Зошто на зелената транзиција очајно ѝ требаат трансформатори?

Побарувачката за трансформатори веќе некое време ја надминува понудата. Поради нивната улога во зелената транзиција и нивната клучна улога во енергетската инфраструктура, производителите на трансформатори уживаа силен раст на продажбата и има пополнети книги со нарачки.

Трансформатори 101

Трансформаторите се користат за пренос на електрична енергија и го менуваат напонот во зависност од потребите. Во контекст на обновливите извори на енергија, трансформаторите се од витално значење за зголемување на напонот, што ја прави обновливата енергија корисна за понатамошна употреба. Речиси секој киловат-час електрична енергија мора да помине низ трансформатор. Исто така, енергијата на ветерот и сонцето е во голема мера променлива, а трансформаторите служат за нејзино стабилизирање и управување. Понатаму, овие извори на енергија обично се на оддалечени локации и неопходен е пренос на долги растојанија. Според пошироката поделба, постојат трансформатори за зголемување (англ. step up) и намалување (англ. step down), покрај специјализираните трансформатори за различни намени. Илустративно, ако ја споредиме енергетската инфраструктура со регуларна инфраструктура, на пример автопатиштата, трансформаторите за зголемување се како прекинувачи на рампата (што им овозможуваат на учесниците во сообраќајот ефикасно и безбедно да се префрлат на автопатот, зголемувајќи го напонот). Трансформаторите за намалување се исклучувања на помали, регионални патеки (бидејќи го намалуваат напонот, обично за локализирана дистрибуција на електрична енергија). Далноводите и каблите сами по себе се автопат, имајќи предвид дека низ нив во најголема мера се движи струјата. Електроцентралите се појдовна точка, а потрошувачот е дестинацијата, без разлика дали станува збор за стопанството или домаќинствата. Трафостаниците може да се гледаат како клучки, а прекинувачите и склопките како сообраќајни сигнали.

Балансирање на понудата и побарувачката

Покрај вишокот побарувачка, времето на носење, т.е. вкупното време потребно за производство на трансформатор и негово доставување до купувачот, се продолжува поради предизвиците со акумулираната постпандемиска побарувачка, нестабилните цени на клучните материјали (челик, алуминиум и бакар), како и недостигот од квалификувана работна сила. Зголемувањето на времето за испорака е главен придонесувач за недостигот во снабдувањето.

Големите нерамнотежи во понудата и побарувачката, кои моментално ја измачуваат индустријата, често може да имаат интензивен контраефект. Ако се земе за пример друга индустрија, полупроводниците имаа хроничен проблем со прекумерна побарувачка за време на пандемијата. Недостигот од полупроводници предизвика сериозно тесно грло, особено во автомобилската индустрија. На крајот на 2023 година, се проценува дека има резерва од чипови во вредност од 60 милијарди долари, што укажува на спротивна ситуација - прекумерна понуда. Понатаму, процикличната природа на трансформаторската индустрија дополнително го отежнува планирањето. На пример, бумот на американскиот пазар на недвижности беше уште еден пример за пораст на побарувачката за трансформатори, а по падот во 2008 година, побарувачката пресуши. Овие ненадејни корекции се донекаде неизбежни за долгорочно усогласување на понудата и побарувачката, но тие имаат сериозни краткорочни импликации за финансиската позиција на играчите.

Гледајќи ја еврозоната, има значителен постпандемиски раст во производството на електрични мотори, генератори и трансформатори. Растот е стабилен, но со едноцифрени стапки. Често, производителите на трансформатори не се вклучени во силни инвестициски циклуси. Поучени од претходните искуства, понекогаш се потребни неколку години за новиот погон да достигне точка на покривање. Производителите што се во индустријата со децении имаат поголема флексибилност во производството (повеќе достапни капацитети за примање нарачки) и уживаат поголема профитабилност. Растот на каматните стапки во последните две години беше дополнителна пречка за проширување на капацитетите. Исто така, Кина, како најголем светски производител на трансформатори, е поконкурентна по цената во споредба со европските производители. Индустријата е извозно ориентирана, а околу 85 отсто од трансформаторите се наменети за извоз. Сметаме дека побарувачката за трансформатори има исклучително силни основи. Покрај зелената транзиција, таа ќе игра сè поважна улога во развојот на вештачката интелигенција. Развојот на вештачката интелигенција, меѓу другото, зависи од развојот на инфраструктурата на центрите за податоци. Трансформаторите се неизбежна компонента за центрите за податоци. За сложените компоненти и функции на центрите за податоци - серверите, системите за ладење - трансформаторите се клучни. На крајот на краиштата, воспоставена е долгорочна платформа за органски раст бидејќи електричната мрежа се шири и во многу случаи станува застарена.

Наелектризирана побарувачка

Покрај проширувањето на електричната мрежа, побарувачката во голема мера се стимулира и со замена (модернизација) на постојните капацитети. Застареноста (која е во директна позитивна корелација со експлоатацијата на единицата, т.е. потрошувачката на енергија од страна на крајниот потрошувач), прегревањето и временските проблеми имаат најголемо влијание врз животниот циклус на трансформаторот. Според НРЕЛ (NREL), се проценува дека 60-80 проценти од трансформаторите во Америка ќе бидат обновени преку рутинска замена до 2050 година. Дополнително, домашното производство покрива само 20 проценти од потребата за трансформатори, а периодот на набавка оди до пет години, што дополнително го продлабочува дефицитот во понудата.

Вишокот побарувачка се рефлектира и во растечкиот тренд на соодносот меѓу нарачките и испораките/плаќањата (англ. book to bill ratio) во последните четири години. Станува збор за показател што го мери односот на примени нарачки и испорачани количества. Општо земено, вредност од еден означува рамнотежа помеѓу побарувачката и понудата, вредностите над еден укажуваат на вишок побарувачка, а вредностите помали од еден укажуваат на вишок понуда. Сите клучни светски производители, освен АББ, значително ги пополнија книгите со нарачки. „Сименс“ има најзначителен сооднос меѓу нарачките и испораките, со оглед на неговата силна ориентација кон обновливите извори на енергија. Сегментот грид-технологии (главна категорија на производи се трансформатори и други решенија) имаше врв на растот во однос на нивото на нарачки. Слична е ситуацијата и во регионот Адрија, каде што лидерот на пазарот „Кончар“ има договори до 2025 година и растечки проекти во тек, а ѕвезда во рамките на групацијата „Кончар“ е „Кончар Д&СТ“, која е специјализирана за трансформатори (за зголемување и за намалување, како и автотрансформатори и специјални трансформатори).

Изгледи за иднината

Веруваме дека трансформаторската индустрија е позиционирана за понатамошен раст на здрави основи. Основниот раст ќе биде поттикнат од замената на старите блокови, како и од проширувањето на електричната мрежа. Поголемиот потенцијал за раст е претставен со иновации и проширување на алтернативните капацитети, пред сè во областа на обновливите извори на енергија и вештачката интелигенција. Едноставно кажано, универзалноста на трансформаторите во електричната мрежа значи дека побарувачката има исклучително силни основи. Предизвикот лежи во проширувањето на производствените капацитети и внимателното реагирање на вишокот понуда. Играчите се соочуваат со деликатна задача да ги балансираат дополнувањата на капацитетите за да се одговори на побарувачката (моментално скапо поради високите каматни стапки), но не до степен на создавање балон и прекумерна понуда подоцна (научено од минатото и другите искуства во индустријата). Смирувачките цени на суровините се исто така во корист на производителите на трансформатори, бидејќи клучните метали значително паднаа од врвовите постигнати во 2022 година, а особено во 2021 година. Имено, цената на клучните метали што се користат во производството на трансформатори, како алуминиумот и бакарот, е пониска за 15 отсто, односно 35 отсто (заклучно со 30.6.2024 година, во однос на 30.6.2021 година).