.webp){kind=icon}
Во 1988 година, францускиот претседател Жак Ширак - тогаш градоначалник на Париз - јавно се пофали дека ќе плива во Сена за да покаже колку е чиста. Никогаш не го направи тоа.
Повеќе од 35 години подоцна и со околу 1,4 милијарда евра (1,5 милијарда долари) наменети за чистење на реката, актуелната градоначалничка на Париз, Ан Идалго, даде слично ветување, со многу поголем влог. За да покаже дека Сена е подготвена за Олимпијадата и Параолимпијадата во Париз во 2024 година, кои започнуваат на крајот на месецот, таа вети дека ќе оди на пливање оваа недела - откако веќе еднаш го одложи. Претседателот Емануел Макрон се обврза на истото тоа во одреден момент. Во саботата министерката за спорт Амели Удеа-Кастера исплива неколку метри во комбинезон и рече: „Го одржавме ветувањето“.
Сепак, останува да се види дали оваа демонстрација на верба од француските челници ќе ги убеди спортистите да преземат чекор. Претходно годинава бразилската олимписка шампионка на отворени води Ана Марсела Куња изјави дека „Сена не е создадена за пливање“.
Bloomberg Mercury
Чистењето на реката за трките и за жителите на француската престолнина по завршувањето на Игрите е нешто како проект на наследство за Франција. Сепак, и покрај сите напори, клучна одредница за неговиот успех е нешто над што локалните власти немаат контрола: времето. Низа дождливи денови може да предизвикаат прелевање на канализацискиот систем на градот, испраќајќи ги канализацијата и нејзините бактерии во Сена и фрлајќи ги парите потрошени за негово чистење - буквално - во одводот. Дождливиот јуни малку придонесе за ублажување на тие стравови: реката главно не беше за пливање. Париските власти беа поголеми оптимисти за јули.
Џиновскиот потфат, со кој всушност се става крај на вековната забрана за капење во Сена, го привлече вниманието на целиот свет. Најавен како дел од кандидатурата на градот да биде домаќин на Игрите, предизвиците на проектот ги одразуваат предизвиците со кои се соочуваат големите метрополи како Лондон и Сиднеј, кои лежат на водена површина што не можат секогаш целосно да ја искористат.
„Речиси еден век Сена се користеше за бродови - или за туристи или за товар“, рече во интервјуто Пјер Рабадан, поранешен рагбист, кој сега е заменик-градоначалник на Париз задолжен за спорт. „Никој навистина не се грижеше за тоа… Со Игрите, го вративме расчистувањето во прв план“.
Bloomberg Mercury
Разговорите за пливање во Сена предизвикаа потсмев кај парижаните, кои виделе кабасти предмети - од велосипеди до ’рѓосани машини за перење - извлечени од реката низ годините. Свесни за децениското недоволно инвестирање во градската канализација и несоодветните начини на кои се постапува со фекалиите во Париз, помислата на непопуларната градоначалник и еднакво непопуларниот претседател да пливаат предизвика бес на социјалните мрежи. Се појавија хаштагови што ги повикуваа луѓето да се уверат дека реката е полна со бактерии кога Идалго и Макрон ќе пливаат.
Сепак, посериозно, Париз ја загрози својата репутација на проектот, трошејќи стотици милиони пари на даночните обврзници и ветувајќи неколку места за капење секое лето.
Bloomberg Mercury
За Олимписките игри планот е 55 машки и 55 женски триатлонци да скокнат од пловечки мост во подножјето на легендарниот мост „Александар III“ на 30 и 31 јули. Откако ќе испливаат 1,5 километар, треба да возат до легендарните Елисејски полиња, булеварот Сен Жермен, па дури и до Националното собрание. Трката треба да заврши таму каде што ќе започне, по четири круга низ срцето на Париз. Околу една недела подоцна, маратонците ќе нуркаат од истото место.
Сликата пред Игрите не е многу охрабрувачка. Во еден момент во јуни нивоата на бактерии од типот ешерихија коли, кои укажуваат на присуство на фекална материја, на точката кај мостот „Александар III“ беа 10 пати повисоки од горната граница одобрена од спортските федерации. Виновник се несезонските врнежи.
Добропознати се последиците од пливањето во валкана река за спортистите. Во 2012 година стотици пливачи се разболеа откако учествуваа во трката долга 2,25 милји во областа Темза, во Лондон, покажувајќи симптоми како гадење, дијареја, грчеви во стомакот или повраќање во деновите што следуваа. Четворица беа хоспитализирани.
Bloomberg Mercury
„Знаеме што претставуваат мостот и Ајфеловата кула, но мислам дека здравјето на спортистите мора да биде на прво место“, рече Бразилецот Куња во март.
Сепак, во саботата францускиот параолимписки триатлонец Алексис Ханкинквант, кој пливаше со министерката за спорт Удеа-Кастера, рече дека тоа е „многу пријатно“ искуство, додавајќи дека му е доста од сомнежите што медиумите ги всадиле во главите на луѓето.
Друга грижа за капачите: според податоците објавени од париските власти во јули, протокот на вода во Сена е повеќе од трипати поголем од нормалниот за овој период од годината, што ја прави реката опасна за пливање. Доколку ситуацијата не се подобри, планот Б за маратонските пливачи е поставен источно од Париз.
Во интервју за „Франкфуртер алгемајне цајтунг“ минатата недела, германскиот олимписки шампион Флоријан Велброк рече дека дури и ако нивото на загадување е под контрола, силните струи на реката ќе претставуваат проблем.
Bloomberg Mercury
За да ги реши проблемите со контаминацијата, градоначалничката Идалго отвори голем подземен резервоар во мај, кој може да се спореди со катедрала со огромни столбови. Шетајќи по неа носејќи бела цврста капа, таа рече дека резервоарот од 50.000 кубни метри ќе им овозможи на парижаните „исполнување на детскиот сон да можат да пливаат во оваа река“.
Резервоарот е изграден за да содржи повеќе прелевања на отпадни води при обилни врнежи. Жан Мари Мушел, професор по хидрологија на Универзитетот во Сорбона, вели дека иако е корисно, нема целосно да го реши проблемот ако има значителни врнежи.
„Тоа е многу блиску до центарот на Париз и би имало силно позитивно влијание врз локалните бури“, рече Мушел. Но ова само го зголемува целосниот капацитет за складирање - што е околу еден милион кубни метри за областа Париз - за околу 5 отсто. „Вкупното количество на дождовна вода за време на големо невреме може да биде многу поголемо“, рече тој.
Десетици милиони евра народни пари се инвестирани во други големи проекти, вклучувајќи и надградба на регионалните пречистителни станици. Француските власти се справија и со поедноставна задача: да ги натераат локалните жители да престанат да го фрлаат отпадот од тоалетите во реката. Десетици илјади куќи по должината на Сена - во селата и градовите горе - не беа поврзани со јавниот канализациски систем. Многумина сè уште не се, а постојат неколку правни начини тоа да се направи задолжително.
За да ја вратат пораката дома, локалните власти создадоа веб-страница на која е прикажана графичка слика на човек во кошула и вратоврска како седи на тоалет што се влева директно во Сена. Тие одржуваа јавни состаноци и даваа финансиски стимулации. За областа Париз, целта беше да се поврзат приближно половина од проценетите 20.000 домаќинства на мрежата, вели Рабадан, функционер на градот Париз. Од сопствениците на чамци во Париз, исто така, беше побарано да ги поврзат своите системи за отпадна вода со јавната канализациска мрежа.
Клер Костел, која започна да управува со проектот во источните предградија на Париз во 2020 година, брзо ја сфати огромната задача. Процените покажаа дека се потребни корективни мерки во дури 12.300 точки само во нејзината област. Во околу една четвртина од нив, отпадната вода од домаќинствата течеше директно во Сена.
„Одлучно го прифатив предизвикот“, рече Костел во интервјуто, додавајќи дека нејзиниот проект е на пат, според нејзина сопствена процена, да спречи годишно да се слеваат дури три милиони кубни метри нечиста вода во Сена.
Париз не е единствениот град што се обидува да го овозможи урбаното пливање. Цирих, Минхен и Копенхаген го направија тоа. Сиднеј го надградува канализацискиот систем за да ги намали излевањата во реката Парамата и да ја направи за пливање до 2025 година. Во Обединетото Кралство, Управата на пристаништето во Лондон соработува со три главни оператори со вода за да се намалат сличните излевања на отпадни води во Темза.
Лондон исто така изгради суперканализација долга 25 километри (16 милји), позната како тунелот „Темза тидвеј“, со капацитет од 600 олимписки базени, за да се намали прелевањето. Проектот, проценет на околу 4,5 милијарди фунти (5,8 милијарди долари), сега е завршен и треба да биде целосно оперативен во 2025 година. Тој треба да ги намали прелевањата за 95 отсто.
Париз не потроши толку многу, а Филип Далие, член на одборот на поголемата санитарна управа во Париз, вели дека е потребно повеќе за да се направи пливањето во Сена реалност секое лето. Тој смета дека вкупните трошоци на крајот се зголемуваат за повеќе од 500 милиони евра.
„За разлика од дождот, парите нема да паѓаат од небо“, рече Далие.
Во меѓувреме, официјалните лица велат дека проектот е подготвен за Олимпијадата. Но Мушел забележува дека дури и во сончеви денови, трките може да бидат откажани.
„Неодамна откривме дека нивото на бактерии може да варира до 10 пати во еден ден, дури и кога не врне“, рече Мушел. „Тешко е да се објасни зошто се случува тоа, но претставува нов извор на неизвесност“.
