Во секојдневната комуникација, во медиумите, во анализите на стручњаците често се спомeнува пензијата и правото на старосна пензија. Како што изминуваат годините од почетокот на работењето на приватните пензиски друштва, се почесто прашањата на нашите членови и други заинтересирани лица се менуваат од тоа како да ја проверам состојбата на мојата лична пензиска заштеда, кон тоа на кој начин ќе го остварам моето право на старосна пензија, кои ми се опциите, кога треба да одлучам и слично. Од таа причина ги издвојуваме честите прашања и одговори на таа тема за кои сметаме дека треба се општо познати.
Кои услови се потребни да се стекне право на старосна пензија?
Старосна пензија може да се оствари со исполнување на следните 2 услови:
-
Навршување на возраст од 62 години за жена и 64 години за маж, и
-
Минимум 15 години платен работен стаж
Како да се оствари ова право?
Откако ќе ги исполните двата услови погоре, потребно е да се поднесе барање за старосна пензија во најблиската филијала на Фондот на ПИОСМ. Врз основа на ова барање, Фондот на ПИОСМ има обврска да донесе решение за старосна пензија. Следен чекор е со добиеното решение да поднесете барање за старосна пензија од вториот столб во пензиското друштво каде имате индивидуална сметка.
Ова значи дека вие ќе добивате пензија од две места – од првиот столб – Фондот на ПИОСМ и од вториот столб – од пензиско друштво и/или осигурителна компанија за животно осигурување.
Од кои фактори зависи висината на пензијата од Фондот на ПИОСМ?
Старосната пензија од Фондот на ПИОСМ зависи од 2 фактори:
-
Висина на нето плата која сте ја добивале, односно на која сте биле осигурани, и
-
Години на платен работен стаж.
На кој начин се пресметува висината на старосната пензија од Фондот на ПИОСМ?
-
Околу првиот фактор, се пресметува ваша ревалоризирана нето плата во година на остварување право на старосна пензија. Со други зборови, сите ваши нето плати од целиот работен век се доведуваат во вредност во годината на пензионирање (временска вредност на парите). Оваа ревалозирана нето плата е т.н „пензиска основица“.
-
Околу вториот фактор, за секоја година стаж навршена после 01.01.2006 (датум на почеток на уплата на придонес во вториот столб) се предвидени следните проценти:
-
1% - за маж
-
1,14% - за жена.
-
Збирот на овие проценти е т.н „заменска стапка“ која се аплицира на „пензиската основица“. Пензијата од првиот столб - Фондот на ПИОСМ се исплаќа на ист начин и во исто време како и исплатата на пензиите на сегашните пензионери кои примаат пензија само од едностолбен пензиски систем. Оваа пензија се усогласува 2 пати годишно – во март и септември секоја година.
Пример на груба пресметка за старосна пензија од Фондот на ПИОСМ, за член на вториот столб
Параметри:
Жена на возраст 62 години
Работен стаж од 30 години, целиот работен стаж е во период после 01.01.2006 година
Пензиска основица во година на пензионирање = 30.000 МКД
Заменска стапка = 30 години * 1,14% = 34,20%
Пензиска основица = 30.000 МКД
Старосна пензија од првиот столб = 34,20% * 30.000 МКД = 10.260 МКД
Овој износ на пензија е само првиот дел од вашата старосна пензија. Вториот дел ќе го добиете од пензиско друштво или компанија за животно осигурување со избор на пензиски продукт.
Старосна пензија од вториот столб – пензиски продукти
Членовите на вториот пензиски столб секоја година добиваат зелено плико со извештај за нивната индивидуална сметка. На предната страна од извештајот стои најбитната информација – а тоа е вкупниот износ на средства на пензиската сметка. Овие средства се основата и служат како капитал за исплата на вашата пензија од вториот столб.
После добивање на решение за старосна пензија од Фондот на ПИОСМ и поднесување на барање за старосна пензија од вториот столб до пензиското друштво каде сте член, вие може да изберете 1 пензиски продукт од следните понудени опции:
-
Програмирани повлекувања, кои ќе се исплаќаат од пензиско друштво,
-
Доживотен непосреден ануитет, кој ќе се исплаќа од компанија за животно осигурување, и
-
Привремени програмирани повлекувања во комбинација со доживотен одложен ануитет, кои ќе се исплаќаат и од пензиско друштво и од компанија за животно осигурување.
Одлуката за избор на пензиски продукт ќе треба да ја донесете многу внимателно во периодот кога ќе се пензионирате, и нашите стручни лица ќе ви помогнат да донесете информирана одлука.
Пензија од вториот столб преку „доживотно програмирано повлекување“
Доживотните програмирани повлекувања (ДПП) се пресметуваат од стручни лица – актуари со актуарска формула која го зема во предвид очекуваниот животен век на популацијата во Р.С.Македонија. Имено, износот на пензија преку доживотно програмирано повлекување зависи од три фактори:
-
Висина на пензиска сметка – колку е повисок износот, толку е повисока пензијата;
-
Возраст на пензионирање – доколку подоцна се пензионирате ќе имате и повисока пензија со оглед на намалување на период на користење на пензијата;
-
Пол на пензионерот – жените во просек живеат подолго од мажите што значи период на користење на пензијата во просек е подолг во однос на мажите – следствено жените би имале понизок износ на пензија.
Пензијата преку ДПП се исплаќа на месечно ниво и се ре-калкулира по истек на 12 месеци. Остатокот од индивидуалната сметка се инвестира и пензионерот добива и понатаму принос на својата индивидуална сметка. При ре-калкулацијата се земаат предвид: новата состојба на индивидуалната сметка (намалена за месечните исплати на пензија и зголемена за заработениот принос во односниот период), како и новиот актуарски ануитетен фактор кој го зема во предвид новото намалено очекувано траење на животот, односно зголемената возраст на пензионерот.
Пензијата се ре-калкулира на секои 12 месеци се додека пензионерот е жив. Според математичката формула предвидена во законската регулатива како и ре-калкулацијата на пензијата, износот на пензијата може да се намали доколку пензионерот живее долго, но не може да се потроши. Сепак, пензиското друштво има обврска да врши проверка на износите на пензија од прв и втор столб со нивото на минимална пензија, и доколку збирот од двете пензии падне под нивото на минимална пензија – пензиското друштво има обврска да го доплати износот до ниво на минимална пензија од средствата на индивидуалната сметка на пензионерот. Секој пензионер има право на минимална пензија која во зависност од работниот стаж и полот е поделена во 3 групи.
Овој пензиски продукт претставува само една од понудените опции кои може да ги избере пензионерот. Подетални информации за сите опции може да се најдат на веб страната на Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС):
Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk
Ристо Бајатов – Актуар во Сава пензиско друштво а.д. Скопје
.webp){kind=icon}