.webp){kind=icon}
Ова е веројатно најчестото прашање на крајот на годината или на интервју за работа. Едни работодавци ги наградуваат вработените со божиќни бонуси, други со 13-та плата, а трети со разни награди. Висината на бонусот е многу зависна од даноците. Проверивме кои земји во регионот се најдарежливи.
Надвор мириса на снег, на телевизиите и радиостаниците пуштаат божиќни песни, кои на многумина веќе им одат на нерви. На крајот на годината доаѓа Дедо Мраз, можеби и уште некој друг добар човек, на пример, работодавецот, кој ги наградува вработените со бонус. Во некои земји тоа се нарекува божиќен бонус, во други 13-та плата или награда за деловен успех. Како и да ја наречете, оваа финансиска бонбона сигурно ќе ги израдува вработените.
Иако 13-та плата или бонус на крајот на годината не е законски дефинирана во ниту една земја во регионот - во Словенија се појавија некои предлози - компаниите сè почесто избираат да ги наградуваат своите вработени на тој начин. Не само поради недостигот од работна сила и намалувањето на обртот, овој вид награда може да биде и одлична алатка за нивна мотивација. Голема пречка во тоа се различните даночни системи.
Во Словенија до 2.200 евра, на друго место...
Во Словенија наградата за деловен успех е ослободена од данок на доход до просечна плата - во септември таа изнесуваше 2.174,7 евра бруто (последни податоци). Божиќницата е ослободена од данок на доход до тој износ, но не и од придонеси. Дополнителната награда им припаѓа на работниците во согласност со колективниот договор или ако работодавецот ја пропишал со интерен акт на компанијата. Во некои случаи плаќањето зависи од личниот успех, како и од успешноста на работењето на компанијата.
Додека повеќето словенечки работодавци исплаќаат додатоци на крајот на годината, српските работодавци често наведуваат дека поради високото оданочување не се одлучуваат да исплатат т.н. 13-та плата. Од даночна гледна точка, наградата или бонусот се третира како редовна плата на која се плаќаат даноци и придонеси. Нешто поповолна за даночни цели е исплатата на надоместок во повисок износ од месечната основица за придонеси, која во 2023 година изнесува 500 илјади динари (4.270 евра). Дали важи правилото дека колку е поголем бонусот, толку е помала вкупната даночна стапка на оданочувањето на бонус? Националната статистика за Србија покажува дека бонусите се исплаќаат редовно. Това е видливо од податоците за исплатата на просечната плата за декември лани, која достигна 718 евра нето и е за седум отсто повисока од платата за ноември.
Во Хрватска работодавецот може да им исплаќа на вработените ослободени од данок до 663,62 евра годишно во форма на специјални награди (регрес за годишен одмор, Божиќ, Велигден итн.). Доколку приходот од сите повремени награди го надминува наведениот неоданочен износ, тие се сметаат за редовна плата и затоа се исто така оданочени.
Во Босна и Херцеговина (БиХ) се применуваат различни регулативи за исплатата и оданочувањето на додатоците на плата, како што се бонус, награда, регрес за годишен одмор, божиќен бонус и 13-та плата. И додека работодавците во Федерацијата Босна и Херцеговина се ослободени од данок, како што е регресот за годишен одмор, компаниите во Република Српска претпочитаат да ја зголемат декемвриската плата наместо 13-та плата, бидејќи даноците и придонесите се плаќаат на целиот износ.
„Проблемот е сивата економија. Некои работодавци ги наградуваат работниците со одредена сума ’во плик’. Тоа создава нелојална конкуренција. Најпрво би требало да се изедначат работодавците, а потоа да се склучи договор за регулирање на 13-та плата“, нагласува Саша Тривиќ, претседател на Здружението на здруженија на работодавци на Република Српска. Инаку, сè што се нарекува плата, вклучувајќи ја и 13-та плата, се оданочува како и секоја друга плата во годината, а тоа важи и за исплатата на бонус. „Во БиХ само неколку фирми можат да исплатат 13-та плата“, оценува нашиот соговорник.
Во Македонија божиќниот бонус не се исплаќа. Таму, како и во Србија, Божиќ се слави на 7 јануари, па нема смисла бонусите да се нарекуваат така. Наместо божиќниот бонус, фирмите исплаќаат 13-та плата, а нејзината исплата е регулирана со Законот за работни односи, но на таа исплата се плаќаат придонеси. Висината на наградата ја одредува секоја компанија самостојно, а на неа е пропишана даночна стапка од 10 проценти, која компаниите се должни да ја платат.
