Сите предизвици за Македонија на патот на енергетската транзиција

В четврток светските лидери се собираат во Обединетите Арапски Емирати на конференција за климатските промени. Во текот на близу две недели во Дубаи ќе се одржи 28-от состанок на страните од рамковната конвенција на ООН за климатски промени, 18-от состанок на страните од протоколот од Кјото и петтиот состанок на страните од договорот од Париз.

На конференцијата се очекува да присуствуваат над 70.000 учесници, вклучувајќи шефови на држави, владини претставници, лидери на меѓународната индустрија, претставници на приватниот сектор, академици, експерти, млади и недржавни актери.

На конференцијата се очекува да биде објавена првата глобална процена – сеопфатна евалуација на напредокот во однос на поставените климатски цели. Овој преглед треба да даде насоки за следните циклуси за придонесите на земјите кон исполнување на климатските цели од договорот од Париз, како и за финансирањето на активностите за намалување на стакленичките гасови, зголемување на употребата на обновливи извори на енергија и подобрување на економската ефикасност до 2030 година.

Македонската делегација во Дубаи ќе биде составена од претседателот на државата Стево Пендаровски, министерот за економија Крешник Бектеши, министерката за животна средина Каја Шукова и министерот за здравство Фатмир Меџити.

Блумберг

Што предвидува договорот од Париз?

Според договорот од Париз постигнат пред осум години, првата цел е ограничување на глобалното затоплување на максимум 1,5 до два Целзиусови степени. За да се случи тоа, науката е јасна, потребно е брзо намалување на глобалните емисии на стакленички гасови до 2030 година и достигнување нула емисии до 2050 година.

Според Меѓународната агенција за енергија (МАЕ) и Меѓународната агенција за обновлива енергија, тоа значи тројно зголемување на инсталираната моќност на обновливите извори во светот на најмалку 11.000 GW до 2030 година и, според МАЕ, двојно зголемување на стапката на подобрувања на енергетската ефикасност на глобално ниво до 2030 година.

Колку пари чинат целите поставени до 2030 година?

За реализација на амбициозните климатски агенди се потребни јасни извори за финансирање, но и нивна достапност. За до 2030 година се ветени 100 милијарди долари, кои треба да бидат испорачувани секоја година во ранливите земји, но уште сега е јасно дека тие пари нема да бидат доволни и потребна е поголема мобилизација. Според процените на Обединетите нации, потребната сума е два трилиона долари годишно.

Но, токму парите ќе бидат првиот камен на сопнување на конференцијата во Дубаи. Кој ќе придонесува во фондот, кој ќе користи пари од него? Ставот на Европската комисија е дека „економската моќ доаѓа со одговорност“, тоа значи, на пример, дека Кина како втора по големина економија во светот треба да придонесува во фондот, а не да го користи. Ставот на земјата е дека таа е меѓу најчестите жртви на климатски катастрофи и затоа треба да биде корисник на фондот.

Колку ќе ја чинат земјава климатските цели?

Декарбонизација или ослободување од јагленот е еден од чекорите што треба да ги преземе земјава во правец на исполнување на климатските цели. Во тој правец е воведувањето такса за индустриските капацитети чие производство се базира на струја добиена од јаглен. Во овој процес влегува најскапиот чекор, затворањето на рудниците РЕК Осломеј и РЕК Битола.

Целта е намалување на стакленичките гасови за 72 отсто до 2050 година во споредба со 1990 година.

„Очекуваните трошоци во сценариото за ублажување изнесуваат приближно 21 милијарда евра, од кои околу 99 отсто се за инвестиции во енергетскиот сектор. Просечните годишни инвестиции се приближно 7,7 отсто од вкупниот просечен годишен БДП“, велат од Министерството за животна средина.

Блумберг адрија

Четири милијарди евра за енергетска транзиција

Целиот процес на замена на јагленот во земјава се проценува дека ќе чини околу четири милијарди евра. Меѓународните финансиски институции, меѓу кои и Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) и Светската банка, го поддржаа планот со кој е предвидена таа сума и кој треба да придонесе како замена за рудниците да се обезбедат 1,7 гигават обновлива енергија, пренесе „Еурактив“.

„Јагленот претставува 40 отсто од изворот на енергија во Северна Македонија, што е многу голема, многу важна ставка. Ова е еден пример што би сакале да го прикажеме на КОП, да го претставиме овој пристап и што може да даде, како и посветеноста на земјата“, изјавил претседателот на ЕБОР, Одил Рено-Басо, за „Ројтерс“.

Досега за оваа намена за земјава се одобрени 85 милиони евра од ЕБОР и од Светската банка. Голем дел од овие средства ќе биде во вид на грант, а еден дел ќе биде во вид на поволни кредити.

Алтернатива за рудниците

Според енергетската стратегија што предвидува сценарија до 2040 година, земјава треба да се ослободи од рудниците за јаглен до 2027 година. Клучното прашање е од каде ќе се добива струја ако рудниците веќе не работат.

Во тој правец е интензивирањето на активностите за изградба на интерконекторот за гас со Грција, за кој минатата недела беше објавен тендер. Преку него земјава ќе се ослободи од сегашната зависност од Бугарија, која е единствената точка од која во земјава стигнува гасот. Врската со Грција треба да биде готова до 2025 година. Предвидено е гасниот интерконектор да биде во должина од 123 километри, да се протега од Неа Месимвриа до Неготино и да ги поврзува двата национални система за пренос на природен гас. На наша територија, на делот од Гевгелија до Неготино, ќе биде во должина од 67 километри, со очекувана вредност од над 83 милиони евра. Во наредните пет години е планирана и изградба на интерконектор со Албанија.

„Гасот ќе се користи како транзициски енергент до 2040 година и ќе биде последниот проект од фосилни горива што го инвестираат ЕБОР и ЕИБ. Во спецификацијата од страна на ’Номагас’ е предвидено во иднина, откако ќе се развие технологијата во нашата држава, двете термоцентрали да се пренаменат на водород“, вели министерот за економија Крешник Бектеши.

ЕБОР

Струја од сонце и од ветер

Осломеј требаше да биде затворен уште во 2021 година, но вонредните околности лани што доведоа до енергетска криза повторно го ставија во погон. Но, покрај рудникот, во функција е веќе соларна електроцентрала, која е изградена со помош на Европската банка на обнова и развој. Изградбата на соларни централи е во фокусот на владата, но и на приватниот сектор.

„Во насока на намалување на зависноста на земјава од увозна струја, во моментов имаме фотонапонски централи од над 600 мегавати вклучени на мрежа, до март се очекува да се вклучат дополнителни 150 мегавати од ветерни електроцентрали“, вели Бектеши.

Како илустрација, во периодот од мај до октомври домашната потрошувачка на електрична енергија не надминува повеќе од 700 мегавати на час.

Социјален аспект

Што ќе се случи со вработените по затворањето на рудниците е најважното социјално прашање. Владата веќе има план за тоа прашање. На работниците ќе им бидат понудени пакети со испратнина за да можат по останувањето без работа да почнат сопствен бизнис или да преминат да работат во приватниот сектор.

Според првичните пресметки, за секој вработен ќе бидат обезбедени меѓу 20.000 и 30.000 евра. Овие пакети за испратнини ќе предизвикаат помалку финансиски импликации врз работењето на ЕСМ од постојните. Во моментов расходите во Осломеј се околу 16 милиони евра годишно, што значи ова ќе биде поволно и за двете страни, и за компанијата и за вработените.

Дополнително, очекувањата се дека до 2040 година енергетската транзиција во земјава ќе донесе нови над 10.000 зелени работни места.

 

 

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар