Израел и Хамас постигнаа договор за заложниците – напредок во преговорите за Газа

Израел и Хамас се договорија за условите за ослободување на сите заложници што ги држи палестинската милитантна група во Газа, што е значаен чекор напред во преговорите посредувани од Соединетите Американски Држави и Катар за ставање крај на нивната двегодишна војна.

„Многу сум горд што можам да објавам дека Израел и Хамас официјално ја одобрија првата фаза од нашиот мировен план“, наведе американскиот претседател Доналд Трамп во објава на социјалните мрежи во средата. „Тоа значи дека СИТЕ заложници ќе бидат ослободени многу скоро, а Израел ќе ги повлече своите трупи до договорената линија како прв чекор кон силен, траен и вечен мир.“

Израел, Хамас и Катар потоа го потврдија постигнувањето на договорот за ослободување на заложниците.

Според договорот, се очекува Хамас да ги ослободи дваесетината лица што сè уште се живи, кои беа заробени за време на нападите во октомври 2023 година, заедно со посмртните останки на повеќе од дваесет други што починале во заробеништво. Израел, пак, ќе ослободи речиси две илјади палестински затвореници и ќе започне со постепено повлекување на трупите, додека истовремено ќе се обнови испораката на хуманитарна помош за Газа.

Трамп, во интервју за „Фокс њуз“ (Fox News), изјави дека очекува заложниците да бидат ослободени „веројатно“ в понеделник.

Американскиот претседател Доналд Трамп и израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, за време на прес-конференција во свечената сала на Белата куќа во Вашингтон, на 29 септември 2025 година. Фотограф: Џим Ло Скалцо/ЕПА/Блумберг

Доколку договорот се исполни, тоа ќе претставува голем чекор кон завршување на конфликтот што започна откако Хамас го нападна Израел на 7 октомври 2023 година и го вовлече Блискиот Исток во криза. Тоа би било и значајна дипломатска победа за Трамп, кој минатата недела претстави план од дваесет точки за ставање крај на конфликтот и, според најавите, најверојатно ќе отпатува во регионот за да присуствува на прославата по повод постигнатиот договор.

Додека преговорите се приближуваа кон финализација, Трамп во средата изјави дека би можел да отпатува на Блискиот Исток „некаде кон крајот на неделата“. Тоа, како што рече, би можело да се случи в сабота или недела.

„Најверојатно ќе одам во Египет“, рече Трамп, одговарајќи на новинарско прашање. Тој појасни дека ќе патува „можеби пред ослободувањето на заложниците или набрзо потоа“.

Во интервју подоцна во средата со новинарот Барак Равид од „Аксиос“ (Axios), Трамп изјави дека најверојатно ќе отпатува и во Израел, споменувајќи можност да одржи говор пред израелскиот парламент.

„Тие сакаат да одржам говор во Кнесетот и дефинитивно ќе го сторам тоа, доколку ме поканат“, пишува „Аксиос“.

Прва фаза

Хамас потврди дека е постигнат договор за „завршување на војната во Газа, повлекување на окупациските сили, овозможување влез на хуманитарна помош и спроведување размена на затвореници“, се наведува во соопштение објавено на Телеграм (Telegram). Во соопштението се изразува и благодарност за напорите на посредниците Катар, Египет и Турција, а во невообичаена промена на тонот, групата додаде дека ги цени „напорите на американскиот претседател Доналд Трамп“.

Во истото соопштение, Хамас ги повика Трамп и другите посредници да се погрижат Израел да ги почитува условите на договорот, додавајќи дека групата „никогаш нема да се откаже од националните права на својот народ сè додека не се постигнат слобода, независност и самоопределување“.

Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, во објава на X, го нарече ова „голем ден за Израел“ и најави дека в четврток ќе го свика владиниот кабинет за официјално одобрување на договорот.

„Со помош на Севишниот, заедно ќе продолжиме да ги остваруваме сите наши цели и да го прошируваме мирот со нашите соседи“, напиша тој.