Колку се дарежливи компаниите во регионот?
Подолу ги наведуваме компаниите од кои добивме одговор до крајот на изданието. Списокот на компании што ги наградуваат своите вработени на крајот на годината обично е многу подолг. Ажурираната листа е објавена на веб-страницата на „Блумберг Адрија“.
СЛОВЕНИЈА
Во Словенија годинава божиќните бонуси или исплатите за деловен успех веројатно ќе бидат нешто пониски бидејќи износот на ослободениот износ е променет. Таа награда е ослободена од данок до просечната плата во земјава, која изнесува 2.174,7 евра бруто (податоци за септември 2023 година).
До лани наградите за успех во бизнисот беа ослободени од данок на доход до висината на просечната плата на вработен во компанијата, доколку тоа беше поповолно за компанијата.
Повеќе од половина од анкетираните компании сè уште не одлучиле дали сакаат да ги наградат своите вработени годинава, но биотехнолошката компанија „Биа сепарејшнс“ (Bia Separations) од Ајдовшчина се издвојува по дарежливоста, каде што предвидуваат дека вработените ќе добијат највисок можен износ ослободен од данок на крајот на годината, односно 2.174,7 евра бруто. Трговскиот синџир „Хофер“ најавува исплата од 300 евра бруто, „Лидл“ 400, фармацевтската компанија „Лек“ на платата ќе додаде 1.750 евра бруто, а „Холдинг Словенске електроне“ 645 евра.
ХРВАТСКА
Во Хрватска лани вкупниот износ на додатоци на плата на крајот на годината надмина 1,2 милијарда евра, со што беше поставен нов рекорд. Резултатите од истражувањето на „Блумберг Адрија“ меѓу најголемите хрватски компании покажуваат дека повеќето од нив ќе ги развеселат своите вработени со божиќен бонус или некаква награда, а сумите значително варираат од компанија до компанија. На Божиќ најмногу би можеле да се радуваат вработените во „Ериксон Никола Тесла“, иако компанијата не го исплаќа класичниот божиќен бонус, туку разни награди што би можеле да надминат 500 евра по лице.
За да не излезе дека за работниците се грижи само приватниот сектор, електродистрибутивната компанија ХЕП ќе исплаќа награди. Иако настрада нивниот бизнис поради ограничувањето на цената на струјата, па минатата година ја завршија со загуба од 620 милиони евра, на своите вработени ќе им исплатат божиќни бонуси 497,71 евра.
Не можат да се пожалат ниту работниците на „Плива“, кои, како што ни рекоа во компанијата, според актуелниот колективен договор ќе добијат божиќен бонус во износ од 437,99 евра. За разлика од ХЕП, „Плива“ ја заврши 2022 година со добивка од 110,8 милиони евра. Покрај договорот со синдикатите, колективниот договор на работниците на „Подравка“ им гарантира божиќен бонус од околу 200 евра.
СРБИЈА
Мобилниот оператор „Јеттел“ (Yettel) им исплаќа бонуси на речиси сите вработени. Покрај регресот за годишен одмор, им се доделува и годишна награда за постигнување лични резултати. Во зависност од степенот, бонусот се исплаќа во износ што е 1,2 пати, 2,4 пати и трипати поголем од платата, и тоа покрај платата за март 2024 година“, појаснуваат оттаму.
Од јавното претпријатие „Пошта Србија“, кое традиционално доделува награди, ни потврдија дека во октомври на вработените им доделиле награди од околу 500 евра.
„Горење Ваљево“ традиционално ги наградува своите вработени со годишна награда, чија исплата е усогласена со колективниот договор и со резултатите на компанијата. Вработените годинава може да очекуваат од 120 до 140 евра.
Компанијата ДМ (dm) на вработените ќе им исплати уште една дополнителна плата, а покрај тоа во јубилејната година од работењето сите вработени добија дополнителна награда сразмерно на стажот, ни помалку ни повеќе, од 25.000 динари (210 евра).
Малопродажниот синџир ЈУСК (JYSK) пресметува бонуси во однос на растот на прометот според претходната година, а вкупно 32 милиони динари се распределени меѓу продавниците во зависност од нивниот успех.
Статијата е создадена во соработка со Свјетлана Шурлан (Босна и Херцеговина), Едита Влаховиќ Жувела (Хрватска), Хана Стевовиќ (Србија) и Александра Томиќ (Македонија) - „Блумберг Адрија“.
