.webp){kind=icon}
Во 2022 година САД донесоа закон за климата без преседан, а земјите презедоа храбри чекори на две конференции на Обединетите нации (ОН) за да им помогнат на државите во развој што се погодени од катастрофи и да го зачуваат тоа што остана од природниот свет. Инвестирањето во обновливи извори на енергија порасна, а исто така и популарноста на електричните автомобили и топлинските пумпи. Меѓутоа, кога станува збор за виталната статистика на Земјата, прогнозите се помалку ветувачки.
Еве каде се наоѓаме на почетокот од 2023 година:
Сјаен почеток
Се очекува во следните неколку недели главните истражувачки групи за климата да ги објават своите заклучоци за глобалната просечна температура во 2022 година, а многу е веројатно дека ќе биде жешко. Првите нацрт-процени што ги издаде Светската метеоролошката организација (СМО) во ноември предвидуваа дека годината ќе биде петта или шеста најтопла регистрирана досега, со 1,15 степен над просекот од прединдустрискиот период (1850-1990 година). Тоа би ја дефинирало како најтопла во последните осум години откако почнаа глобалните мерења на СМО.
Ако во првите денови од 2023 година приказната е иста, се чини дека трендот на загревање ќе продолжи. Според метеоролозите, годината започна со еден од најтешките топли зимски периоди кога станува збор за европските рекорди. Откако континентот втора година по ред ги урива летните температурни рекорди, за Нова година се забележани нови сезонски максимуми во неколку европски земји.
Научниците велат дека температурите би можеле да ја преминат долната граница дефинирана со Парискиот договор од 1,5 степен во рок од само една деценија.
Просечно годишно движење на температурата споредено со прединдустрискиот период / Bloomberg Mercury
Емисиите се зголемуваат
Зголемувањето на температурата значи и рекордна емисија на стакленички гасови што ја загреваат планетата. Емисиите настанаа со загревањето на фосилните горива и лани пораснаа за еден отсто во однос на 2021 година, на 36,6 гигатони јаглероден диоксид. Тоа е повеќе дури и од 2019-та, годината пред пандемијата да предизвика невиден, но привремен пад на емисиите, според Глобалниот проект за јаглерод, меѓународна научна соработка што дава процени секоја година.
Употребата на нафтата се зголеми во 2022 година, особено во авијацијата, бидејќи меѓународните патувања се вратија на нивото од пред пандемијата. И нафтата и јагленот ја завршија годината со поголема побарувачка отколку во 2021 година. А, руската инвазија врз Украина поттикна енергетска криза во Европа, поради што земјите се враќаат на нечистата енергија од фосилни горива, најмногу јаглен. Енергетскиот шок одекна низ светот, па дури и Кина го зголеми производството од јаглен за да го задоволи пазарот.
Експертите за клима секоја година ги ажурираат пресметките за количествата јаглероден диоксид, односно количеството на ЦО2 што човештвото може да го емитува пред да се откаже од шансите за глобалното затоплување да го држи под меѓународно договорените цели, а тие шанси во моментов се 50:50. Според стапката од 2022 година, преостанаа уште девет години емисија за да се постигне пониската цел за глобално затоплување од 1,5 степен и уште 30 години пред да се постигне затоплување од два степена, што претставува горна граница според меѓународните договори. За да ја достигне светот нето-нула емисијата до 2050 година, Земјата мора да ја намалува емисијата секоја година по стапка приближно колку намалувањето што беше забележано во 2020 година, во текот на пандемијата на ковид, проценува Глобалниот проект за јаглерод.
Емисиите од согорување фосилни горива и индустријата пораснаа за 63 проценти од 1990 до 2021 година / Bloomberg Mercury
Постои бум на обновливите извори на енергија
Се очекува инвестициите во обновливи извори на енергија да продолжат да растат, но не е јасно кога таа експанзија ќе се преслика во глобално намалување на емисијата на стакленички гасови. „Блумберг НЕФ“ (BloombergNEF) предвидува дека 2023 година ќе донесе раст на енергијата без јаглерод од 18 проценти. Тоа би требало во 2023 година да додаде повеќе од 500 гигавати енергија од ветер, сонце, нуклеарна и геотермална енергија, но чистата енергија треба да достигне 1,4 терават годишно до 2030 година за да се вратиме на патот за нула емисија.
Според најновиот преглед на Меѓувладиниот одбор за климатски промени на ОН, најмалку 18 земји бележат намалување на емисијата во повеќе од една деценија. Меѓутоа, како што се замаглуваат глобалните преку националните бројки, така сликата станува покомплицирана.
Напредок во климатската дипломатија
Во ноември, „Клајмат екшн тракер“ (Climate Action Tracker), истражувачкиот тим што ги споредува стапките на емисија на земјите со нивните сопствени, како и со глобалните цели, откри дека иако нема речиси никаков напредок од климатската конференција на ОН во Глазгов во 2021 година, сепак, генерално напредокот е феноменален во меѓународниот систем за климатска дипломатија од 2009 година.
„Ако го погледнете системот во целина, од конференцијата во 2009 година досега, дефинитивно е постигнат напредок. Сега сме во друг свет“, рече тогаш Никлас Хоне, научник за климатски промени на германскиот институт „Њу клајмат“ (New Climate Institute), кој придонесува за „Клајмат екшн тракер“.
Прашањето е кога таа дипломатија ќе се преточи во позитивни очекувања за виталните статистики на планетата.
Климатски „каталог на бродови“
Во сижето на „Клајмат екшн тракер“ e вклучен каталог од четири страници на моменталните климатски политики во 39 земји, од кои секоја нација е означена со своето знаме. Аргентина забрзано гради нов гасовод и истражува наоѓалишта за нафта во морето. Канада има нов климатски план, но и покрај тоа продолжува како да е лабаво неделно попладне, а не климатска криза. Иран не го ратификува Парискиот договор. Обединетото Кралство, кое важи за глобален зелен лидер, се прозива поради политиката што покрива само 40 проценти од релевантните емисии, како и поради недоволното финансирање на климатските промени.
Нешто на оваа листа, сумирана како мачна парада на неуспеси, потсетува на еден многу познат пасус од една многу стара книга. Оригиналниот европски еп „Илијада“ на почетокот се обидува да ги импресионира читателите за поморската моќ на Грците со исцрпно наведување на неколку страници на раководството и стоката на војската. Таканаречениот „Каталог на бродови“ ја воспостави епската листа како способна сила во раскажувањето приказни.
Како што започнува новата година, потешко е да се препознае дали климатскиот „каталог“ е инспиративен приказ на збирните национални амбиции или сатира на напори што не успеваат.