Во одделно соопштение, Министерството за надворешни работи на Катар соопшти дека е постигнат договор за „сите одредби и механизми за спроведување на првата фаза од договорот за прекин на огнот во Газа“, кој ќе овозможи ослободување на затворениците и заложниците од двете страни и обновување на хуманитарната помош. Деталите, како што се наведува, ќе бидат објавени дополнително.

Според податоците на Министерството за здравство, првичниот напад на Хамас резултираше со околу 1.200 загинати, а во текот на конфликтот повеќе од 66.000 Палестинци загинаа на територијата управувана од Хамас. Војната на Израел, според тело поддржано од Обединетите нации, предизвика глад во делови од енклавата, а друга комисија поддржана од ОН ја прогласи ситуацијата за геноцид.

Освен тоа, конфликтот предизвика напади на бунтовниците Хути врз трговските бродови во Црвено Море и жестоки израелски воздушни удари во Либан. Израел и Иран разменуваа ракетни напади, а подоцна САД целеа на нуклеарните објекти на Иран.

Следни чекори

Договорот беше постигнат во египетското летувалиште Шарм ел-Шеик, за време на разговорите што следуваа по претставувањето на планот на Трамп. Неколку сложени дела од предлогот сè уште треба да бидат решени, бидејќи двете страни имаат спротивставени ставови по прашања како што е можната демилитаризација на Хамас.

Зетот и блискиот соработник на Трамп, Џеред Кушнер, како и специјалниот пратеник за Блискиот Исток, Стив Виткоф, се во Египет, каде што посредуваат во преговорите.

Хамас, кој е означен како терористичка организација од страна на САД, Европската Унија и други држави, во нападот со кој започна војната во Газа киднапира околу 250 лица, од кои повеќето беа ослободени за време на претходните прекини на огнот.

Судбината на оние што сè уште се во заробеништво е тема што предизвикува силни емоции во Израел, а нивните роднини редовно му се обраќаат на Трамп, како што правеа и кај неговиот претходник Џо Бајден, барајќи негова интервенција за нивно ослободување.

Се очекува договорот да доведе до прекин на огнот, кој ќе ги запре израелските операции во Газа Сити, „главниот“ град на територијата. Најновата етапа во воената кампања го разори појасот, одзеде десетици илјади животи и предизвика хуманитарна криза.

Иако договорот претставува прв чекор кон она што Трамп го нарече надеж за траен мир, остануваат многу прашања за тоа дали прекинот на огнот ќе може да се одржи и дали страните ќе постигнат согласност за големиот број нерешени прашања.

„Постојат многу причини за скептицизам во однос на тоа дали овој договор ќе ја надмине својата почетна фаза“, изјави Јусеф Мунајер, раководител на Програмата за Палестина и Израел и виш соработник во Арапскиот центар во Вашингтон.

Финализирањето на списокот на палестинските затвореници што треба да бидат ослободени, исто така, може да биде долг процес. Нетанјаху, чии верски и десничарски сојузници во владата мора да го одобрат договорот, најверојатно ќе се спротивстави на тоа во списокот за ослободување да бидат вклучени и организаторите на самоубиствените напади на Хамас или Палестинците што учествуваа во нападот од 7 октомври, во кој загинаа 1.200 лица.

Планот што Трамп го претстави во изминатите неколку недели предвидува членовите на Хамас да го положат оружјато во замена за амнестија, а групата поддржана од Иран да биде заменета со привремена влада составена од палестински технократи под раководство на Советот за мир, со кој би претседавал американскиот претседател. Хамас долго време одбива да се разоружи и ја отфрла можноста за каква било странска власт во Газа.

Израел, пак, одбива по војната да ѝ додели каква било улога на меѓународно поддржаната Палестинска управа, која контролира делови од Западниот Брег. Трамп предложи Палестинската управа да ја преземе контролата над Газа по спроведување реформи.

Трамп изјави дека САД ќе бидат вклучени во напорите Газа да остане мирна и да се обнови.

„Газа ќе биде мирно и многу побезбедно место“, изјави американскиот претседател во интервју за „Фокс њуз“, додавајќи дека е „целосно уверен дека ќе има мир на Блискиот Исток“.