.webp){kind=icon}
Групата земји во развој БРИКС - акроним што означува Бразил, Русија, Индија, Кина и Јужна Африка, од слоган измислен пред дваесет години во инвестициска банка стана вистински светски клуб кој контролира мултилатерална банка. На почетокот на 2024 година, таа се удвои во големина, поврзувајќи ги некои од најголемите производители на енергија на планетата со некои од најголемите потрошувачи меѓу земјите во развој и потенцијално зајакнувајќи ја економската моќ на групата во светот во кој доминираат САД.
Кои се новите членки на БРИКС?
Саудиска Арабија, Иран, Обединетите Арапски Емирати, Етиопија и Египет ги прифатија поканите за приклучување од 1 јануари. Поканета беше и Аргентина, но претседателот Хавиер Милеи, кој ја презеде функцијата на 10 декември, одлучи да не се приклучи. Тој посочи за време на кампањата дека ќе ја насочи надворешната политика на неговата земја подалеку од Кина и Бразил, велејќи: „Нашето геополитичко усогласување е со Соединетите Држави и Израел. Ние не сакаме сојуз со комунистите“.
Што го поттикна проширувањето?
Притисокот дојде главно од Кина, која сака да го зголеми своето глобално влијание, со поддршка на Русија и Јужна Африка. Индија беше загрижена дека поголем БРИКС ќе ја претвори групата во гласноговорник за Кина, додека Бразил се плашеше од обвинувања од Западот.
Bloomberg Mercury
Што значи поголем БРИКС за светот?
Зголемувањето на бројот на големи производители на фосилни горива може да му даде на блокот повеќе простор да ја оспори доминацијата на доларот во трговијата со нафта и гас со префрлање на други валути, познати како дедоларизација. Сепак, аналитичарите од „Блумберг екомоикс“ сметаат дека проширувањето е „повеќе политичко и помалку економско“.
Проширениот сојуз може да стане посилнен противник на т.н Група од седум (Г7) - Канада, Франција, Германија, Италија, Јапонија, Велика Британија и САД. Други групи кои веќе се залагаат за движење кон „мултиполарен“ свет, далеку од доминацијата на САД по Студената војна, се ОПЕК, Шангајската организација за соработка, Јужноамериканскиот заеднички пазар (Меркосур) и Африканската унија.
Што прави БРИКС?
Најголемите успеси на групата беа од финансиска природа. Земјите се согласија да здружат девизни резерви од 100 милијарди долари што може да се позајмат една на друга за време на вонредни состојби. Тие ликвидни средства почнаа да функционираат во 2016 година. Тие ја основаа Новата банка за развој - институција инспирирана од Светската банка која одобри заеми од речиси 33 милијарди долари, главно за вода, транспорт и други инфраструктурни проекти - откако почна со работа во 2015 година.
Како се променија трговските односи?
Трговијата меѓу првите пет членки на блокот порасна за 56 отсто, достигнувајќи 422 милијарди долари помеѓу 2017 и 2022 година. Економските, природните ресурси и земјоделските производи на Бразил и Русија ги прават природни партнери за кинеската побарувачка. Индија и Кина имаат послаби трговски врски меѓу себе, делумно поради нивното геополитичко ривалство и жестоките гранични судири.
Како започна БРИКС?
Името „БРИК“ беше измислено во 2001 година од економистот Џим О'Нил, тогаш во „Голдман“, за да го привлече вниманието на силните стапки на економски раст во Бразил, Русија, Индија и Кина. Терминот требаше да биде оптимистичко сценарио за инвеститорите во услови на песимизам на пазарите по терористичките напади во САД на 11 септември истата година.
Четирите нации го прифатија концептот и продолжија со него. Нивниот брз раст во тоа време значеше дека тие имаат заеднички интереси и предизвици, а здружувањето на нивните гласови може да го зголеми нивното влијание. Првиот состанок на министрите за надворешни работи на БРИКС беше организиран од Русија на маргините на Генералното собрание на Обединетите нации во 2006 година. Групата го одржа својот прв лидерски самит во 2009 година. Јужна Африка беше поканета да се приклучи во 2010 година, додавајќи уште еден континент и буквата „С“.
Кој е одговорен?
Во поголемиот дел од постоењето на БРИКС, бруто домашниот производ на Кина беше повеќе од двапати поголем од четирите постоечки членки заедно. Теоретски, тоа треба да и даде најголемо влијание. Меѓутоа, во пракса, Индија, која неодамна ја надмина Кина по население, беше контрапункт.
БРИКС формално не го поддржа големиот обид на Кина да изгради инфраструктура надвор од земјата, наречен Иницијатива „Појас и пат“. Тоа е делумно затоа што Индија се противи на такви проекти на спорна територија контролирана од Пакистан, неговиот сосед и главен ривал. Новата развојна банка нема доминантен акционер: Пекинг се согласи на еднаквост на акциите за секоја членка за која се залага Њу Делхи. Банката е со седиште во Шангај, но ја водеа еден Индиец и двајца Бразилци, а последниот период од поранешната претседателка Дилма Русеф.
Дали руската инвазија на Украина влијаеше на групата?
Другите земји на БРИКС зазедоа главно неутрален став кон војната, сметајќи ја повеќе за регионално прашање отколку за глобална криза. Меѓутоа, војната ги промени односите на Русија со институциите на БРИКС. Новата развојна банка брзо ги замрзна руските проекти, а Москва не беше во можност да пристапи до долари преку системот на заедничка валута БРИКС. Важно е да се напомене дека другите земји од БРИКС, соочени со акумулацијата на американските санкции, приоритет го дадоа пристапот до финансискиот систем на доларот, наместо помошта за Русија.
Дали инвеститорите сè уште се заинтересирани за БРИКС?
Сè уште постои интензивен интерес за пазарите во развој. Сепак, БРИКС денес е во голема мера ирелевантна како инвестициска тема поради геополитичките промени и различните економски траектории на членките. Освен Индија, членовите на БРИКС имаат слаби резултати на другите пазари во развој во последните пет години, според „Блумберг“. Санкциите предводени од САД ја ставија Русија надвор од дофат на повеќето странски инвеститори, а некои сектори во Кина, особено технолошките компании, исто така беа санкционирани или се соочуваат со можни забрани за инвестиции.
Кина, исто така, претставува зрела економија, сè повеќе одвоена од другите пазари во развој и соочена со структурно забавување. Бразилската економија значително забави по крајот на глобалниот бум на стоките пред една деценија. Јужна Африка со години е предмет на чести прекини на струја, бидејќи државната компанија не може да произведе доволно електрична енергија за да ја задоволи побарувачката, како и логистички проблеми. Индија сè уште е приказна за раст што инвестициските банки ја споредуваат со Кина пред 10 или 15 години, иако не е јасно дали може да следи модел предводен од производството како Кина.
