Како може најстарата дигитална валута да ја реши климатската криза

Колапсот што го доживеа криптопазарот годинава изгледа како добра вест за глобалната клима.

Имено, годишните емисии од копањето криптовалути изнесуваат околу 140 милиони метрички тони јаглерод диоксид - слично на заедничкиот отпечаток на 110 милиони луѓе на Филипините. Потегот во септември да се намали повеќе од 99 проценти од потрошувачката на енергија на етериум, една од најпопуларните криптовалути, секако помага. 

Но што ако постои занемарена дигитална валута што може да помогне во решавањето на климатската криза, а не само да прави помалку за нејзино влошување? Верувале или не, постои таков инструмент - но не го држи ниту еден од „тешкашите“ во криптосферата.

Напредокот во обновливото производство и складирањето батерии во изминатата деценија значат дека технологијата веќе не е главната пречка за декарбонизација на нашиот свет. Ќе додадеме повеќе обновливи извори на енергија во следните пет години отколку што го направивме тоа во претходните две децении, соопшти оваа недела Меѓународната агенција за енергетика - зголемување од 30 отсто во однос на прогнозата од пред 12 месеци.

Сепак, финансиите остануваат критично прашање. И покрај фактот што светот сега инвестира повеќе од илјада милијарди долари годишно во енергетската транзиција, за спречување на катастрофалното затоплување ќе бидат потребни до четири илјади милијарди долари годишно само за обновлива енергија, покажуваат податоците презентирани на минатомесечната конференција за климата на ОН. Вкупните годишни трошоци за економија со низок состав на јаглерод треба да се движат до шест илјади милијарди долари.

Кина е означена со сино, земјите на ОЕЦД со бело, другите земји со сива боја, емисиите се во метрички тони. Емисиите од богатите земји се намалуваат од 2007 година, оние од земјите со пониски приходи се зголемуваат...
Извор: Bloomberg Opinion

Предизвикот е најакутен во земјите во развој, кои сега претставуваат голем дел од емисиите во светот, но мал дел од инвестициите потребни за нивно спречување.

„Треба да се погрижиме општеството целосно да ги одразува вистинските цени за користење фосилни горива, но тоа не може да се направи без финансирање“, вели Авинаш Персауд, економист од Барбадос и поранешен валутен аналитичар во „Стејт стрит“ (State Street Corp.). „Цената на капиталот е многу висока на пазарите во развој, така што она што треба да се направи е да се внесат алтернативни пари“.

Зарем не ќе беше одлично да постоеше магично грне со пари за да се реши овој проблем? За среќа, постои  - во форма на најстарата дигитална валута во светот.

Четири децении пред финансиската криза во 2008 година да го натера програмерот со псевдоним Сатоши Накамото да излезе со биткоин како алтернатива на реалните пари, надоаѓачкиот колапс на режимот на фиксен девизен курс во Бретон Вудс го поттикна Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) да создаде свои дигитални пари. Специјалните права на влечење (Special Drawing Rights/SDR) се форма на дигитално средство на членовите на ММФ што може да се замени за која било валута и да се плати камата од 0,05 проценти. Во моментот има околу 935,7 милијарди долари, од кои сите се чуваат на билансите на централните банки и мултилатералните кредитори.

Иако во голема мера се игнорирани од нивното создавање, во текот на изминатите неколку децении SDR сѐ повеќе се користат за поддршка на некоја форма на глобално квантитативно олеснување (QE). Во 2009 година, ММФ издаде 250 милијарди долари преку SDR за да помогне во олеснувањето на глобалната ликвидност по кредитната криза од претходната година. Минатата година беа издвоени дополнителни 650 милијарди долари за да им се помогне на економиите да се справат со фискалниот притисок поради пандемијата на ковид-19.

Предлогот на Персауд, наречен Иницијатива Бриџтаун (Bridgetown Initiative), е за издавање дополнителни 500 милијарди долари како основа на фонд што би можел да инвестира во климатски проекти во светот, поточно онаму каде што ќе се направи најголема промена во намалувањето на јаглеродот за нивниот SDR-долар. Таквата поставеност ќе им овозможи на пазарите во развој да позајмуваат со исти стапки како и богатите земји, избегнувајќи ги застрашувачки високите двоцифрени капитални трошоци што во моментот ги прават повеќето такви инвестиции невозможни за банкарството.

„Треба да ја искористиме предноста од многу ниската цена на капиталот на меѓународните резервни валути“, вели тој. „Не постои проект за обновлива енергија во светот што би бил профитабилен со 20 проценти капитални трошоци“.

Што не е во ред во врска со ова? Прво, квантитативно олеснување ретко имало полоша репутација од сега. Централните банки ги зголемуваат стапките и ги намалуваат своите биланси во услови на најинфлаторното опкружување во оваа генерација. Тоа е тешко опкружување, во кое може да се продаде она што во суштина е глобална програма за монетизација на долгот.

Поголемиот дел светски SDR се издадени од финансиската криза во 2009 година, износите се во SDR, чија вредност е 1,42 USD
Извор: IMF

Во исто време, вклучените 500 милијарди долари се исклучително скромни во споредба со обемот на глобалната монетарна интервенција. Околу 11 илјади милијарди долари беа потрошени само за програмите за QE за справување со влијанието на ковид-19. Билансот на американската централна банка на својот врв беше речиси 10 пати поголем отколку пред финансиската криза од 2008 година. Со вкупна светска понуда на пари од над 100 илјади милијарди американски долари, тешко е да се тврди дека зголемувањето на резервите за околу половина процент преку новото издавање на SDR многу ќе ги придвижи работите. Минатогодишната распределба на SDR од 650 милијарди долари не направи забележлива разлика во инфлаторното опкружување, кое, наместо тоа, беше поттикнато од нарушените синџири на снабдување, зголемените цени на енергијата и милијардите заштедени од ерата на пандемијата.

Поголеми проблем е што таквата програма ризикува на многумина да им изгледа како бесплатен ручек. На заемодавците им се допаѓа дисциплината што недостигот од капитал им ја наметнува на позајмувачите и се загрижени дека полабавата обврзница може да доведе до расипништво. Специјалните права на влечење се издаваат според големината на економијата на една земја и неселективно одат за секоја нација, вклучувајќи ги и оние што не плаќаат долгови или се предмет на санкции. Тој аспект често ги нервира богатите западни влади, кои на крајот треба да го дадат својот благослов за секој таков план.

Секој обид тие да се искористат за канализирање значителни суми кон пазарите во развој би дошол со услови од богатите земји што придонесуваат за издавањето на SDR. Меѓутоа, со премногу обврски, финансирањето преку SDR ризикува да изгледа малку поинаку од другите недоволно искористени форми на мултилатерално финансирање, како што се заемите од Светската банка или ММФ.

Сепак, нешто мора да се направи. Пандемијата покажа дека светските влади се совршено способни да мобилизираат вонредни финансиски мерки за справување со криза. Ако сакаме да се справиме со климатските промени во следната деценија, ќе ни требаат сите алатки во кутијата.