Светот во маратонска трка да придобие дигитални номади, Македонија допрва ќе стартува

Дигиталното номадство е тренд што го наметна дигиталната ера, но својот особен раст го доживеа во периодот на пандемијата, разбирливо, поради нужната потреба за работа оддома, односно од далечина. Да се имаат дигитални номади што работат и заработуваат од компании во други земји, а потоа тие пари ги трошат во државата во која престојуваат стана императив за секоја влада. Или за повеќето. Па така, трката за привлекување дигитални номади во последните години значително се интензивира. Покрај соодветни визи за престој, властите нудат и најразлични привилегии за оваа категорија работници, кои не само што заработуваат редовно, туку и добро.

Може да се каже дека во таа трка Македонија навистина доцни, но сепак предизвикот е голем, па веројатно напорите не би биле залудни доколку во следниот период се стави фокус на тоа.

 

Имено, од Владата велат дека веќе се работи на анализа во делот на воведувањето обновлива виза за престој на дигитални номади, односно за странци што би сакале да поминат помеѓу три и 12 месеци живеејќи во Македонија, под услов да имаат обезбедена работа на далечина кај работодавец од странство и со редовни месечни примања. Во делот на промена на Законот за странци поврзан со дигиталните номади е предвидено надлежноста да му припадне на Министерството за надворешни работи и надворешна трговија. 

„Владата, како и другите ветувања што ги остварила досега, ќе се погрижи и ова да биде едно од тие. Ќе изработиме промотивен веб-портал со кој ќе се промовираат можностите за престој во Македонија и сите потребни информации за дигиталните номади, а предвидено е надлежноста за тоа да му припадне на Министерството за дигитална информација. Со оглед на фактот што станува збор за меѓуинституционална соработка и поопсежна процедура, јавноста ќе биде навремено информирана“, велат од Владата во одговор за „Блумберг Адрија“.

                     

Дигиталните номади претставуваат растечка глобална појава – тоа се професионалци што работат од далечина преку интернет и паралелно патуваат, без фиксна локација на живеење. Овој начин на живот нагло се прошири во изминатата деценија, поттикнат од технолошкиот напредок и популаризацијата на работата оддома, а особено се забрза по пандемијата на ковид-19.

  

Светот засега не може да изброи колку дигитални номади постојат

Според процените, во 2024 година глобално имало околу 40 милиони дигитални номади, со проекции дека во 2025 таа бројка надминува 50 милиони. Притоа, само од САД потекнуваат близу 18 милиони или, грубо, околу 45 проценти од номадите. За споредба, во однос на 2019 година, односно периодот пред пандемијата, оваа категорија на работници бележи огромен пораст од дури 147 отсто, покажуваат податоците од Глобалниот извештај за дигитални номади 2023-2025. Но мора да се има предвид дека станува збор за процени, а не за конкретни и потврдени статистички бројки.

Еден од основните проблеми што го отежнуваат пребројувањето на дигиталните номади е тоа што многумина од нив често не се пријавуваат официјално ниту во матичните ниту во земјите во кои патуваат, а нема универзално прифатена дефиниција на поимот. И покрај тоа, сите показатели укажуваат на експоненцијален раст.

Depositphotos

 

Токму тоа е проблем и во нашата држава. Разговарајќи со повеќемина што се занимаваат токму со таа проблематика, заклучокот е дека сите се обидуваат односно се во фаза на мапирање на оваа популација и дека воопшто не сакаат да шпекулираат со бројки. Едноставно, како што велат тие, тешко е да се избројат тие луѓе, па самиот процес на нивно мапирање е долг и сложен.

Трендот на функционирање како дигитален номад претежно е одлика на млади и образовани лица. Имено, процените од Глобалниот извештај укажуваат на тоа дека речиси половина се на возраст од 30 до 39 години, а притоа околу 90 отсто од нив имаат високо образование. Повеќето од нив работат во ИТ-секторот, креативни индустрии или други професии што дозволуваат работа на далечина.

Борба за дигитални номади

Зголемениот број на дигитални номади создаде нова глобална конкурентност меѓу државите да ги привлечат овие високомобилни работници. Многу влади препознаваат дека номадите директно влијаат врз локалната економија – се проценува дека тие инјектираат стотици милиони долари годишно низ разни сектори (сместување, угостителство, локален транспорт, јавни простори за работа).

Depositphotos

 

Наместо традиционалните туристи, кои остануваат кратко, дигиталните номади често живеат неколку месеци на едно место и трошат пари локално, без притоа да му зафаќаат работни места на локалното население, односно да бидат закана за дисбаланс на локалниот пазар на трудот. Тоа ги мотивира земјите да понудат специјални визи, даночни поволности и инфраструктура со цел да привлечат повеќе номади и фриленсери. 

Анализирајќи го овој сегмент, нудиме преглед на земјите со најголеми заедници на дигитални номади, како и условите што ги нудат за нив (визи, даноци, инфраструктура). 

 

                      

Клучни фактори за експлозивниот раст на дигиталното номадство Во последната деценија бројот на дигитални номади експлодираше. Според неофицијалните податоци, пред 2018 година се проценуваше дека глобално имало под 10 милиони номади, но до 2023 година таа бројка скокнала на 35–40 милиони, а годинава се очекува да надмине 50 милиони. Ваквиот драстичен раст во релативно краток временски период се должи на повеќе фактори:  Пандемија и подем на работењето оддома: Компаниите масовно ја прифатија работата од далечина, што им овозможи на милиони вработени локациска слобода да работат од кое било место со добар интернет. Истражувањата покажуваат дека 82 проценти од фирмите планираат да продолжат со политики за далечинска работа и поддршка на „номадски“ стил на работа за вработените. Технологија и инфраструктура: Денес има брз интернет и 5Г-мрежи во голем дел од светот, достапни лаптопи и комуникациски алатки, што овозможува непречено работење од далечина.  Расте глобалната покриеност со интернет, а во 2024/2025 сè повеќе региони добиваат 5Г, што отвора можност дигиталните професионалци да престојуваат и во подалечни места. Истовремено, бројот на јавни простори за работа многу се зголеми, нудејќи работни места со добра поврзаност во речиси секој поголем град во кој одат номади.  Менување на културата на работа: Сè повеќе професионалци ги вреднуваат флексибилноста и балансот меѓу работата и животот. Истражувањата покажуваат дека главни мотиви за номадскиот стил се слободата да се патува, истражувањето нови култури и можноста за работење во посоодветна средина во согласност со индивидуалните потреби. Одредени истражувања укажуваат на тоа дека речиси половина од дигиталните номади дури немаат ни свој постојан дом, односно целосно се откажале од една адреса за сметка на постојано патување. Политики и визи на државите: Според „Номад ембаси“ (nomadsembassy.com), почнувајќи од 2020 година многу земји воведоа специјални визи за дигиталните номади или други стимули. На почетокот од пандемијата малите туристички економии (особено на Карибите) први започнаа со визи за работа на далечина за да привлечат долгорочни посетители, со цел на тој начин да ги надоместат загубите од традиционалниот туризам. Брзо потоа, трендот го презедоа и европски земји (прва беше Естонија во 2020 година), а денес над 50 држави нудат некаква шема на виза или дозвола за привлекување далечински работници.

  

Најпопуларни дестинации за дигиталните номади 

Одредени земји се истакнуваат како магнет за дигиталните номади, благодарение на комбинација од добра инфраструктура, прифатлива цена на живот, пријатна клима и сега веќе оформени заедници на номади.

 

 

Според глобалните податоци од „Номад лист“ (Nomad List), во 2025 година најпосетувани земји од дигитални номади (т.е. процент од номадите што во текот на годината престојувале во таа земја) се: САД  со 14 проценти, Шпанија и Тајланд со пет проценти, Обединетото Кралство и Германија со околу четири проценти, Мексико, Франција, Италија и Португалија со три проценти, како и Индонезија со два процента. Ова топ 10 рангирање во последниве години не трпи многу големи промени, што укажува на тоа дека движењето на номадите не е ограничено само на „евтини тропски раеви“ туку опфаќа и развиени земји.

САД

Како огромна земја, САД нудат разновидни дестинации (од Њујорк и Лос Анџелес до помали места и национални паркови) и голема домашна номад-популација. Многу американски работници од далечина избираат патувачки живот внатре во САД, користејќи кемпери или краткорочни изнајмувања. Иако САД немаат посебна виза за туѓинци номади, остануваат високо на листата поради домашните номади и привлечноста на градовите како Њујорк, Остин, Мајами итн. 

Depositphotos

 

Шпанија 

Шпанија се истакнува како европски центар за номади благодарение на благата медитеранска клима, богатиот културен живот и релативно ниските трошоци во споредба со други западноевропски земји. Во 2023 година Шпанија воведе и формална виза за дигитални номади, што дополнително го зголеми интересот – до крајот на 2024 година веќе се издадени 27.875 такви визи. Најпопуларни се градовите Барселона, Мадрид и Валенсија, како и островите (на пример Канарските Острови имаат активни номадски заедници). Освен одлична инфраструктура со добар интернет (вклучувајќи и 5Г во градовите) и висок квалитет на живот со релативно пониски трошоци (особено надвор од Мадрид и Барселона), со новата виза Шпанија нуди и даночни поволности со кои странските примања може да се оданочат по ниска стапка. 

