.webp){kind=icon}
Една од најпредизвикувачките години сериозно ја погоди македонската индустрија, а ние ги анализираме финансиските извештаи што деновиве ги објавија компаниите од повеќе индустриски сектори. „Блумберг Адрија“ разгледа 30 компании, а ни половина од нив не успеале да ја зголемат добивката споредено со 2021 година.
Кризата удри по сите сектори. Во анализираните компании има и текстилни фирми, градежни компании, рудници, металургија, фармацевтски фирми, производители на храна и пијалаци, енергетски компании.
Главна причина за лошите резултати на македонските компании е енергетската криза. Скапата струја на слободниот пазар, рекордните цени на гасот и скапите горива ги изедоа добивките на компаниите.
Бројките во една текстилна компанија во внатрешноста се алармантни. Сметките за струја „изеле“ 800.000 евра од заработувачката на фирмата. Со овие пари менаџментот можел да купи четири нови машини, кои ќе влијаеја и на продуктивноста и на конкурентноста. Ова значи дека последиците што ги остави енергетската криза, компаниите ќе ги чувствуваат и во наредниот период.
Кои гранки најмногу „паднаа“?
Вкупно, индустриското производство лани забележа пад од 0,3 отсто на годишна основа. Рударството се намали за 1,8, а преработувачката индустрија за 1,1 отсто.
Ивица Талевски, претседател на Македонска асоцијација на рударството (MAР), во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека минатата година била особено предизвикувачка од повеќе причини, почнувајќи од војната во Украина, инфлацијата и енергетската криза. Овие проблеми ги зголемија ризиците и оперативните трошоци во целокупната македонска индустрија, вклучувајќи го и рударството.
„Ваквата ситуација особено неповолно се одрази на помалите компании во секторот, кои поради ваквите предизвици беа принудени да го намалат обемот на работа. Токму во сегментот во кој најмногу се застапени ваквите помали компании, како што се каменоломите, во текот на минатата година е забележан пад на производството од 12 отсто во однос на 2021 година. Сепак, поголемите рударски компании, како што се рудниците за метални минерални суровини, кои располагаат со поголеми можности и поддршка од своите сопственици и инвеститори, успеаја да ги издржат ваквите предизвици, да се приспособат на новата ситуација и да продолжат со реализација на своите развојни планови“, вели Талевски.
Од друга страна, потребата од зголемување на домашното производство на електрична енергија влијаеше на зголемување на обемот на производството на рудниците за јаглен и лигнит. Па, на крајот, македонското рударство успеа да ја заврши годината приближно со ист обем на производство како 2021 година, што е во рамките на резултатот на целокупната домашна индустрија.
Освен кај каменоломите, пад има и кај преработувачите, а металната индустрија е најголем губитник. Производството на метали е за 25,4 отсто помало од 2021-та, производството на фабрикувани метални производи падна за 18 отсто.
Висок пад бележи и тутунската индустрија, од над 41 отсто, а во минус се и производителите на храна и пијалаци.
Нема помош за рударството по примерот на земјите во регионот
Посебен предизвик во наредниот период ќе биде цената на металите на светските берзи. Ако се земат предвид прогнозите на некои меѓународни финансиски институции дека во текот на оваа година најголемите светски индустриски земји ќе ја забават својата економска активност, а можеби ќе влезат и во рецесија, тоа може да предизвика намалување на вкупната глобална побарувачка на метали и негативно да се одрази на нивната цена. Доколку се остварат ваквите предвидувања, тие ќе значат нови предизвици и проблеми и домашните рудници, особено поголемите, кои се извозно ориентирани и нивните перформанси зависат од движењата на глобалната побарувачка и цените на металите на светските берзи. Исто така, според Талевски, и прогнозите за цените на струјата на слободниот пазар за годинава се дека ќе останат високи.
МАР
„Доколку ваквите неповолни предвидувања се остварат, тогаш државата треба сериозно да размисли како да им помогне на домашните индустриски капацитети, вклучувајќи го и рударството, за да можат да ја задржат својата конкурентност на странските пазари, каде што го извезуваат своето производство. Имено, за разлика од нашите рудници, кои не добиваат државна помош, рударските компании од земјите во поширокиот регион добиваат значителна поддршка од своите држави, најчесто во форма на субвенционирана цена за електричната енергија, што ги намалува нивните оперативни трошоци, ги прави поконкурентни на пазарот и им овозможува да пренасочат повеќе финансиски средства во капитални инвестиции за натамошна модернизација на своите рудници и во одржлив развој“, вели тој.
Недостигот од работници – рак-рана на македонското стопанство
Проблемот на глобалната економија постои и во земјава. Кулминира потребата од слободна работа сила. „Имено, податоците со кои располагаме во рамките на асоцијацијата покажуваат дека една третина од вработените во домашното рударство се при крајот на својот работен век. Компаниите од овој сектор реагираат дека многу искусни инженери и квалификувани работници што се пред пензија нема кој да ги замени, што прераснува во сериозен проблем, што секако се одразува на зголемување на трошоците и се заканува да го запре натамошниот развој на оваа индустрија“, вели Талевски.
Во вакви услови, асоцијацијата за рударство очекува дека ќе продолжат инвестициите во секторот, што ќе создаде услови и за нови вработувања на младите. Но за подобри резултати е потребно да се интензивира ефективниот дијалог помеѓу бизнисот и институциите, што ќе резултира со наоѓање ефикасни решенија за сите тековни предизвици со кои се соочува бизнисот, вклучувајќи ја и домашната рударска индустрија.
„Се надевам дека од овој дијалог ќе произлезат и основните правци за една подолгорочна стратегија за развој на македонското рударство, која треба да одговори на прашањето какви се реалните потенцијали за развој на оваа гранка и на каков начин тие потенцијали може да се активираат за да обезбеди негов натамошен одржлив развој, кој еднакво води сметка за економската, социјалната и димензијата на животната средина“, вели Талевски.
