Опрема има, кадар нема – апарати од милиони евра стојат неупотребени во македонските болници

Опрема вредна 13 милиони евра не се користи во јавните здравствени установи (ЈЗУ) поради необезбедени кадровски и просторни услови, констатирал Државниот завод за ревизија (ДЗР). Исто така, опрема со вредност од 5,5 милиони евра не се користи во полн капацитет, ниту пак се искористуваат дополнителните функционалности.

Со цел да се утврди степенот на искористеност и регионална достапност на услугите што ги обезбедува современата медицинска опрема, ДЗР спроведе ревизија на успешност на темата „Искористеност на современа медицинска опрема“. Со ревизијата  е опфатенa современата медицинска опрема со најголема набавна вредност и со најизразена потреба и интерес за услугите со неа, како што се: компјутерска томографија (КТ), ангиографи, акцелератори, мамографија со томосинтеза и стереотакса, позитронско-емисиона томографија во комбинација со компјутерска томографија (ПЕТ/КТ) и апарат за роботска рехабилитација.

 

 

Вкупната вредност на медицинската опрема предмет на ревизија во опфатените ЈЗУ изнесува 57,7 милиони евра, од кои поголемиот дел или 68 отсто се однесуваат на опрема што е ставена во употреба и често се користи над предвидените капацитети. 

На ниво на држава, во јавното здравство се обезбедени вкупно девет линеарни акцелератори за четири ЈЗУ, со вкупна набавна вредност од 21,8 милион евра, за вршење радиотераписки услуги за пациенти со малигни заболувања.

 

 

До денот на ревизијата пет акцелератори не се ставени во употреба и тоа: два на Клиниката за радиотерапија и онкологија, два во клиничките болници во Штип и во Битола и еден во Градската општа болница „8 Септември“ во Скопје, иако три од нив се инсталирани пред повеќе години.

И други клиники имаат акцелератори, но само скопска Онкологија врши зрачења

Иако се набавени акцелератори и за други ЈЗУ, сите услуги во периодот 2021–2023 година ги обезбедува единствено Клиниката за радиотерапија и онкологија, каде што се третираат над 2.300 пациенти годишно, односно просечно се вршат околу 200 зрачни третмани на ден. Централизацијата на услугата доведува до преоптовареност на установата и персоналот, што може да влијае на континуитетот и квалитетот на третманот на пациентите, велат од ДЗР.

На ниво на држава, девет ЈЗУ располагаат со 18 ангиографи ставени во употреба, со вкупна набавна вредност од 12,9 милиони евра, од кои 10 се набавени во периодот од 2021 до 2023 година. Иако бројот на извршени услуги со ангиограф се зголемил за 68 отсто во 2023 година во споредба со 2021 година, утврден е незадоволителен степен на искористеност на дел од овие уреди, најчесто поради недостиг од стручен кадар и необезбедени просторни услови, како и поради отсуство на клинички патеки за вршење на овој вид услуги.

 

 

Во јавното здравство има 30 уреди за компјутерска томографија (КТ) во 22 ЈЗУ, а во рамките на ревизијата се опфатени 11 ЈЗУ, кои располагаат со 19 КТ-уреди, со вкупна набавна вредност од 14,5 милиони евра.

Со извршената анализа на добиените податоци од ЈЗУ, регистарот на медицинска опрема и „Мој термин“, утврдено е дека побарувачката за КТ-услуги е во постојан пораст. Во дел од ЈЗУ, КТ-уредите се користат со полн капацитет, но половина од нив се целосно амортизирани, што води до зголемени трошоци за одржување и чести дефекти, како што е случајот со КТ-уредот во болницата во Струмица, кој не функционираше речиси цела 2024 година.

Дополнително, новите КТ-уреди, набавени за обезбедување подобра територијална распределеност на услугите, не секогаш се користат во согласност со капацитетот, а два КТ-уреди во болниците во Тетово и во Кочани не се ставени во употреба поради технички и кадровски проблеми.  

Се истакнува состојбата на користење на КТ-уредите за итни и приоритетни услуги, што создава дополнителен притисок врз капацитетите и го зголемува ризикот од прекумерна изложеност на јонизирачко зрачење.

Во поглед на објавувањето слободни термини за КТ-услуги, само три од 22 ЈЗУ објавуваат број на термини што е блиску до пропишаното, додека во десет ЈЗУ термини се објавуваат значително под пропишаните норми.

Наведеното доведува до нееднаква искористеност на КТ-уредите и достапност на КТ-услугите во различни региони и нивните граѓани.

Институтот за позитронско-емисиона томографија (ПЕТ) е единствен во државата каде што се вршат современи дијагностички услуги за рано откривање малигни заболувања, за што располага со циклотрон за производство на радиоизотопи и ПЕТ/КТ-скенер во вкупна вредност од 5,8 милиони евра.

Во текот на тригодишниот период се реализирани  6.457 снимања, со просек од околу 180 пациенти месечно. Снимањата се вршат со само еден ПЕТ/КТ-скенер, со што не се користат целосно капацитетите на циклотронот, кој може да произведе изотопи за поголем број снимања.

Мамографите се користат само за примарна намена, иако имаат дополнителни опции

Во текот на 2023 година, за потребите на јавното здравство за првпат се набавени четири мамографи со томосинтеза и стереотакса, во вкупна вредност од 1,5 милион евра. Овие мамографи се инсталирани во четири ЈЗУ и истите тие во редовни термини се употребуваат само за примарната намена – дигитална мамографија, но не и за дополнителните функционалности, томосинтеза и стереотакса, кои се користат само при спроведување на националниот скрининг за рак на дојка.

Утврдено е дека ваквата состојба се должи на потребата од набавка на дополнителна опрема, неутврдени референтни цени од Фондот за здравство и немањето соодветно обучен персонал за овој вид услуги.

Со ревизијата е утврдено дека постојат значајни разлики во евиденциите за извршените услуги помеѓу ЈЗУ, „Мој термин“ и Фондот, што има за ефект нереални податоци за услугите во „Мој термин“, помалку прикажани услуги кон Фондот и ненаплатена партиципација од страна на ЈЗУ во износ од најмалку 247 илјади евра. Ваквата состојба се должи на нецелосно евидентирање на услугите од страна на ЈЗУ во „Мој термин“ како единствен национален систем за евиденции во здравството. Во услови на невоспоставени листи на чекање за подолг период, отсуствуваат податоци за реалната побарувачка на услуги, а поради неусогласени евиденции за извршените услуги во ЈЗУ, „Мој термин“ и системот на Фондот, не може да се утврди ниту точниот број на извршени здравствени услуги. 

Континуираното зголемување на побарувачката за здравствени услуги и новата медицинска опрема во ЈЗУ не е проследено со соодветно зголемување на бројот на здравствени работници, што резултира со преоптовареност на постојниот кадар и недоволна искористеност на опремата.

Depositphotos

 

И покрај зголемувањето на платите и вложувањата во едукација, бројот на специјалисти радиолози во ЈЗУ од 2021 до 2023 година е намален од 88 на 79, а во Институтот за радиологија од 30 на 23 специјалисти.

Дополнително, Регистарот на здравствени работници не се води ажурно, што го отежнува планирањето на човечки ресурси. Преку спогодби меѓу установи се обезбедува повремен ангажман на кадар, но овој пристап не гарантира непрекината здравствена заштита. Соочено со сериозен дефицит, Министерството за здравство започна активности за итно вработување на 600 приватни специјализанти до крајот на 2025 година, од кои 69 се радиолози, со цел да се обезбедат континуитет и одржливост во давањето на здравствените услуги.

Иако ЈЗУ се обврзани континуирано да ја одржуваат медицинската опрема во исправна состојба и навремено да ги евидентираат дефектите во системот „Мој термин“, ревизијата утврди дека постојат недоволна ажурност и различна практика во спроведувањето на овие обврски.

Трошоци за одржување колку и нова опрема

Поради монополската позиција на овластените застапници за одржување и сервисирање за период од три години за дел од опремата трошоците се еквивалентни на вредноста на нова опрема од ист вид, како што е тоа случај со акцелераторите. Некои од КТ-уредите и ангиографите, набавени пред повеќе од десет години, често се расипуваат и не се во функција со месеци, па и со години.

Во дел од ЈЗУ е утврдено присуство на нефункционална медицинска опрема, која, и покрај започнати постапки, сè уште не е дислоцирана ниту соодветно третирана како отпад, вклучувајќи и опрема што содржи радиоактивни елементи. Дел од оваа опрема зафаќа специјално опремени простории што би можеле да се искористат за нова функционална опрема. Непочитувањето на законските обврски за отстранување и управување со отпад ја загрозува животната средина и укажува на слабости во системот за управување со опрема ставена надвор од употреба.

Ревизијата констатира потреба од подобрување на регулативата за доуредување одредени прашања поврзани со користењето на медицинската опрема, како и зајакнување на капацитетите во институциите задолжени за следење и евидентирање на состојбата со опремата и за контрола и надзор.

За надминување на наведените состојби се дадени препораки за преземање мерки од надлежните институции, со цел отстранување на причините за утврдените состојби, подобрување на искористеноста на медицинската опрема и зголемување на достапноста до здравствените услуги од страна на граѓаните.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар