Цената на нафтата - барометар на нестабилноста, инфлацијата е најкревка

Чувствителноста на цената на нафтата на геополитичките тензии уште еднаш беше на тест во последниот период. Разгорувањето на конфликтот меѓу Израел и Иран, а од викендот вклучувањето и на САД во воените дејствија ја вивнаа цената на Брентот, но само минути откако Иран нападна американска база во Катар, а американскиот претседател Доналд Трамп подоцна најави и примирје, цената на нафтата остро падна. Впрочем падот беше околу пет проценти, а вчера во текот на денот се тргуваше по цена од околу 69 долари за барел.

Американската референтна ВТИ (West Texas Intermediate) ослабе за околу три проценти и во текот на вчерашниот ден се тргуваше над 66 долари за барел. Аналитичарите предупредија дека има простор за понатамошен пад на цената. Но не изгледаше се така само 12 часа претходно. Волатилноста на пазарот и забрзаниот раст ги пробуди стравовите за можниот раст на инфлацијата, но и односот на Централните банки кон тоа прашање. Во тоа расположение е и регионот Адрија.

Во Македонија, поради растот на цената на нафтата на глобалниот пазар, неделата почна со поскапување на сите нафтени деривати, а само минатата недела дизелот поскапуваше трипати. 

 

                     

Во наредните денови доколку се исполни условот да има намалување за повеќе од два денари на одреден дериват, Регулаторната комисија ќе донесе соодветна одлука за намалување цената, вели во интервјуто на „Блумберг Адрија“, претседателот на Регулаторната комисија за енергетика, водни услуги и услуги за управување со комунален отпад, Марко Бислимоски. Многу тешко да се предвиди движењето на цената на дериватите со оглед на геополитичките тензии, но очекувам дека ќе следи период на стабилизација на цените вели Бислимоски.

  

Во регионот, исто така, па, во Србија веќе поскапеа горивата и од почетокот на конфликтот меѓу Израел и Иран цените на бензинот и на дизелот се покачени за околу два отсто. Аналитичарите очекуваат растот на цените во категоријата „транспорт“ во индексот на потрошувачки цени за јуни да биде над четири отсто.  

Bo Босна и Херцеговина изминатите денови горивата се поскапени за околу пет фенинзи по литар.

Во Хрватска, како што е тамошниот распоред, промени на цените би имало дури од следниот вторник, а нивото ќе зависи од трендовите на цената на нафтата на глобалнит пазар. 

Само минатата недела цената на нафтата флуктуираше меѓу 70 до 80 долари за барел, а најголемите стравови одеа во насока на можен геоенергетски шок, особено ако Иран го блокираше протокот на нафта низ Ормускиот Теснец, преку кој минува речиси една четвртина од глобалниот извоз на сурова нафта, што можеше да предизвика ненадеен и остар скок на цените, со директни последици врз инфлациските изгледи – особено во земјите што се увозно зависни од енергенти, како што се Македонија и сите други балкански економии, велат нашите соговорници на темава.

Универзитетскиот професор Марјан Петрески од Скопје вели дека по неколку квартали на смирување, ако нафтата поскапува глобалната инфлација ќе биде повторно под ризик. Повикува на будност поради волатилноста на цената на енергентот.

„Во тој контекст, централните банки ќе мора да бидат крајно внимателни и повеќе реактивни одошто проактивни. Европската централна банка (ЕЦБ), иако е во процес на олабавување, ќе биде принудена да остане подготвена за пауза ако нафтата отиде над 100 долари и ако се одрази на инфлациските очекувања. Народната банка на последниот состанок одлучи да остане на патеката на внимателна нормализација и тоа се покажува како добра процена. Но, во услови на глобален скок на цената на нафтата, ситуацијата ќе треба да се следи будно и да се прават преоцени, особено ако инфлациските очекувања се дестабилизираат“, смета професорот Петрески.

Од Народната банка на Македонија ни рекоа дека внимателно ја следат глобалната ситуација и дека доколку се појави потреба, ќе преземат соодветни мерки за одржување на ценовната и финансиската стабилност.

„Влијанието врз инфлацијата во Македонија, како мала и увозно зависна економија, би зависело пред сè од тоа дали би дошло до значајни и долготрајни зголемувања на светските цени на енергентите. Во случај на краткорочен и умерен раст на цените, ефектите врз домашната инфлација би биле ограничени. Но доколку евентуалната ескалација доведе до значајни и трајни нарушувања во глобалните синџири на снабдување и остар раст на цените на нафтата и на другите суровини, тоа би можело да предизвика дополнителни инфлациски притисоци и кај нас, главно преку каналот на увоз“, коментираат од Народната банка. Советот на Народната банка претходно веќе ја намали проекцијата за растот на македонската економија и наместо претходните 3,3 отсто, сега се проектира дека БДП до крајот на годината ќе порасне за три проценти. Неповолното надворешно опкружување, според Советот на НБРМ, е причина за надолната ревизија за растот. 

Страв од стагфлација

Во Србија, пак, каде што инфлацијата беше упорна подолго време, централната банка веројатно ќе го стопира евентуалното олабавување и ќе се врати на патеката на претпазливост.

Како што истакна и самата Народна банка на Србија (НБС) во својот мајски извештај за инфлацијата, особен предизвик за монетарната политика за зачувување на ценовната стабилност претставуваат шоковите на страната на понудата, кои покрај ефектот врз растот на цените, може истовремено да дејствуваат и во правец на намалување на БДП. Или, како што вели Зоран Грубишиќ, декан на Белградската банкарска академија, макроекономските ризици многу се зголемени, па сега „си имаме работа со двоглава ламја – истовремено би можело да падне производството и да порасне инфлацијата. Кога имаме два вакви шока, тоа може да води кон стаглација. Против тоа е тешко да водите политика, па најдобро е да се почека, да се биде внимателен со промените на каматните стапки, како што и прави НБС“.

Од НБС велат дека зголемена претпазливост е потребна и поради фактот што движењето на светските цени на нафтата во наредниот период е тешко да се предвиди, бидејќи во голема мера ќе зависи од случувањата на Блискиот Исток.

Сепак, оттаму се надеваат дека решението за конфликтот ќе се постигне што е можно поскоро и дека неговите економски ефекти затоа ќе бидат умерени и еднократни.

„Нагласуваме дека инфлацијата во Србија се движи во рамките на целниот опсег и забави на 3,8 отсто на годишно ниво во мај, а очекуваме нејзиното движење во рамките на целниот опсег да продолжи и во наредниот период“.

Веќе неколку месеци НБС соопштува дека целта од три отсто инфлација би можела да биде достигната до крајот на годината, меѓутоа поради војната меѓу Израел и Иран пораснаа и инфлациските ризици, па аналитичарите велат дека е потребно поголемо уверување дека целта од три отсто во следниот период би можела да се постигне на одржлива основа.

„ЕЦБ во периодот пред нас би можела да ја поттикне НБС да се сврти кон ублажување на условите за кредитирање во втората половина од 2025 година“, вели Марцин Сулевски, економист задолжен за Централна и Источна Европа во „Ипопема секјуритис“ (Ipopema Securities). Неговите процени се дека српскиот индекс на потрошувачки цени би можел да забележи меѓугодишно покачување од околу 3,5 отсто во декември, а постои ризик да биде и поголемо, доколку цените на нафтата продолжат да растат. „Очекувам намалување на каматната стапка од 75 базични поени годинава во Србија, но веројатно кон крајот на 2025 година, освен ако не изненади инфлацијата со поголем раст, па да има и помало кратење од очекуваното“.

Целта на ЕЦБ - инфлација од два отсто

Во Словенија и во Хрватска, пак, како членки на еврозоната, но и во Црна Гора, која не е членка, но го користи еврото како валута, монетарните политики ја следат линијата на ЕЦБ, која на 8 јуни ги исполни очекувањата на аналитичарите и на инвеститорите и направи осмо последователно намалување на клучната каматна стапка, за четвртина процентен поен. Toa се случи пред сѐ поради силното евро и ниските цени на нафтата, но зборуваме за периодот пред Израел да го нападне Иран. Сега, конфликтот предизвикува загриженост и кај централните банкари во Франкфурт, кои стравуваат од нафтен ценовен шок и негово прелевање врз европските економии.

Претседателката на ЕЦБ, Кристин Лагард, во понеделникот истакна пред бриселските пратеници дека инфлацијата во еврозоната треба да се стабилизира околу целта од два отсто и дека ризиците за економскиот раст остануваат во надолна линија.

„Со сегашните нивоа на каматните стапки, сметаме дека сме во добра позиција да се справиме со неизвесните околности. Особено во сегашните услови на исклучителна неизвесност ќе следиме пристап што се потпира на кредибилни податоци и ќе утврдуваме позиција за монетарната политика од состанок до состанок“.

Кон два отсто инфлација целеше и Банката на Словенија во своите најнови прогнози од 9 јуни, додека просечниот годишен раст на економијата ќе изнесува 2,5 отсто помеѓу 2025 и 2027 година.

Гувернерот на Хрватската народна банка (ХНБ) и член на Управниот совет на ЕЦБ, Борис Вујчиќ, во интервју за „Блумберг“ истакна дека ЕЦБ треба да причека барем до септември за да расправа детално за промена на каматните стапки. Во неговата земја во мај инфлацијата беше меѓу највисоките во еврозоната, односно 4,3 отсто, откако претходно имаше неколкумесечен тренд на опаѓање, со 4,8, 4,3 и 3,9 отсто од почетокот на годината. А, Хрватите стравуваат дека инфлацијата допрва може и да се разгори, поради ризикот за нафтата.

„Сепак, сите овие очекувања се првични, а вградуваат и психолошки шок кај пазарните учесници и не секогаш се најточен одраз на фундаментите“, вели нашиот соговорник, професорот Марјан Петрески.

Според него, тешко е прецизно да се процени магнитудата на шокот во овој момент – таа може да варира од голема до умерена.

„Бидејќи, да потсетам, нагорен тренд се очекуваше и кога јеменските Хути ги гаѓаа бродовите во теснецот Баб-ел-Мандеб, но тоа не се ефектуираше значајно врз цените“.

Во својот најнов макро извештај, аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ пишува дека централните банки остануваат на патот на монетарно олабавување, но многу претпазливо.                   

„ЕЦБ ги намали каматните стапки на 2 проценти во јуни, сигнализирајќи го крајот на циклусот на намалување, во зависност од надворешните ризици. Народната банка на Србија ги паузираше намалувањата на крајот од 2024 година, но се очекува да продолжи со намалувањето во втората половина од 2025 година, со 3-4 потенцијални намалувања доколку се потврди дезинфлација. Слично на тоа, НБРСМ (Северна Македонија) ги паузираше намалувањата на почетокот на годината поради инфлаторни притисоци, но очекуваме намалувањата да продолжат и во втората половина од годината“, стои во извештајот.

  

-Во подготовката на текстот помогна и Јована Георгиевски. 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар