Големи и мали: Како се распоредени акционерите во македонските најтргувани друштва на берзата?

Компаниите чии акции се најтргувани на Македонската берза имаат вкупна добивка од над 237 милиони евра во првите девет месеци од 2025 година, а најголем удел во неа имаат банките. Како што пишува „Блумберг Адрија“, седум од десетте компании членки на македонскиот берзански индекс МБИ10 имаат раст на добивката, а кај трите преостанати намалувањето на профитот е незначително. Во услови на геополитички тензии и трговска војна ваквите резултати покажуваат дека компаниите од МБИ10 не се премногу засегнати од глобалните случувања и имаат потенцијал 2025 година да ја завршат со голем успех.

Истраживме колку големи и колку мали акционери имаат овие компании, односно кој најмногу се офајдува од добрите резултати и дивидендите што повеќето од нив ги делат.

Да почнеме од банките. Најголемата домашна банка според вкупната актива, „Комерцијална банка“ има само еден акционер што поседува над пет отсто од капиталот, тоа е друштвото „Адора инженеринг“, во сопственост на бизнисменот Ванчо Чифлиганец. Според јавно достапните податоци од Централниот депозитар на хартии од вредност (ЦДХВ), „Адора“ поседува 14,99 отсто од вкупниот број на емитувани обични акции, или вкупно 341.632 акции, според најновиот преглед објавен на 3.11.2025 година. Нивната вредност според моменталната вредност на акцијата на „Комерцијална банка“ од околу 27.700 денари, изнесува над 153,7 милиони евра.

Покрај „Адора“, како најголем поединечен акционер, банката има уште 343 домашни правни лица, кои заедно поседуваат 49,31 отсто од капиталот, и уште 11 странски правни лица, со вкупно 0,55 отсто од акциите. Во моментов не се јавно достапни податоците за тоа кои се поголеми акционери во македонските котирани друштва што имаат под пет отсто од акциите, па, така, за „Комерцијална банка“ се знае дека како акционери има 6.531 домашно физичко лице, со 48,75 отсто од акциите, како и 85 странци, со 1,39 отсто.  

Од она што е пишувано досега за акционерите во банката, се знае дека бизнисменот Фатмир Етеми, сопственик на градежната компанија ЗСФ-КОМ, кој е и член на Надзорниот одбор на банката, во повеќе наврати низ годиниве купуваше значителни пакети на акции, но досега не надминал пет отсто од вкупниот број на акции. Заедно со неговата компанија, уште 342 други домашни фирми поседуваат акции во „Комерцијална“ и се, условно, мали акционери, пред сѐ поради сигурноста што ја нуди оваа хартија од вредност, добрите резултати на банката и растот на нејзиниот профит од година на година, а се разбира и редовната дивиденда што им се дели на акционерите.

Во двете други домашни банки од „големата тројка“ ситуацијата е нешто поинаква кога станува збор за акционерската структура. „Стопанска банка – Скопје“ и „НЛБ банка“ поради тоа што своевремено се преземени од странски банкарски групации, имаат поконцентрирана сопственичка структура и многу помал удел на мали акционери. Во „Стопанска банка – Скопје“, „Националната банка на Грција“ (НБГ) поседува речиси 95 отсто од капиталот, заедно со уште седум правни лица од странство, како и 13 физички лица со вкупно 0,02 отсто.

Домашни, пак, правни лица што имаат акции во банката има вкупно 130, со 1,82 отсто, и 1.579 домашни физички лица, со 3,47 отсто од вкупно емитуваните обични акции. Банката има издадено вкупно 17.460.180 акции и нејзината пазарна капитализација според моменталната цена на акцијата од околу 2.800 денари е приближно  48,9 милијарди денари или 795 милиони евра. 

