.webp){kind=icon}
Анализата на летните месеци во периодот јуни-септември 2022 година покажува значително зголемување на бројот на туристички посети и на бројот на ноќевања во регионот Адрија на годишна основа. Се забележува годишен раст кај пристигнувањата од 20,9 проценти во Словенија и 40,3 проценти во Босна и Херцеговина, додека бројот на ноќевања се зголемил за 15,8 проценти во Словенија и за 30,9 проценти во Србија. Меѓутоа, целиот регион Адрија имаше за 5 проценти помалку туристички посети од истиот период во рекордната 2019 година, додека во исто време има раст кај ноќевањата за 1,2 процент.
„Отсуството на епидемиолошки мерки годинава, економското опкружување со продолжен економски раст и добрите перформанси на пазарот на трудот, односно зголемувањето на платите, се главните причини за подобрувањето на туристичката активност во регионот, што резултира со околу 20 милиони туристички посети и 107 милиони ноќевања во летниот период“, укажуваат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Хрватска има повеќе приходи во однос на сите други земји од регионот заедно
Во меѓувреме, инфлаторното опкружување ги зголеми приходите од туризмот „до небо“ (за 91 процент просечно на годишно ниво во првата половина од 2022 година). Анализата на платниот биланс на секоја земја одделно и уделот на приходите од патувања од странство покажува надминување на финансиските резултати во сите држави споредено со истиот период во 2019 година, освен Словенија (-9 проценти) и Босна и Херцеговина (-8 проценти).
„Приходите од странските туристи во првата половина од 2022 година наспроти истиот период од 2019 година биле поголеми за 13 проценти во Хрватска, за 24 проценти во Македонија и за 66 проценти во Србија. Сепак, имајќи предвид дека Хрватска е регионален лидер во овој сектор (70 проценти од вкупните пристигнувања и 84 проценти од вкупните ноќевања), во апсолутни услови успеа да генерира повеќе приходи од сите други земји заедно (3,2 милијарди евра наспроти 2,6 милијарди евра во остатокот од регионот Адрија)“, велат од нашиот аналитички тим.
Што се однесува до индикаторот за ноќевања по пристигнување, тој е на многу повисоко ниво во Хрватска (6,3) во однос на Босна и Херцеговина (2,3) и Словенија (2,7), што укажува на подобри финансиски и развојни перспективи за регионалниот лидер. Имено, колку повеќе време остануваат на една дестинација, туристите толку повеќе ќе поминуваат во истражување на тоа место. Од друга страна, краток престој на една дестинација значи брзо патување на друго место.
„Всушност, глобалниот тренд се префрла на второто. Има промени на преференциите на туристите во последните децении и тие повеќе време минуваат на различни дестинации. Целта е да се видат повеќе атракции отколку што би можело со престој од недела или две на едно место, како што беше случај претходно, што го ограничува искуството од одморот“, сметаат нашите аналитичари.
И покрај тоа што Хрватска успева да оствари многу поголем приход од остатокот од регионот, заостанува во однос на странските посетители. Всушност, поради својата неофицијална стратегија за масовен туризам, таа заостанува зад регионалните лидери Босна и Херцеговина и Србија, кои успеаја да постигнат повисока додадена вредност по странски посетител, сметано како сооднос меѓу приходите од странство и бројот на меѓународни посети.
„Освен тоа, најголемо зголемување на овој процент во однос на рекордната 2019 година има во Македонија (98 проценти), додека Хрватска беше претпоследна со зголемување од 43 проценти, зад Словенија (31 процент). Сето тоа укажува дека иако бројот на посетители е помал во остатокот од регионот, сите земји можат да ја надоместат бројноста нудејќи подобар квалитет на услугата и со тоа да заработат повеќе по посетител отколку во случајот на Хрватска“, потенцираат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Сепак, влијанието на туризмот во регионалната економија е многу позастапено во случајот на Хрватска, каде што уделот во БДП (односот на приходи од странство од патувања кон БДП во тековни цени) во првата половина од 2022 надминува 10 проценти, што е многу повисоко од регионалниот просек, кој е под 5 проценти. Оваа позиција ѝ нуди на Хрватска подобри изгледи за инвестирање и потенцијал за повеќе вработувања.
Помалку во хотели, повеќе во камп и приватно сместување
Преференциите на туристите во однос на периодот пред пандемијата во 2019 година најмногу се променија кај сместувањата. Во Хрватска поголем раст има кај ноќевањата во камповите и приватното сместување. Тоа главно се должи на потребата за поголема приватност на туристите. Ваквите типови на сместување се сметаат за побезбедна алтернатива на големите хотели во услови кога сè уште се чувствуваат последиците од неодамнешната пандемија и генерално тие се поевтина опција. Мора да се земе предвид и дека некои одморалишта за кампување, главно во Истра на јадранскиот брег, нудат подобар квалитет на престојот од многу хотели на други места.
