација на менаџери.

Сомнеж во околината и страв од промени

Сепак, на пократкото работно време жестоко се противат политичките и економските елити, како во Германија, така и во регионот Адрија. Германскиот министер за финансии Кристијан Линднер смета дека „во историјата никогаш општеството не го зголемило својот просперитет со тоа што се работело помалку“ и дека „клучот за нашиот просперитет останува напорната работа“. Слично размислува и Холгер Шефер од Германскиот економски институт, кој смета дека четиридневната недела воведена низ цела Германија би била контрапродуктивна и дека е утопија тоа дека намалувањето на работното време за 20 проценти може да се компензира со зголемена продуктивност.

Вакви сомнежи има и во регионот Адрија. Соосновачот и извршен директор на „Вега ИТ“, Саша Поповиќ, вели дека не верува во долгорочната мотивација на работниците што работат четири дена, посочувајќи дека „кога луѓето се префрлија на работа оддома поради пандемијата, многу студии покажаа дека тие беа за 20 проценти попродуктивни на почетокот, но дека по две години, продуктивноста при работа оддома значително опадна“. Дополнително, тој посочува дека е важно да се земат предвид целите и амбициите на самата компанија.

„Компанијата ’Вега ИТ’ сега е во период кога значително инвестира во проширување на бизнисот, основање канцеларии низ светот, ангажирање големи професионалци. Не може да се постигне огромен развој со четиридневна работна недела, како и да се организираме“, изјави Поповиќ за „Блумберг Адрија“.

Сопствениците на компании што веќе го применуваат овој начин на работа го тврдат спротивното.

„Работењето четири дена во неделата не покажува недостиг од мотивација и амбиција. Сè уште сме многу брзорастечки бизнис, бидејќи од година на година растеме за 50 проценти“, вели Јан де Јонг и додава дека реакциите во Хрватска биле главно многу позитивни и дека нивната транзиција кон пократка работна недела привлекла големо внимание од локалните медиуми. „Претпоставувам дека многу сопственици на бизниси ќе се спротивстават и ќе се сомневаат во четиридневната работна недела, но колку повеќе компаниите се движат во оваа насока, толку потешко ќе им биде на оние што ја нудат петдневната работна недела да најдат талентирани луѓе бидејќи големите таленти ќе сакаат да работат за компании што нудат најдобра работна средина“.

Од друга страна, Матиќ вели дека неговите идеи не биле баш добро прифатени од колегите работодавци во Србија.

„Едно време не бев добредојден гостин на дружбите со менаџерите. Воопшто не им е јасно како се зголемува продуктивноста со пократко работно време“, вели првиот човек на „Микроелектроника“ и додава дека луѓето се плашат од четиридневната работна недела, а забораваат дека во 1980-тите се работело секоја прва сабота во месецот, во 1950-тите секоја сабота, додека во 1900 година се работело секој ден“.

Небојша Матиќ/Приватна архива „Секторот за производство во ’Микроелектроника’ работи четири дена во неделата повеќе од година и половина. Во тој оддел на почетокот имаше 21 вработен, а сега има 11, работат четири дена наместо пет, а произведуваат 30 отсто повеќе“, вели основачот и сопственик на српската компанија „Микроелектроника“, Небојша Матиќ.

 

И кога Форд ја воведе 40-часовната работна недела пред речиси еден век, сите други индустријалци му велеа дека не е можно да се сработи исто толку за пет дена колку што би се сработило за шест. Покрај тоа, само три децении порано, просечното полно работно време во производството беше дури 100 часа неделно.

„Алтруизмот“ на Форд, од друга страна, се засноваше на пресметката дека со повисоки плати, кои тој ги дал, неговите работници ќе можат да платат и за да ги купат автомобилите што ги произведуваат. Покрај тоа, тој ги привлече и најталентираните луѓе, па успеа да ја надмине конкуренцијата. Многу брзо се виде дека експериментот на Форд успеал. Дали е време за нов Форд и нов експеримент?

Овој пат за експеримент со одморени работници, кои по три неработни дена се враќаат на работа полни со енергија. За повеќето тоа е сè уште сон.

 

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар