Улогата на судиите во спортот поминува низ најголемата трансформација во модерната историја. Напредокот на вештачката интелигенција и следењето на податоци веќе го поставуваат прашањето — дали, и кога, технологијата целосно ќе ги истисне „делителите на правдата“ од теренот.
Сценариото на натпревар без судии, во кој одлуките ги објавува семафорот или разгласот по компјутерска анализа, веќе не звучи како научна фантастика, туку како реална проекција на развојот на спортот.
Тенисот веќе ги елиминираше линиските судии преку електронско одредување на линиите на АТП турнирите и Вимблдон во 2025 година. Фудбалот забрзано преминува кон полуавтоматизирани одлуки за офсајд (САОТ - SAOT) и веќе со години користи технологија за гол-линија. Бејзболот од 2026 година воведува „роботски судии“ за одлуки за удари/топки, но со задржување на главниот судија. Краткорочно, тоа носи мерливо намалување на интервенциите и побрзи одлуки, додека долгорочно го менува описот на работата. Целосната елиминација на судиската професија станува исклучок, а не правило.
Тековна состојба
Фудбалот веќе влезе во полуавтоматизирана фаза. Технологијата за полуавтоматски офсајд користи 12 камери, 29 точки по играч и сензор во топката за да предложи одлука за офсајд за само една секунда. ВАР само ја потврдува. Премиер лигата во сезоната 2024/25 ја воведе СAOT и ги скрати типичните проверки за офсајд за околу 30 секунди. Ефектот е помалку чекање и помал простор за субјективни линии. Помошните судии поретко ги креваат знамињата, а повеќе управуваат со играта и односите покрај аут-линијата.
Depositphotos
Тенисот отиде уште подалеку. AТП веќе потврди дека од 2025 година сите турнири ќе користат електронско одредување на линиите. Вимблдон ја напушти традицијата на линиски судии, оставајќи само главни судии на столче за процедурни одлуки. Пораката е јасна — кога одлуката е чиста геометрија, човечката улога исчезнува.
Бејзболот од 2026 година воведува „роботски судии“ во формат на предизвик — софтверот ја следи топката, а играчите можат да побараат проверка. Главниот судија останува, но технологијата станува крајниот арбитер. Крикетот веќе една деценија покажува сличен модел каде „судиската проценка“ балансира меѓу прецизноста и традицијата.
Што е веќе автоматизирано, а што би можело да биде
Висока автоматизација веќе постои кај геометријата на офсајдот и гол-линијата — во тие сегменти помошните судии де факто станаа излишни. Не се автоматизирани излегувањето на топката во аут и корнер, како и поголемиот дел од прекршоците. Потребна е речиси совршена покриеност со камери, а проценката на контактот сè уште останува во доменот на интерпретација.
Во наредните пет до десет години, укинувањето на помошните судии во фудбалот станува технички возможно, штом лигите ја стандардизираат мрежата на камери и сензори во топката за целиот терен. Сепак, останува проблемот на интерпретација — попречување на голманот, интензитетот на прекршокот или проценката на играта без топка.
Пореално сценарио е „преквалификација“ — судиите на теренот стануваат диригенти кои управуваат со текот на играта и комуникацијата, додека алгоритмите ја решаваат геометријата. Целосна елиминација е можна само во спортови каде сите одлуки се бинарни, како во тенисот. Во колективните спортови, хибридниот модел останува доминантен на долг рок.
Реален развој на настаните
Технологијата за гол-линија веќе една деценија е стандард во елитните лиги, а СAOT е поширок и поскап пакет, но со јасен поврат. Побрзите и попрецизни одлуки ги намалуваат репутациските ризици, ги прават преносите поконзистентни и го подобруваат искуството на навивачите. Лигите тестираат нови начини за комуникација на одлуките кон гледачите, како најави од судиите и побрза графика.
На краток рок, вештачката интелигенција нема да ги исфрли судиите од фудбалот, но ќе им ги преземе рутинските задачи и ќе ги забрза одлуките. На долг рок, професијата се менува — од класична „свирка“ кон улога на менаџер на играта и односите на теренот. Целосната елиминација на судијата ќе биде исклучок, а не правило. Тенисот е доказ дека тоа е можно, но фудбалот и сличните спортови ќе останат во хибриден модел, каде технологијата ја решава геометријата, а човекот ја контролира играта.
.webp){kind=icon}