Во Македонија има силен пад на ноќевањата во хотели во однос на 2019 година. Странските туристи не ги препознаваат придобивките од одличната гурманска кујна во земјата и поддршката за угостителството и туризмот дадена во последните две години. Според податоци од Државниот завод за статистика, за кои веќе пишувавме, сепак, за осум месеци бројот на туристи се покачил за 35,1 отсто во споредба со истиот период лани, додека реализирани се за 20,1 отсто повеќе ноќевања. Годинава во периодот од јануари до август Македонија угостила вкупно 677.843 туристи, од кои 328.653 домашни, а 349.190 странски.
Во Босна и Херцеговина малку се промени во однос на 2019 година, бидејќи туризмот во земјата е главно (во термини за ноќевања) ориентиран кон главниот град, скијачките центри и (во форма на верски туризам) кон градот Меѓугорје, кој неофицијално привлекува околу еден милион посетители годишно. Во Србија дел од ноќевањата во хотели се намали, додека кај приватните соби се зголеми, во голема мера поради подобрувањето на статистичката евиденција. Имено, беа регистрирани многу „неофицијални“ туристички активности кај приватното сместување што претходно не беа евидентирани. Сличен тренд како во Хрватска имаше и во Словенија, но со помало темпо.
Очекувања
Гледајќи напред, сметаме дека туристичката активност во фискалната 2022 година во регионот Адрија ќе заздрави и ќе биде околу нивото во 2019 година. Зад ваквото резонирање, главно, стои враќањето на довербата на потрошувачите, по двегодишните заклучувања поради пандемијата, ограничувањата за патување, акумулираните заштеди и намалената побарувачка, што фаворизираа повеќе патувања и трошење за туризам.
„Геополитичката ситуација во Европа донекаде влијаеше на посетите од далечните земји. Сепак, дури и неповолната безбедносна ситуација не можеше да ги намали туристичките посети од земјите-членки на ЕУ во однос на една година претходно. Главно, како целина, регионот се смета за претежно автомобилска дестинација, бидејќи е лесно достапен од главните пазари, со неколку часа возење, а дури и во денешно време се доживува како
безбедна дестинација. Дополнително на тоа, во последните години трошењето за туризам не се карактеризира како луксуз, туку повеќе како неопходност, па оттука и изненадувачки поволни резултати во 2021 година и поттикот за патувањето оваа година“, велат од нашиот тим.
Во однос на финансиите, многу хотелски компании сè уште се борат да ги надоместат загубите направени во пандемијата од 2020 година, иако приходите значително се зголемија во последните две години (особено во летните периоди). Годинешната постсезона и, следствено, претсезоната следната година ќе бидат под силно влијание на поскапувањата на материјалите, трудот и енергијата, што ќе принуди многу од хотелите да останат затворени во овој период и сите карти да ги отворат во главната сезона. Toa би бил предизвикувачки подвиг, со оглед на очекувањата за рецесија во 2023 година низ целиот континент (крајниот резултат ќе биде поголем ефект од главната туристичка сезона наместо концентрирање кон туризмот во текот на целата година).
Кога се во прашање странските патувања, инфлаторното опкружување и здравата побарувачка би требало да ги зголемат приходите на Хрватска во 2022 година на околу 13 милијарди евра, што е повеќе во однос на 10,5 милијарди евра остварени во 2019 година. Во Словенија се очекува приходите да достигнат три милијарди евра (2019: 2,8 милијарди евра), во Србија околу две милијарди евра (1,4 милијарда евра), во Босна и Херцеговина да остане приближно на истото ниво забележано во 2019 година (1 милијарда евра), а во Македонија да изнесуваат околу 0,5 милијарди (0,4 милијарди евра во 2019 година).
„Во 2023 година очекуваме регионот Адрија да се соочи со забавување на бројките за раст, и од физички и од финансиски аспект, при што првите најмногу ќе бидат под влијание на големото забавување на економската активност на главните пазари. Што се однесува до финансиските бројки, борбата против континуираното зголемување на инфлацијата ќе влијае на трошењето кај странските туристи, и покрај очекувањата за побавен раст на потрошувачките цени во следната година. Трошењето дополнително ќе биде засегнато од депресивното расположение на потрошувачите поради промените од материјален аспект. Неизвесноста за должината на перзистентноста на инфлацијата и, генерално, реалниот приход ќе ги намали навиките за трошење на домаќинствата. Физичките бројки ќе бидат во прилог на туристичките оператори, но споменатата истрајност на инфлацијата ќе ги ограничи маржите на профитабилноста. Тоа значи дека цените кај туристичките оператори повторно ќе бидат важен елемент за крајните резултати во 2023 година“, велат од нашиот аналитички тим.
