Повеќекратно сопствеништво над клубови: Нов модел што го менува фудбалот

Во светот на фудбалот, кој во последните децении се трансформира од локален спорт во глобална индустрија, еден бизнис-модел во тишина, но со огромно влијание, ги менува правилата на играта: повеќекратно сопствеништво над клубови (англ. multi-club ownership - MCO/МЦО).

Овој модел подразбира дека една правна или физичка личност - најчесто корпорација, фонд или конзорциум - поседува повеќе професионални фудбалски клуба, често во различни лиги, држави, па дури и континенти. Целта е синергија: спортска, бизнис и стратегиска.

Како функционира моделот МЦО?

На оперативно ниво, МЦО-групациите користат ресурси од еден клуб за да го унапредат работењето на друг. Тоа вклучува размена на тренери, експерти, податоци, медицински тимови, скаутирање и - најчесто - играчи. Преносите меѓу клубовите во истата групација често се одвиваат без компликувани трансфери и по поволни цени.

Она што дополнително ја дефинира структурата на МЦО е централизираниот бизнис-модел. Клучните приходи - како ТВ-права, комерцијални партнерства и брендирање - се координираат за максимизирање на вредноста на целата група, а не само на еден клуб.

Предности на моделот

Инвеститорите го гледаат МЦО како можност за диверзификација на ризикот. Наместо зависност од успехот на еден клуб, перформансите се стабилизираат преку портфолио на клубови. Развојот на млади играчи е олеснет преку системот на позајмувања и напредување во рамките на групата, што ги намалува трошоците и го зголемува профитот.

Ерлинг Халанд, „моторот“  на Манчестер Сити Depositphotos

Од бизнис-страна, нивелирањето е клучна предност. Брендовите се интернационализираат, бизнис-моделите се копираат и приспособуваат на локалните пазари, а глобалната видливост расте. МЦО е, де факто, примена на стартап-логиката во фудбалската индустрија.

Според извештајот на УЕФА од 2023 година, бројот на клубови вклучени во МЦО-структури пораснал на повеќе од 230, што е значителен скок во однос на помалку од сто клуба пет години порано. Овој тренд укажува на зголемена атрактивност на моделот МЦО меѓу инвеститорите.

Контроверзии и предизвици

Сепак, моделот не е без критики. Регулаторите (УЕФА, ФИФА) предупредуваат на потенцијалниот конфликт на интереси, особено ако два клуба од ист сопственик настапуваат во исто натпреварување. Во такви случаи, еден клуб може да биде исклучен од тоа натпреварување.

Критичарите предупредуваат на потенцијални конфликти на интереси и нарушување на натпреварувачката рамнотежа. Постојат грижи дека МЦО може да овозможи манипулација со трансферите на играчи и резултати од натпреварите, што би можело да го загрози интегритетот на спортот.

Навивачите, особено во Европа, изразуваат скептицизам. Тие сметаат дека МЦО го намалува локалниот идентитет, ги претвора клубовите во „сателити“ и го деградира значењето на спортското натпреварување. Особено се критикувани недостигот од транспарентност и чувството дека „нивниот клуб“ станува обична корпоративна алатка.

Најпознати примери

„Сити фудбал груп“ (City Football Group) - Сопственик на Манчестер Сити. Групата поседува клубови во Австралија (Мелбурн Сити), САД (ФК Њујорк Сити), Шпанија (Џирона), Франција (Троје) и други.

„Ред Бул“ (Red Bull) - Модел базиран на брендирање. Клубови во Германија (Лајпциг), Австрија (Салцбург), САД (Њујорк Ред булс) и Бразил (Брагантињо) функционираат како единствена спортско-маркетиншка платформа.

„777 партнерс“ (777 Partners) - Инвестициска фирма со седиште во САД. Поседува клубови како Џенова, Стандард Лиж, Васко де Гама и има удел во Евертон.

„Блуко“ (BlueCo) - Конзорциум што управува со Челси, а влезе и во францускиот Стразбур, за развој на интернационална мрежа.

Иднината на моделот МЦО 

Во време кога УЕФА интензивно разгледува нови правила за спречување конфликт на интереси, моделот МЦО сè повеќе се институционализира. Инвеститорите од Блискиот Исток, САД и Југоисточна Азија гледаат на фудбалот како на платформа за геоекономско влијание.

Во иднина се очекуваат поголема професионализација и регулаторна јасност. Можен е развој дури и на мали лиги во рамките на групациите, како и заедничко скаутирање и академии. Долгорочно, успехот на моделот ќе зависи од способноста за балансирање меѓу финансиската ефикасност и спортскиот интегритет.

За фудбалот како индустрија, МЦО е истовремено закана и можност: закана за традиционалниот модел на управување, но и можност за модернизација на спортскиот бизнис во согласност со глобалните економски текови.