Ќе успее ли НБРМ значително да ги намали банкарските надоместоци?

Само еден месец откако седна на гувернерската фотелја, Трајко Славески побара од банките да ги намалат надоместоците што ги наплатуваат од граѓаните и фирмите. Кратко потоа, од почетокот на август некои од банките постапија според иницијативата на Народната банка и ги намалија надоместоците.

„Банките се чувари на нашите плати, пензии, примањата по други основи, како и на нашите заштеди. Наедно, граѓаните што им ги довериле своите доходи и заштеди на банките се и нивни кредитори. На овој начин, позајмувајќи средства од граѓаните и претпријатијата, најчесто со нула или минимален трошок, банките обезбедуваат значителен обем на средства за одржување на сопствената ликвидност. Ова е една од основните причини поради кои банките треба да покажат разбирање за барањето правичен однос кон граѓаните и кон претпријатијата при обезбедувањето услуги во платниот промет“, ја објасни гувернерот својата инцијатива.

НБРМ го направи првиот чекор за да им отвори пат на банките да ги намалат надоместоците. Советот на Народната банка донесе одлука за воведување нов и поедноставен модел на надоместоци што банките ги плаќаат за користење на услугите на Македонскиот интербанкарски платен систем – МИПС. Новиот модел ги поедностави и ги намали трошоците на банките за порамнување на трансакциите кај Народната банка, што создаде простор и банките да го сторат истото тоа.

Понатаму, во рамките на подготовките за приклучување кон европската платежна шема СЕПА, Народната банка воведе и нова структура на надоместоците за плаќањата во евра од страна на државните органи со значително пониска цена. Со ова НБРМ испрати јасна порака  дека очекува пофер и поевтини платни услуги за сите.

Приходите на банките од провизии пораснаа и покрај намалувањето

Податоците за 2024 година покажуваат дека нето-приходите од надоместоци учествувале со 18 отсто во вкупните нето-приходи на банките.

Трендот на раст на приходите од провизиите продолжи и годинава, а заклучно со крајот на третиот квартал изнесуваа 86 милиони евра. Во истиот период лани биле за околу милион евра пониски.

Приходите од надоместоците придонесуваат за високата профитабилност на македонските банки заедно со приходите од камати на одобрените кредити, констатира НБРМ.

Но, за разлика од приходите од надоместоците, приходите од камати во текот на 2025 година се намалија.

Измени на законот за натамошно намалување на надоместоците

За 2026 година гувернерот Славески најави дека Народната банка ќе поведе иницијатива за измени на сегашното законско решение за платежната сметка со основни функции, со кои ќе се овозможи нејзино помасовно користење од страна на граѓаните за извршување на плаќањата кај сите банки. 

Оваа сметка кај нас не ја постигна целта, отворени се само 140 такви сметки, што значи дека многу мал број граѓани ги добиваат платежните услуги со разумен надоместок. Ваквата сметка е значително подостапна и пошироко користена во земјите од Европската Унија и од регионот.

Според постојното решение, не може да се отвори сметка со основни функции без да се затворат другите денарски сметки, а не можат да се користи ниту пречекорување. Овие работи ќе бидат сменети. За отворање сметка со основни функции нема да треба да се затворат другите сметки, а ќе биде овозможено дозволено пречекорување.

Надоместоците со новото решение, кое според најавите ќе почне да се применува во следните месеци, би изнесувале најмногу 0,1 отсто од минималната бруто-плата во земјата. За ранливите категории услугите може да бидат бесплатни.

                     

Што би добиле корисниците за овој надоместок? 1. Одржување на платежната сметка 2. Користење на електронското и мобилно банкарство 3. Неограничен број уплати и подигања готовина на банкоматите и шалтерите на банката и извршување неограничен број плаќања со дебитна платежна картичка на физичките места на продажба и онлајн

 

НБРМ, според најавите, планира граѓаните да можат да извршуваат пет меѓубанкарски електронски кредитни трансфери месечно во рамките на овој пакет.

За граѓаните со возраст над 62 години, во овој пакет ќе бидат опфатени и плаќањата на хартиени налози. 

Во пакетот би можело да се вклучат четири трансакции месечно за подигнување готовина на банкоматите на други банки, а износот ќе биде ограничен на 2.000 денари по трансакција. Во моментов подигнувањето готовина од банкомат на друга банка се наплатува по тарифа на банките.

Финалната верзија на измените треба да ја подготви Министерството за финансии. Што од иницијативите на НБРМ ќе влезе во текстот ќе биде јасно во моментот кога тој ќе биде доставен во собраниска процедура.