Во „НЛБ банка“ АД Скопје, главен акционер е „Нова љубљанска банка“ АД Љубљана, со речиси 86,97 отсто од акциите, и уште четири правни лица од странство, со кои заедно имаат 87,08 отсто. Домашни правни лица се 122 акционери со 3,07 отсто  и 1.249 граѓани физички лица со вкупно 9,74 отсто од капиталот. Според моменталната вредност на акцијата од 57.500 денари, пазарната капитализација на „НЛБ банка Скопје“ е околу 49,1 милијарда денари (799 милиони евра).

Продолжуваме со компанијата што предизвика веројатно најголемо медиумско внимание и ја возбудува инвеститорската јавност во изминативе година и пол–две, „Македонијатурист“ од Скопје, сопственик на повеќе хотели и угостителски објекти. Особено бурна беше 2024 година, кога на Македонската берза се одвиваше вистинска драма со акциите, односно борба за превласт помеѓу старото раководство, големите акционери, на чело со долгогодишниот директор Доне Таневски, и новите „играчи“ што сакаа да се позиционираат во најголемата домашна хотелиерска фирма. Да потсетиме, некаде во втората половина од 2024 година, моќни бизнисмени како Фатмир Етеми преку „Скопски пазар“, семејството Антиќ, сопственици на „М.Г. фешн“, Симеон Павлов, сопственик на „Чеза комерц“, сопствениците на „Промедика“ и други, почнаа агресивно да купуваат акции од поситните и од покрупните акционери, пакет по пакет, и распоредот на силите во акционерската структура се менуваше буквално од ден на ден, од недела на недела.

Доне Таневски се обиде да ја задржи контролата, дури успеа да го зголеми својот удел докај 23 проценти, но на крајот не успеа да им одолее на притисокот и на понудите и се ослободи од поголемиот дел од своите акции и сега повеќе не фигурира во оние сопственици со над 5 проценти од акциите. Своите акции ги продаде и Бибановска, а и други поголеми акционери, меѓу кои и пензискиот фонд „Сава“, па акционерската структура денес изгледа сосема поинаку.

Па така, сега најголем акционер во друштвото е „Скопски пазар“, со 19,9 отсто удел, пред „Промедика ДООЕЛ“ со 11,91 отсто, „МГФ Инвестмент“ со 11,68 отсто и физичкото лице Јусуф Камбер, кој во меѓувреме, односно на почетокот од октомври годинава, купи 10,76 отсто од акциите издадени од друштвото. Десет отсто поседува самото друштво „Македонијатурист“ и 5,09 отсто фирмата „Современ дом“ од Прилеп.

„Македонијатурист“ има вкупно 22 домашни фирми како акционери и 218 физички лица, меѓу кои има голем број што го обвинуваа старото раководство дека со инсајдерски информации си обезбедило за себе најдобра можна цена при продажбата на своите големи пакети на акции, додека малите акционери извисиле во целата таа „игранка“ што се одвиваше во текот на 2024  и почетокот на 2025 година. Правните лица го поседуваат најголемиот дел од капиталот, 71,53 отсто, додека физичките лица 28,23 отсто, а тука се и странските физички и правни лица, со по 0,03 и 0,21 отсто.

Во индексот МБИ10 влегуваат и две фармацевтски компании, поголемата „Алкалоид“ и помалата „Реплек“, и двете од Скопје. „Алкалоид“ во моментов има пазарна капитализација од 36,7 милијарди денари или безмалку 600 милиони евра, според моменталната цена на акцијата од 25.700 денари и вкупниот број од 1.428.124 емитувани акции. Најголем поединечен акционер во компанијата е Живко Мукаетов, генерален директор и претседател на УО, кој поседува 9,17 отсто од акциите, во вредност од околу 55 милиони евра во моментов. Компанијата има уште 6.118 домашни физички лица како акционери и 167 правни лица.

Слично како и во случајот на „Комерцијална банка“, и оваа акција е меѓу најпривлечните поради стабилниот и континуиран раст и развој на „Алкалоид“, чиј профит во првите девет месеци од 2025 година е зголемен за осум отсто, на 24,1 милиони евра, а компанијата е редовен исплаќач и на солидна дивиденда. Не случајно довербата ѝ ја укажале и уште 11 странски правни  и 115 физички лица што се акционери, со вкупно околу 2,5 отсто од капиталот. Од сите компании што ги анализиравме за потребите на овој текст, „Алкалоид“ има најголем удел на мали акционери во својата сопственичка структура, односно 83,2 отсто од капиталот е во раце на помали акционери, поточно, ако се изземе уделот на Мукаетов, околу 74 отсто од капиталот поседуваат акционери со под пет отсто удел. 

„Реплек“, пак, има далеку помала пазарна капитализација, од околу 67,5 милиони евра, односно има издадено вкупно 259.200 акции, чија моментална цена е околу 16.000 денари. За разлика од „Алкалоид“, тука имаме повеќе акционери со над пет отсто од вкупниот капитал, а најголем поединечен акционер е Душан Пецовски, актуелен генерален директор и претседател на УО, со 12,3 отсто удел во компанијата.

Неговиот брат Владимир Пецовски има 6,39 отсто од акциите, исто колку и компанијата „Ситко Антонио ДООЕЛ“, додека Отворениот задолжителен пензиски фонд „Сава“ има 6,4 отсто. „Биотек ДОО“, компанија позната по своите лаборатории за биохемиски анализи, има 6,3 отсто од акциите, додека градежната фирма „Настел“ на Зоран Азманов поседува 6,25 отсто. Самата компанија „Реплек“ поседува 8,14 отсто од капиталот. Како акционери се запишани уште 43 домашни правни и 642 физички лица, но и три странски правни и 13 физички лица.

„Макпетрол“, трговецот со нафтени деривати, има 74 домашни фирми како акционери, меѓу кои најголем акционер е командитното  друштво „Оилко“, со 26,6 отсто удел, како и самото друштво „Макпетрол“, со 10 отсто од капиталот. Во „Оилко“, пак, најголем акционер е „Макпетрол“, со 35,6 отсто удел, како и долгогодишниот директор и претседател на УО на компанијата, Андреја Јосифовски, со безмалку 15 отсто од акциите.

Пазарната капитализација на „Макпетрол“ во моментов е околу 212,7 милиони евра, а компанијата има 2.229 домашни физички лица како акционери и 74 правни лица, како и седум правни лица од странство и 30 физички лица. „Макпетрол“ е именувана и како „скриен дијамант“ на Македонската берза од страна на аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“, со оглед на стабилните финансиски резултати и конзистентната нето-добивка и исплатата на дивиденди. Аналитичарите сметаат дека постои простор за зголемување на исплатите на дивиденда, особено ако се земат предвид големината на капиталот во билансот на состојба и расположливите парични средства. 

Од големите компании, за преглед ни останаа уште „Гранит“ и „Македонски телеком“. Во „Телеком“ ситуацијата со акционерската структура е слична на онаа во „Стопанска банка – Скопје“ и во „НЛБ банка“, односно има многу мал удел на мали акционери, бидејќи 51 од сопственоста држи „Дојче телеком“ преку „Маѓар телеком“, поточно компанијата „Каменимост комуникации“ АД Скопје, додека 34,81 отсто од акциите се во сопственост на македонската влада. Физички лица мали акционери има 3.401, кои имаат 2,16 отсто од капиталот на компанијата.

Во градежната компанија „Гранит“ ситуацијата е следна: 68,16 отсто од капиталот е во рацете на над 3.500 акционери физички лица, додека 23,3 отсто е во сопственост на 41 правно лице од Македонија. Од странство има седум акционери компании и 139 физички лица, кои заедно имаат околу 8,5 отсто од сопственоста. Најголем поединечен акционер е Зоран Милковски, актуелен директор и претседател на УО, со 10,2 отсто од вкупно издадените акции, додека неговата сестра Ивана Милковска–Симева поседува 9,82 отсто. Самата компанија „Гранит“ поседува 9,81 отсто, додека компанијата „Бард-Коп“ од Белград 5,15 отсто од акциите.