Бирократијата и неискористените ресурси ја попречуваат зелената транзиција во регионот

Регионот Адрија се соочува со бројни предизвици во развојот на обновливите извори на енергија. Бирократијата, бавните регулаторни одлуки и недоволната модернизација на инфраструктурата го забавуваат напредокот, и покрај богатите природни ресурси и значителниот потенцијал за транзиција кон зелена енергија.

Огромен сончев потенцијал, малку инвестиции

Северна Македонија има природни услови за развој на соларни технологии, но недостигот на инвестиции и државни субвенции го забавува процесот.

„Кога ние почнавме активно да се занимаваме со соларната енергија, мислевме дека апликацијата најмногу зависи од соларното зрачење. Како поминуваа годините видовме дека Германија, Швајцарија, земјите од северна Европа кои имаат 30 до 40 отсто помало зрачење, имаат 10, 20 па и до 50 пати поголемо искористување на сончевата енергија. Тогаш сфативме дека искористувањето на сончевата енергија најмногу зависи од владините политики на стимулации, субвенции и облигации“, вели Илија Насов од Соларната асоцијација на Македонија во разговор за Блумберг Адрија ТВ.

Според него, клучот за поголеми инвестиции во обновливи извори на енергија лежи во комбинирањето на соларните системи со други извори на енергија, како и зголемената поддршка од Европската Унија.

„ЕУ веќе инвестира во хибридни енергетски системи и ова е насоката што треба да ја следиме. Со државни стимулации Северна Македонија би можела да ја забрза транзицијата кон зелена енергија и да постигне енергетска независност“, нагласи Насов.

Соларен раст со бирократски предизвици

Хрватска минатата година инсталираше околу 400 мегавати соларен капацитет, што претставува речиси половина од вкупните соларни инсталации досега. Сепак, и покрај овој раст, земјата останува на дното во Европа по инвестиции во обновливи извори на енергија. Клучниот проблем лежи во долгиот процес на издавање дозволи, кој може да потрае и до десет години.

Се нагласува дека Хрватската регулаторна агенција за енергетика (ХЕРА) две и пол години нема донесено клучна одлука со која би се деблокираат десетици проекти за ОИЕ вредни милиони евра.

„Минатата година доминираа соларните технологии, инсталиравме околу 400 мегавати, ако знаеме дека имаме вкупно 872 мегавати. Тоа се претежно на покривите на индустриите и домаќинствата“, изјави за Блумберг Адрија ТВ Марија Ханзец од Хрватската асоцијација за обновлива енергија додавајќи дека соларните капацитети сочинуваат само три проценти од вкупниот енергетски микс. Ветерот го задржа уделот од 14 отсто, додека дури 45 проекти се во мирување поради регулаторни проблеми.

Ханзец објасни дека главни пречки се договорите меѓу ХЕРА и ХОПС (Хрватски оператор за пренос) за единечната цена за приклучување на мрежата и инвестициите во модернизација на електричната мрежа.

„Потребно е да се изгради далновод од Сплит до Риека и сметаме дека овој проект треба да се финансира од фондовите на ЕУ и мрежните такси кои корисниците веќе ги плаќаат, наместо трошоците да бидат на товар на инвеститорите кои веќе платиле значителни суми преку енергетските дозволи“, истакна таа.

Покрај тоа, Хрватска има исклучителен потенцијал во геотермалната енергија. Како што пишувавме претходно, Панонскиот басен има геотермичен градиент кој е дури 60 отсто поголем од европскиот просек, што овозможува производство на електрична енергија на длабочини од два до три километри. И покрај тоа, искористувањето на овој потенцијал значително се одолговлекува. Компанијата „Гео пауер Загоча“ од групацијата ЕНА моментално работи на изградба на најголемата геотермална централа во Европската унија со ОРЦ технологија, со моќност од 20 мегавати, вредна 140 милиони евра. Сепак, како и со соларните централи, регулативите и бирократските пречки често го забавуваат спроведувањето на проектите.

Деловни модели кои докажуваат успех

Фабриката „Виолета“ во Босна и Херцеговина е доказ дека инвестирањето во обновливи извори на енергија може да донесе директна корист. Сите нивни капацитети се покриени со соларни панели, што им овозможува да ги намалат трошоците за производство и да ја зголемат конкурентноста.

„Заштедивме 33 проценти од енергијата во нашите производствени капацитети во последната година, а хибридниот котел во фабриката „Корспак“ дополнително ја намалува потрошувачката на енергија. Нашите инвестиции во зелена енергија покажуваат како одржливоста може успешно да се интегрира во бизнисот“, рече Иван Пенава од фабриката „Виолета“.

Амбициозни планови и предизвици во транзицијата

Словенија има амбициозни планови во областа на обновливите извори на енергија. Националниот план за енергија и клима предвидува зголемување на учеството на обновливите извори во финалната потрошувачка на енергија на најмалку 33 проценти до 2030 година. Сите планирани мерки се проценуваат на 22 милијарди евра до крајот на деценијата, а 3,8 милијарди евра се инвестирани во дистрибуирано производство на електрична енергија само од обновливи извори.

Како што изјави професорот Андреј Губина од Електротехничкиот факултет на Универзитетот во Љубљана за ТВ Блумберг Адрија, Словенија е надмината од многу земји од Европската унија.

„Во последните 20 години, ние го зголемивме уделот на обновливи извори од 20 на 25 отсто, додека Германија го зголеми од 15 на 60 отсто за истото време“, посочи тој.

Малите инвеститори во фотоволтаиците беа преплашени од промените во системот за мрежна наплата, особено крајот на мрежната шема според која тие можеа да складираат енергија во системот и да ја извадат кога им треба. Сепак, инвестициите во фотоволтаичната технологија растат бидејќи цената на панелите, модулите, инвертерите и батериите продолжува да се намалува, што ги прави подостапни и попривлечни за инвеститорите.

Во енергијата на ветерот, инвеститорите мора да имаат поинаков пристап, особено кон локалните заедници кои во голема мера се отпорни на изградба на ветерни електрани.

„Имаше случај во Данска или Холандија кога инвеститор изгради ветерница во месната заедница и им ја даде да ја откупат преку акции. И во рок од 48 часа ја продадоа целата ветерница за, мислам, два милиони евра.“, објаснува Губина, наведувајќи пример за добра практика.

Складирањето енергија ќе биде клучно за уште покорисна употреба на обновливите извори на енергија. Најголем предизвик е сезонското складирање, на пример, на летните вишоци за зимата.

„За сезонско складирање, или складирање од лето до зима, енергијата ќе треба да се складира во форма на молекули или во форма на водород или други деривати кои би можеле да се добијат од водород. На ова се заснова декарбонизацијата на општеството“, убеден е Губина.

Пример за одржлив развој и покрај предизвиците

Иако регионот Адрија напредува побавно во транзицијата кон обновливите извори на енергија, Србија покажува како стратешката соработка и инвестициите можат да го забрзаат овој процес. Демијан Сорел, шеф на регионалната канцеларија на Европската инвестициска банка (ЕИБ) во Србија, во интервју за ТВ Блумберг Адрија истакна дека ЕИБ активно ги поддржува проектите усогласени со Парискиот договор и целите за климата.

Според него, ЕИБ инвестирала 30 милијарди евра на глобално ниво во енергетскиот сектор во периодот од 2019 до 2023 година. Во Србија и регионот на Западен Балкан, моментално финансира проект за лансирање на 400.000 паметни броила, кои ќе и помогнат на мрежата да го поддржи капацитетот за обновлива енергија и да ја оптимизира потрошувачката во иднина. Овој проект се развива во соработка со Електростопанството на Србија (ЕПС) и Владата на Србија.

„Го поддржуваме ЕПС на нејзиниот пат кон декарбонизација и изградба на нови капацитети. Во наредните месеци ќе бидат одобрени 200 милиони евра за рехабилитација на две хидроцентрали, „Бистрица“ и „Потпеќ“, каде што ќе финансираме и изградба на нов објект“, рече Сорел.

Покрај јавниот сектор, ЕИБ во Србија обезбедува поддршка и за приватниот сектор, нудејќи заеми на локалните банки кои соработуваат со малите и средни претпријатија. Еден пример за соработка со Европската комисија е проектот „ЕУ за зелена агенда“, имплементиран од УНДП и финансиран од ЕУ и владите на Шведска, Швајцарија и Србија.

Сорел посочи дека Србија подеднакво инвестира во соларната и ветерната енергија, истакнувајќи дека во просек се потребни 12 до 18 години за да се врати инвестицијата, но дека тоа зависи од проектот. Тој додаде дека на Србија и на Западен Балкан им треба поголема поврзаност, пазарна интеграција и подобрени регулаторни рамки.

„Во Србија обезбедуваме техничка помош директно и преку програма на Европската унија, која има за цел да помогне во подготовката на висококвалитетни проекти кои имаат потреба од финансирање. Конкретен пример за таков проект е ветерниот парк „Влашиќ“ во БиХ, каде што обезбедивме заем од 36 милиони евра со 21 милион евра техничка помош“, рече Сорел.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар