Трамп му сврте грб на проект што Америка го гради осум децении

„Подобро заедно“. Ова е оптимистичкиот слоган што го избра новата претседателка на Генералното собрание на Обединетите нации (ОН), Аналена Беарбок, за оваа глобална средба, осма по ред. Но во својот говор претседателот на САД, Доналд Трамп, потврди нешто што го слушам од многу експерти: најверојатниот тренд е „полошо разделени“.

Како што е вообичаено за него, Трамп не штедеше на презир кон ОН, како и кон другите земји и луѓе што ги презира. „Две работи што ги добив од Обединетите нации“, се поднасмевна, „се лош ескалатор и лош телепромптер“. (Очигледно, уредите не работеле како што му одговарало.) И додека тој, „главниот миротворец“, наводно им ставил крај на седум војни, „жалосно, во сите случаи, Обединетите нации дури не се обидоа да помогнат“.

Ова е денешниот звук на Америка – соосновач, домаќин и осумдесетгодишен финансиер на системот на ОН – кој ги „јаде своите деца“ како Кронос. А камените лица и понекогаш чујните издишки се од присутните што се грижат за судбината на она што некои дипломати го нарекуваат „меѓународна заедница без еден“. САД можеби ќе излезат од ОН како што еднаш ја оставија Лигата на нациите. Но, доволно е лошо што Америка преминува од главен донатор на системот во негов саботер.

Дел од трагедијата е тоа што овој непријателски пресврт на САД кон својата креација се темели на длабоко неразбирање. Многу американски конзервативци, а особено приврзаниците на МАГА (MAGA), гледаат кон Обединетите нации како што ги опиша Михаел Валтс, новиот амбасадор на Трамп во ОН: Најдобро, како неспособна и надуена бирократија што ги троши американските даночни пари за да креира „будалести“ изјави, наместо да одржува светски мир. Најлошо, како антисемитска и антиамериканска мамка.

Bloomberg

Годинава ОН се прикажаа како потврда за овие наративи. Контроверзиите околу Израел и Палестина ескалираа, а некои од најблиските западни сојузници на Америка – вклучувајќи ги Британија, Канада, Австралија и Франција – ја признаа палестинската државност, како што веќе сторија повеќе од 140 од 193 членки на ОН. Ова ги поставува против Израел и Трамповата администрација, која дури и ги поништи визите на палестинските лидери што планираа да присуствуваат.

Што се однесува до финансиските и политичките напади од Вашингтон, тоа сериозно ја загрозува стабилноста на ОН. САД се одговорни за обезбедување на 22 отсто од редовниот буџет на ОН, кој сè уште не е исплатен. Наместо тоа, администрацијата на Трамп веќе повлече околу милијарда долари и ветува дека ќе продолжи со намалување, што во суштина претставува меѓународна верзија на политиката на штедење што ја спроведуваше во текот на годинава. Важно е да се напомене дека Америка де факто ги намали средствата за хуманитарни и мировни операции на ОН.

Според Трамп, нема интерес за реформирање на најдисфункционалниот дел од системот на ОН – Советот за безбедност. Тој сè уште има исти пет члена со право на вето како што беше создаден во 1945 година. И додека Франција и Велика Британија не го искористуваат своето вето од крајот на Студената војна, САД, Русија и Кина денес водат „војна на вето“, блокирајќи ги сите обиди да се решаваат конфликтите и заканите на Блискиот Исток, Украина и Корејскиот Полуостров. Минатата недела САД ставија вето на резолуцијата што беше поддржана од сите преостанати 14 члена, која повикуваше на итно прекинување на огнот во Газа и ослободување на сите заложници.

Советот за безбедност се смета за неподобен за реформирање, бидејќи ниту САД ниту Русија и Кина ќе се откажат од правото на вето, што ја блокира можноста за создавање ефективен орган за мировни операции. Ричард Гован, директорот за ОН при Меѓународната кризна група, ми рече дека Трамп всушност ја поддржува оваа статус кво ситуација, бидејќи „соодветствува со неговиот поглед на светот, во кој неколку големи сили водат вистински бизнис, а малите земји се тргнати настрана“.

Bloomberg

Многумина ги користат ОН како прикривач за својата политичка нечистотија, како што истакнува Анџали Дејал од Универзитетот „Фордам“: „ОН се многу добри во ’миeњето‘ на нечистите политики на големите сили“. Сириската граѓанска војна е добар пример: едноставното објаснување беше дека Русија не сакаше ОН да дејствуваат во Сирија, но за многумина во светот изгледаше како да не прават ништо.

Во тој контекст, она што Трамп, Валтс и приврзанците на МАГА не го разбираат е тоа што Труман, како лидер на САД што ги основа ОН, не го гледаше светот од позиција на доминација, туку како место во кое американските интереси се совпаѓаат со интересите на светот.

Оваа јасна и мудра прагматичност се рефлектира во неофицијалното мото на ОН, цитат од еден од првите генерални секретари што денес ги краси ходниците низ кои поминуваат делегатите за да влезат во Генералното собрание: „ОН не се создадени за да го одведат човештвото во рај, туку за да го спасат од пекол“.

Општата слика е дека е неопходно да се има реалистичка перспектива, дека алтернативата на неуспехот е насилство, а насилството во современиот свет може да значи нуклеарен пекол. Тоа е причината зошто секој претседател на САД гледал на интересите на САД како на дел од глобалните интереси, до доаѓањето на Трамп.