Неопходни се структурни реформи за поголем економски раст и функционален буџет

Буџетот не ја отсликува реалната слика со обврските и јавниот долг на државата. Ова е една од најгласните забелешки искажани во рамки на денешната конференција на тема: „Фискалната политика на крстопат: патот кон стабилност и одржливи јавни финансии“, во организација на „Фајненс тинк“. Предмет на анализа беа фискалните правила за периодот 2008-2024 година, поточно два компонента: јавниот долг и буџетскиот дефицит.

„Јавниот долг се соочува со брза акумулација од седум проценти во просек и ја надмина границата од 60 проценти, а има можност да ја надмине и границата од 70 отсто“, изјави Благица Петрески, извршна директорка на „Фајненс тинк“.

Таа посочи дека иако фискалната политика има корективна функција, искуството покажува дека целиот период била експанзивна и немало штедење дури и кога на економијата и одело добро.

„За корекција на циклуси е оправдано зголеменото трошење и продлабочувањето на дефицитот, но за цели на дискреционите политики на владата не е оправдано, а тоа се случува“, вели Петрески.

Нејзините клучни препораки се кога економијата е во подем да штедиме повеќе за да може да трошиме кога не е добро.

Блумберг Адрија

 

Буџетскиот дефицит е поголем од законскиот максимум

Искуството покажува дека повеќе од половина од периодот сме го прекршувале правилото за буџетски дефицит од три проценти.

Иницијалниот план е дефицитот да е на пониско ниво, а негово зголемување укажува на слабости во конзистентноста и планирањето на буџетот.

„За буџетскиот дефицит таргетот е три проценти, но повеќе од половината од анализираниот период дефицитот ја надминува таа граница“, укажува Благица Петрески од „Фајненс тинк“.

И според Абдулменаф Беџети, кој е член на Фискалниот совет, мора да се внимава на некои работи бидејќи еднаш прекршен закон остава простор за повторно да се стори истото.

„Ние веќе го надминуваме дефицитот за еден отсто, иако законот предвидува можност за само 0,5 проценти“, посочи Беџети.

Капиталните расходи во голема мера се непродуктивни

„Имаме капитални расходи со висока реализација без при тоа да видиме реални инвестиции. Тоа во голем дел е заради исплатите од буџетот по основ на гаранции за претпријатијата кои не можат да ги вратат кредитите кои ги зеле. Па тоа се води како капитални расходи“, вели министерката за финансии Гордана Димитриеска Кочоска.

Таа посочува дека голем дел од јавниот долг се несоодветно потрошени пари, иако можеби имало добри намери, но сепак нема резултати. Вели дека не е проблем што се надминал буџетскиот дефицит или се зголемил јавниот долг, туку што парите не се создаваат нова вредност.

„Скопје 2014 не создаде додадена вредност. Понатаму, колективните договоири се рак рана за буџетот во моментов. Продуктивноста во континуитет опаѓа, а чекаме раст на платите. Сега еве со измените на законот за буџет нема да може повеќе министрите сами да одлучуваат за тоа што ќе се финансира со јавните пари“, вели министерката за финансии.

Очекувањата се дека јавниот долг на крајот од годинава ќе изнесува 62,7 проценти, но во голема мера зависи од тоа колку институциите ќе повлечат од кредитите под претпоставка дека ќе ги реализираат проектите за кои се добиени парите.

Административците не знаат соодветно да го евидентираат финансиското работење

Сериозен проблем со институциите е разбирањето на работите со финансиите. Министерката за финансии посочува дека е потребна обука на вработените во најголемиот дел од институциите за евидентирање на финансиското работење. Според неа, оттука тргнува сė.

„Има проблем со Платежната агенција, како и со Министерството за социјална политика, но и ред други институции. Проблем се субвенциите, социјалните трансфери, социјалната помош. Се преземаат обврски а се исплаќаат тогаш кога ќе има пари и сето тоа значи несоодветна евиденција на обврските“, вели министерката за финансии Димитриеска Кочоска.

Друг проблем е со помошта на невработените кои се во голем број и долго добиваат помош од државата наместо да се преквалификуваат и барем малку да ги задоволат потребите на бизнисот наместо приватниот сектор да моли за помош за увоз на работници. Тоа, од една страна, ќе го олесни буџетот, а од друга ќе ги задоволи бизнисите и при тоа ќе има поголема вработеност.

Дополнителен проблем, според министерката, е што државата нема систем којшто би ги евидентирал сите приматели на социјална помош и затоа едно лице може да прима повеќе видови помош, при што има случаи кога вкупните приходи по овие основи достигнуваат 60.000 денари.

„За изготвување на единствен регистар на корисници на социјални надоместоци има пари од Светската банка уште од 2019 година, но системот не е направен“, вели министерката за финасии.

Токму поради овие причини Гордана Димитриеска Кочоска вели дека побарала помош од ММФ за детекција на проблемите и за едукација на вработените во институциите.

Една година со фискален совет-кои се препораките?

Фискалниот совет е независно тело чија цел е да ги надгледува макроекономските и фискалните политики во земјава, а почна со работа пред една година и е дел од пошироката реформа за здрави и одржливи буџетски и макроекономски политики по примерот на земјите од ЕУ.

Токму претседателот на Фискалниот совет, Глигор Бишев, понуди неколку препораки за фискална дисциплина.
„Експанзија на фискалната политика е висок трошок. Потребен е рамнотежен буџет при што во период на забавување дефицитот да се зголемува, а во експанзија да се остави приватниот сектор да ја води економијата“, вели Бишев.

Тој порачува да се изработи професионална и подолгорочна стратегија и да не се менува често, туку на три до пет години, колку што инаку трае и периодот на инвестициски планирања. Потоа, потребна е поддршка за структурните реформи и целосно да се промени фискалната статистика, односно да се исчистат книгите на институциите и да се постави реална моментална финансиска состојба.

„Потребна е консолидација на буџетот и на фондовите. Сега ПИОМ има потреба за буџетски интервенции во висина од 37 проценти, можеби ќе надмине и 40 проценти од годишните потреби на ПИОМ, што не е дозволиво. При тоа, се работи за да се покријат, односно да се исплатат обврските за зголемените пензии“, посочува Бишев.

Според него треба да се ревидираат фискалните правила и да се воведе трето за јавните расходи со горно проектирано ниво на учество во бруто домашниот производ (БДП).

Според Абдулменаф Беџети, кој е член на фискалниот совет, сė поизвесно е дека ќе живееме во почести кризи, а во нашиот буџет нема простор ниту во јавните приходи, ниту во јавните расходи за корекции и интервенции.

„Јавните расходи во обем се многу високи во однос на тоа за што се користат парите. Консолидацијата мора да оди на среден или долг рок за да се намали јавниот долг, бидејќи сега не може да се стори тоа одеднаш“, вели Беџети.

Според него многу е важно јавниот долг да не се зголемува особено за несоодветни цели. „Ние имаме лош квалитет на здравството, на образованието, на инфраструктурата и затоа не смее да се зголемува јавниот долг зашто немаме соодветни и квалитетни услуги“, вели Беџети.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар