Иднина без јаглен: Кога термоцентралите во регионот ќе престанат да чадат?

Ниту се усогласени ниту пак се затворени - термоцентралите во Западен Балкан и шест години по истекот на рокот, во кој требаше да исполнат нови стандарди за да ги намалат штетните емисии во воздухот, продолжуваат да загадуваат.

Извештајот „Усогласи или затвори“ на „Бенквоч“ (CEE Bankwatch Network) објавен минатиот месец открива дека  загадувањето не само што не се намалува туку, напротив, емисиите на сулфур диоксид (SO2) лани биле поголеми во споредба со 2022 година, додека емисиите на прашина и азотни оксиди (NOX) останале на високо ниво во Босна и Херцеговина, Косово, Македонија и Србија.

Извештајот завршува со конкретна препорака до властите во земјите од Западен Балкан - конечно да почнат да владеат и да престанат да им дозволуваат на енергетските претпријатија бескрајно да ги продолжуваат своите рокови. Веќе преземените обврски треба да се почитуваат. Постројките што работат под режимот за изземање мора веднаш да се затворат. Теоретски, исклучоци се можни, но само ако се исполнат одредени услови. Во меѓувреме работното време на постројките треба да се скрати за загадувањето да се сведе на минимум.

Во 2023 година, четири постројки ги надминаа границите за емисија на сулфур диоксид за повеќе од десет пати. Охрабрени од овие алармантни бројки, решивме да анализираме како властите во регионот Адрија планираат постепено да го исфрлат јагленот. „Блумберг Адрија“ се обрати до надлежните во сите пет земји, но одговори добивме само од Македонија и Хрватска.

Македонија: Затворање на електроцентралите на јаглен до 2030 година

Според документот што УНИЦЕФ го објави во септември годинава, во Македонија смртните случаи на новороденчиња што се поврзани со загадениот воздух сочинуваат 11,6 отсто или еден од девет смртни случаи на деца на возраст до една година.

Во текот на шесте години откако истече рокот за усогласување, земјата единствено што успеа е да се оддалечи од усогласувањето како во поглед на намалувањето на емисиите така и во мониторингот. Ниту една од електроцентралите на јаглен сè уште нема континуиран мониторинг, а досега известуваа само врз основа на пресметките направени од едномесечните мерења, се наведува во извештајот на „Бенквоч“.

Паралелно со објавувањето на извештајот, стигна и изјавата од министерот за животна средина Изет Меџити од годишната конференција за енергетска безбедност на Централна и Источна Европа во Вашингтон. „Северна Македонија има цел да се откаже од употребата на јаглен за енергетски потреби до 2050 година, почитувајќи ги роковите на ЕУ за транзиција кон обновливи извори на енергија“, изјави Меџити тогаш.

„Блумберг Адрија“ се обрати во Министерството за енергетика со прашање дали оваа изјава на министерот за животна средина значи дека земјава одново ги одложува целите поставени со националните планови и стратегии.

Министерката за енергетика, рударство и минерални суровини Сања Божиновска во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека она што го најавува Меџити се однесува на декарбонизација на целата држава до 2050 година и се однесува на повеќе сектори, енергетика, градежништво и транспортен сектор.

Министерство за енергетика

„Поимот декарбонизација е поширок од употребата на јаглен во термоцентралите и не треба 2050 година да се поистоветува како краен за затворање на термоцентралите. Во согласност со моменталната стратегија за енергетика и националниот план за енергија и клима, термоцентралите во Македонија треба да се затворат до 2030 година и ние сме фокусирани да го испочитуваме тој рок. Како влада целиме на намалување на емисиите на стакленички гасови од 82 отсто до 2030 години, во споредба со нивото од 1990 година“, вели Божиновска.

Во меѓувреме таа најавува ревитализација и модернизација на РЕК Битола и на ТЕЦ Осломеј за зголемена ефикасност на блоковите, но пред сè поради намалување на емисиите на CO2, SOx, NOx и прашина во согласност со дозволените гранични вредности на емисии во ЕУ.

Божиновска вели дека паралелно се работи и на планови за инвестиции со кои ќе треба да се замени употребата на јаглен. Плановите вклучуваат распишување тендер за гасниот интерконектор Македонија-Грција, со што се отвора патот кон гасификација на Македонија, како и изработка на нова студија за оправданост за хидроцентралата „Чебрен“.

„Да резимирам, посветени сме на намалување на штетните влијание од употребата на јагленот, но и постепено намалување на неговата употреба проследено со силни државни инвестиции во други алтернативи на јагленот како извор на енергија, како и поттикнување приватни инвестиции во обновливи извори на енергија“, вели Божиновска.

Србија – до 2030 година секој втор мегават-час произведена струја од ОИЕ

Србија во јули го усвои интегрираниот национален енергетски и климатски план за периодот до 2030 година со проекции за до 2050 година. Според овој план, до 2030 година секој втор мегават-час произведена струја ќе се обезбедува од обновливи извори.

Министерството за рударство и енергетика тогаш соопшти дека овој амбициозен план значи дека Србија полека се оддалечува од термоцентралите и од производството на струја од јаглен.

Паралелно со ваквите најави од Министерството дојде и најавата за отворање нов блок во рамките на термоцентралата Костолац, која, според извештајот на „Бенквоч“, е означена како најризична во Србија.

Оваа термоцентрала во август годинава доби интегрирана дозвола од Министерството за заштита на животната средина. Дозволата се однесува на термоцентралата Костолац Б, за блоковите Б1 и Б2.

„Оваа дозвола вклучува интегрирано спречување и контрола на загадувањето на животната средина. Се издава за период од 10 години. Станува збор за сеопфатна дозвола од областа на екологијата, која подразбира минимална потрошувачка на суровини и енергија, спречување и намалување на емисиите во воздухот, водата и почвата, како и управување со отпадот. Со добивањето на интегрираната дозвола за блоковите Б1 и Б2 во ТЕ Костолац Б, ЕПС го потврди успехот на повеќегодишните инвестиции во заштитата на животната средина“, се наведува во објавата на компаниското гласило.

Ова е прва ваква дозвола издадена за термоцентрала во рамките на српското електростопанство, а во тек е и постапка за добивање интегрирана дозвола за блоковите во термоцентралата Костолац А.

Босна и Херцеговина: Угљевик е најголем престапник во регионот

Најголемиот престапник во регионот, според „Бенквоч“, е босанската термоцентрала Угљевик. Електроцентралата има опрема за десулфуризација што има дозвола за работа од 2021 година, но очигледно не работи.

Според операторот на постројката Угљевик, опремата не работи континуирано бидејќи претставува „економски товар“. Имено, кога работи, опремата има потреба од 11 MWh електрична енергија и 600 тони варовник дневно. Заедно со трошоците за складирање или отстранување на гипсот што произлегува од процесот, тоа резултира со трошоци од околу 20.000 евра дневно.

Од друга страна, националниот план за намалување на емисиите на Босна и Херцеговина за периодот од 2022 до 2030 година нема дефинирани рокови за постепено намалување на користењето јаглен. Во него се наведува дека во однос на 1990 година, во 2030 година емисиите треба да бидат помали за 41,21 отсто. Нулта емисија се предвидува до 2050 година.

Овој план предвидува до 2030 година да се зголеми капацитетот за производство на електрична енергија од обновливи извори на енергија и со него не се планира зголемување на капацитетот на постројките што согоруваат фосилни горива.

„Анализата на потенцијалните можности за развој на производствениот микс до 2035 година опфаќа постепено намалување на учеството на јагленот во производственото портфолио и пропорционално зголемување на учеството на обновливите извори“, се наведува во рамковната енергетска стратегија (ФЕС) на БиХ до 2035 година.

Пломин, Хрватска – целна година е 2033-та

Според плановите на хрватските власти, до 2030 година земјата треба да ги намали јаглеродните емисии за 45 отсто, а најдоцна до 2033 година да престане да користи јаглен.

Термоцентралата што работи на јаглен што до оваа година треба да престане со работа е Пломин и оттаму за „Блумберг Адрија“ велат дека целната година останува иста, но дека одлуката ќе зависи од државните власти.

„Можно е и економските пресметки да нѐ принудат да го прекинеме производството уште пред тоа. Односот помеѓу цената на јагленот и CO2 од една страна и пазарната цена на електричната енергија од друга страна може да стане толку неповолен што понатамошната работа станува неисплатлива“, велат од Пломин.

Од централата потенцираат дека треба да се земе предвид важноста на Пломин за безбедноста на снабдувањето со струја на Хрватска, а особено на Истра.

„Во случај на предвремено прекинување со работа на Пломин, ќе биде потребно да се обезбеди нов производствен капацитет за тој простор, кој секако нема да користи јаглен“, се наведува во одговорот.

Словенија – постепено намалување на производството на јаглен

Словенечката термоцентрала ТЕШ и рудникот за јаглен во Велење ќе продолжат да работат и во наредните години, но главната цел ќе биде производството на топлинска енергија, изјави неодамна во интервју за словенечката државна новинска агенција СТА Томаж Штокељ, извршен директор на ХСЕ, најголемата компанија за производство и трговија со струја во Словенија.

Според него, во однос на рудникот за јаглен, се очекува понатамошно производство во јамата Прелоге, додека затворањето ќе започне во втората активна јама, Песје. Производството на јаглен би изнесувало 1,7 милион тони во 2025 година и постепено би се намалувало на 1 милион тони годишно. Вработените би биле ангажирани или во вадење јаглен или во затворање. Отпуштања не се очекуваат ниту во ТЕШ ниту во рудникот за јаглен Велење.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар