.webp){kind=icon}
Патувањето во магичниот свет на трикови и оптички илузии постигна неверојатен деловен успех: Музејот на илузии расте, 43 локации низ светот, милиони приходи и дополнителна експанзија на 100 локации до 2026 година. Не, тоа не е илузија, тоа се планови.
Побегнете во светот на илузиите. Зошто да не? Темпото на живот е такво што малку поинаков поглед на светот носи одмор од сите обврски. За снаодливите носи и бизнис-идеја - а како да се продаде илузија. Направете музеј на илузии (и франшиза од тоа).
Тоа го направија коосновачите Томислав Памуковиќ и Роко Живковиќ, кои инспирацијата за Музејот на илузии ја добиле гледајќи ја серијата „Мозочни игри“ (BrainGames), наградена со „еми“, на „Нешнал џиографик“. Серијата нѐ води на фасцинантно патување низ текнувалките, илузиите и тајните на човечкиот ум.
Тоа ги поттикнало коосновачите да запловат во претприемачките води и да постигнат еден од најнеочекуваните деловни успеси. А и желбата на Живковиќ, кој за „Блумберг Адрија“ објасни дека во тоа време барал излез од светот на маркетинг-агенциите каде што работел по 12 часа на ден, па тоа му се видело како исклучително добра идеја.
Првиот музеј, оној загрепскиот во Илица, „експлодира уште првиот ден“, со гордост се потсетува Живковиќ на 2015 година. Тој претприемачки потфат во последните осум години прерасна во најголемиот синџир на приватни музеи во светот. Моментално може да се пофали со 43 локации во 25 земји во светот, од Загреб, преку Њујорк и Дубаи, до Милано и Париз, и не планира да застане тука со својата експанзија.
Колкав е приходот на целата мрежа не сакаа да ни откријат. Тоа е, како што велат, деловна тајна. Приходите од „Метаморфоза“, која стои зад проширувањето, се јавно достапни и за 2022 година изнесуваат 5,93 милиони евра, „вклучуваат авторски права на сите франшизни музеи. Секако, приходите на целата мрежа се значително поголеми“, коментира Тео Широла, директор на „Метаморфоза“.
Бесплатен маркетинг
Ова не е типичен музеј во кој се закачени слики или се изложени статуи. Овде можете да го доживеете светот буквално превртен наопаку. Можете да одите по таван, да истражувате лавиринти што водат до бескрај…
„Сакавме повеќето од нашите соби да бидат интересни за фотографирање. Беа ставени и хаштагови за веднаш да се споделува тоа. Всушност, сметавме на бесплатен маркетинг. Затоа концептот го свртевме кон Фејсбук и Инстаграм. Сфативме дека социјалните мрежи носат многу во маркетиншкиот и финансискиот дел и сакавме да го искористиме тоа “, рече Живковиќ потсетувајќи се на почетоците.
Музеј на илузии
Од идејата до реализацијата поминаа две години. „Кога се градеше првиот музеј во Загреб, нарачувавме експонати од целиот свет. Тогаш јас и Томислав (н.з. Памуковиќ) имавме мејл со наслов „А види го ова“ и таму имаше илјадници работи што се обидувавме да ги нарачаме, да дојдеме до нив и да составиме некаков концепт што ќе биди интересен.
Почетокот на приказната за франшизата
Едноставно, објаснува Живковиќ, луѓето почнаа да доаѓаат и да велат: „Ова е одлично, почнав да добивам мејлови, јас би го направил тоа во мојот град“. И така започна приказната за франшизата на овој музеј. Прво Задар, потоа Виена, Белград, па Њујорк, кој им ја отвори американската врата. Но токму тогаш почнаа да соработуваат со Џонатан Купер, инвестициски виртуоз, кој го лансира музејот на Блискиот Исток - Оман, Дубаи, Катар... „Од две-три локации, приказната почна да се шири и во следните две години практично се отвораше по еден музеј месечно, значи за две години некаде околу 24-25 музеи. Сѐ одеше брзо, и тоа со тим од седум луѓе“, ни објаснува Живковиќ.
Денес тој тим има повеќе од 50 вработени, кои се собрани под името „Метаморфоза“, од канцеларијата во Радничка цеста во Загреб управуваат со сите франшизи низ светот. Тие отвораат канцеларија и во Атланта, но седиштето останува во Хрватска. Го прашавме директорот Широла колку чини една франшиза. Цената не е секаде иста, таа зависи од локацијата и потенцијалот. Франшизата се плаќа еднократно, меѓу 50 и 100 илјади евра, по што се плаќаат авторски права, 15 отсто од приходите од билети и пет отсто од приходите од продажбата на стоки.
За таа цена добивате сè, од водење низ изборот на локацијата, преговори, потпишување договор, опремување на просторот, веб-страница, обука на вработените, маркетинг и сѐ друго.
Томислав Памуковиќ и Роко Живковиќ
Има 40 локации под франшиза, а двете новоотворени локации претставуваат пресвртница во нивниот бизнис. На крајот на 2022 година го отворија првиот сопствен музеј во Шарлот, Северна Каролина, со кој директно раководи загрепскиот тим, а на крајот на април беше отворен и музеј во Минеаполис. До крајот на мај ќе отворат музеј во Атланта, значи трет во САД под нивна раководна палка.
Секако, тоа е потежок пат, но носи поголеми приходи. Ова е поинаква експанзија, објаснува Широла, досега најголемиот дел од работата беше на франшизерот, но и најголемиот дел од наградата. „Сега ние управуваме со сѐ, па секако очекуваме и поголеми приходи“.
Музеј на илузии
Од 2021 година нивното полетување стана многу полесно затоа што тогаш во нивната сопственичка структура влезе „Инвера еквити партнерс“ (Invera Equity Partners), компанија за управување со приватни капитални фондови регистрирана во Холандија, која презеде над 65 отсто од сопственоста и ја докапитализира компанијата со три милиони евра.
Живковиќ и Памуковиќ тогаш се повлекоа на советнички улоги, но сè уште се сопственици на загрепската Илузија и на неколку други низ светот.
Проблеми, проблеми
А сега доаѓа оној дел „верувале или не“. Иако жнеат успеси по целиот свет, во својата земја имаат проблеми, која не ги признава како музеј. Ако погледнете во регистарот на музеите што го води Музејскиот центар за документација, внатре нема да го најдете Музејот на илузии. Тие не ги исполнуваат хрватските барања за официјално да го носат тоа име. А бидејќи името музеј не е заштитено, секој може да го користи.
Малку е да се каже дека Живковиќ е лут од таквата ситуација. Секаде во Европа тоа е решено, тие се културни атракции. „Ние сме единствените во Европа што плаќаат 25 проценти влезен ДДВ на билетите, нешто што го нема никаде во Европа, дури ни во Србија“, објаснува тој.
Тропале на врати, одговор немало. „Нашиот производ секаде е регистриран како Музеј на илузии и многу пари трошиме за самата заштита на правата и логото, а во Хрватска имаме таква глупава ситуација во која нема напредок. Нашите четири-пет приватни музеи се едноставно премногу мали за некому да му е важно да се промени тоа“.
Неодамна се менуваше законот, но повторно не влегоа во него. „Кога излезе новиот закон, сите бевме среќни затоа што мислевме дека ни го укинале ДДВ. Се јавувам во даночната управа, ми велат: ’А, не, тоа не важи за вас’. И што да правам, да поднесам уставни тужби“, низ смеа објаснува Живковиќ.
Премал, а најпосетен музеј во градот Загреб. Годишно во нивниот загрепски музеј одат повеќе од 100.000 посетители. На Ноќта на музеите, влезот во музеите е бесплатен. Оние од регистарот. „Таа ноќ сме во црна дупка“, објаснува Живковиќ. „Пари, т.е. стимулации не можеме да добиеме, а ако наплаќаме билети, тогаш добиваме безброј лоши коментари на социјалните мрежи“.
Тие беа пионери во т.н. едукативна индустрија заснована на образование и забава.
Плановите на „Метаморфоза“ се големи, до крајот на 2026 година планираат да создадат мрежа од 100 музеи на илузии и да вработат уште експерти. Притоа, целта им е експанзија низ целиот свет, со акцент на Западна Европа и Северна Америка, бидејќи токму од САД доаѓа најголемиот дел од приходите.
Текстот го преведе Сузана Митревска