Тајланд

Тајланд е веќе традиционална номадска мека во Југоисточна Азија. Градовите како Бангкок и Чијанг Мај речиси две децении привлекуваат фриленсери и стартап-номади поради многу ниските трошоци за живот, живописната природа и култура и одличната туристичка инфраструктура. Во рамките на рангирањето на „Номад лист“, Тајланд е постојано во врвот. Иако долго време номадите тука се потпираа на туристички визи и визни излегувања, од 2022/2023 Тајланд воведе доволно либерални визни опции: на пример, виза за долгорочен престој (Long-Term Resident - LTR) до 10 години за високо платени професионалци, а од лани е активна и новата подвиза дигитален номад (дел од програмата „Destination Thailand“), која овозможува престој до пет години (со периодични излегувања на секои 180 дена). Сепак, овие официјални визи имаат високи критериуми (LTR бара годишен приход над 80.000 американски долари), па повеќето номади и понатаму одат како „туристи“ (Тајланд дава 30-90 дена по влез). Интернетот во Тајланд е брз и достапен, има голем избор на заеднички јавни простори за работа (особено во Бангкок, како и на островите Пукет и Ко Ланта) и богата заедница на дигитални номади, што многу го олеснува адаптирањето во таа средина. 

Depositphotos

 

Обединето Кралство

Лондон останува финансиски и технолошки центар што краткорочно привлекува многу далечински работници (годинава е и најпосетен град од номади, со околу 2,2 отсто од вкупниот број самопријавени номади). Иако Обединетото Кралство нема посебна виза за номади (нејзиниот фокус е на стартап-визи и висококвалификувани таленти), британските односно меѓународните номади често го избираат Лондон поради глобалните можности, англискиот јазик, културните случувања и сл. Негативно е тоа што трошоците за живот се високи – Лондон е еден од најскапите градови, што значи дека номадите со пониски примања не остануваат предолго таму. Сепак, квалитетот на интернетот и на другите услуги е одличен, а постојат многубројни јавни места за работа. Освен Лондон, градовите како Манчестер или Бристол се исто така добро рангирани на мапата на дигиталните номади. 

Германија

Берлин, Минхен и други германски градови се дом на силна заедница од стартап и технолошката сцена, што привлече многу меѓународни фриленсери и претприемачи. Берлин особено е познат по алтернативниот животен стил, културата и изненадувачки ниските трошоци (во однос на нивото на приход во ИТ-секторот). Германија нема класична дигитална номадска виза, но нуди фриленсер-виза, односно дозвола за престој – постапка со која самовработени странци можат да добијат едногодишна или двегодишна дозвола да живеат во Германија работeјќи за клиенти во земјата или надвор од неа под услов да докажат финансиска одржливост. Многу номади го користат тоа за да се стационираат во Берлин. Инаку, како развиена земја, интернет-покриеноста во Германија е висока, иако дигиталните услуги на државата малку повеќе подлежат на критики. Но, генерално, условите за живот (безбедност, здравство, транспорт) се на многу високо ниво, што ја прави Германија привлечна за поискусните номади со повисоки примања.

Depositphotos

 

Според анализите на „Номад лист“, меѓу поатрактивните држави за дигиталните номади и фриленсери се и Мексико, Франција, Италија, Португалија, потоа Индонезија, Бразил, Јапонија, Канада, Холандија, Виетнам, Турција, Колумбија, Полска итн. Секоја од нив е привремен дом за околу еден-два отсто од вкупниот број дигитални номади. 

Од друга страна, меѓу т.н. ѕвезди во подем се Грузија и Колумбија, држави што стануваат популарни поради ниските трошоци, убавите пејзажи и либералниот режим за престој. На пример, Грузија од 2020 година им понуди на странците слободен влез и престој до една година без виза, што веднаш потоа доведе до наплив на неколку илјади номади во Тбилиси. Колумбија, пак, во 2022 година воведе официјална номадска виза и градот Меделин веќе е познат како хаб со одлична клима и сè поголема заедница. Интересен е фактот дека, според истражувањата на „Памбл“ (pumble.com), Меделин во 2025 година е рангиран како најомилен град од жените номади во 2025 година. 

Гледајќи во нашата географска близина, Будимпешта и Истанбул се градовите што котираат високо на листата на омилени места за дигиталните номади. А, според годинашните оценки на корисниците на „Номад лист“, највисоко оценети земји од тие што ги посетиле се Јапонија, Хрватска, Босна и Херцеговина, Унгарија и Чешка, што покажува дека Источна Европа и Балканот оставиле многу позитивен впечаток кај номадите што ги искусиле тие „скриени богатства“. Можеби, сепак, ќе дочекаме да ја видиме и Македонија на таа листа.