Марко Поло и истрајноста на Венеција

„Патувањата на Марко Поло“ беше бестселер век и половина пред печатницата засекогаш да ја промени западната цивилизација.

Книгата ни доаѓа низ седум века, неколку наслови, голем број јазици, безброј текстуални варијации и можеби 150 ракописи, од 14 век наваму. Но, кога првпат почна да циркулира, делото имаше италијански прекар: „Il Milione“ или „Милионот“, според бројот на лаги што може да се најдат во него. Тоа беше и зборот што некои читатели му го упатија на неговиот венецијански автор, кој секако беше свесен за неверувањето предизвикано од неговиот опис на богатството и чудата на империјата на Кублај-кан и Монголите. Додека лежеше на умирање во јануари 1324 година во Венеција, Поло им рече на луѓето покрај неговиот кревет: „Не ви кажав половина од она што го видов бидејќи знаев дека нема да ми верувате“.

Денеска Венеција го комбинира одбележувањето седумстотини години од неговата смрт со својот годишен двонеделен карневал, бал во костими, кој трае до предвечерјето на Чиста среда (празник што се однесува на покајанието, како Прочка во православниот свет, н.з.). Според италијанската веб-страница за туризам, темата на годинашниот карневал, „На исток“ (Ad Oriente), е „патување, откривање и средби со претходно замислени светови“. Како на туристите да им требаат повеќе стимулации.

Вистина е, се разбира, дека описот на Марко Поло на точките источно од Венеција престанал да биде имагинарен пред неколку века, кога го инспирирал Кристофер Колумбо да преземе патувања во потрага по богатство преку Атлантикот, стигнувајќи во Америка, која случајно се нашла на патот кон Кина, каде што првично тргнал.

Филолозите исто така скицирале градови и градови од реалниот живот од понекогаш криптичните имиња на местата на Поло: Чанду (Ксанаду од Колриџ и Оливија Њутн-Џон) е Шангту, на кинески „горната престолнина“, каде што летувале Монголите. Тие ја поминувале зимата во Камбалуц, изведен од Ханбалиќ (монголски или ујгурски за градот на кан), кој сега е Пекинг. Зборот за омилената метропола на Поло, Квинсаи, доаѓа од кинескиот збор што значи привремена резиденција, ознака што им ја дадоа императорите на Јужен Сонг на Хангжу, нивниот привремен главен град, додека сонуваа да ја вратат изгубената територија додека армијата на Кублај не им стави крај на тие аспирации.

Мојот личен фаворит е Зајтон – град што тој го опиша како едно од најголемите пристаништа во светот и од каде што е потеклото на сатенот. Многу е веројатно дека станува збор за Куанжу, домот на моите предци на брегот на Фуџијан, веднаш спроти Тајван, кој Пекинг сега би сакал да го врати назад.

Кина и Истокот станаа многу реални денес, кога Народна Република Кина презема воинствена улога во турбулентната геополитика на суперсилите. Она што стана имагинарно е Венеција.

Денес Венеција ужива во лажна изолација во лагуната што некогаш со векови ја штитела од напаѓачите. Некогаш влажна, понекогаш мирислива, преплавена е со туристи од целиот свет. По смртта на Поло, олигархиската демократија, која се нарекува себеси Најсветлата Венецијанска Република, опстана уште 473 години, додека Наполеон и австриските Хабсбурговци не го принудија последниот војвода да абдицира. Во тој период од половина милениум, Венеција, во слава и пад, се покажа како повеќекратно претскажување за тоа што ќе стане Западот.

Како што е сега, така било во Венеција и пред стотици години. Богатите се збогатија со вложување во државни обврзници или престити – финансиски инструменти воведени од Венеција во Европа – за да помогнат во покривањето на многуте скапи воени кризи и егзистенцијални конфликти со кои Републиката се соочи со сите, од светиот римски император до османлискиот султан.

Играње и саботирање на пазарот? Венеција беше таму и го направи тоа. Градот поседувал резерви од дури четвртина од сето сребро од европските рудници и профитирал од разликата во цената на златото. Исто како што денес се занимаваме со деривати, Венецијанците однесоа сребро на Блискиот Исток, во Египет и во Азија – каде што имаше малку – во замена за злато, кое беше повредно на Запад. Толку многу злато, всушност, што вишокот веројатно придонесе за економскиот и финансискиот колапс на Европа во 1345 година, кога пропаднаа голем број важни фирентски банки. Предизвикувачкиот настан беше откажувањето на Англија од заемите, но семето на нарушувањето веројатно го посеаја венецијанската трговија со стоки и нерамнотежата што таа ја донесе кај различните европски валути базирани на злато (кои се случи да бидат ривали на венецијанската кованица).

Иако имаше други ривалски градови-држави, Венеција доминираше во трговијата меѓу Европа и Азија, Египет и Левант (сегашен Блиски Исток) во поголемиот дел од четири века. Сепак, како и сите други големи сили низ историјата, таа беше заслепена од техничките и комерцијалните иновации и ненадејните економски удари на сцената. На пример, на португалските патувања во Азија преку ’Ртот на Добрата Надеж им било потребно подолго време за да се вратат со зачините и луксузот отколку преку венецијанските копнени патишта, но стоките биле поевтини бидејќи пловењето ги исклучувало посредниците што градските трговци морале да ги платат. Венеција во еден момент размислуваше да изгради канал приближно таму каде што сега е Суец за да ги поврзе Средоземно Море и Црвено Море, но Османлиите ја спречија. Што се однесува на сето тоа сребро во венецијанската ризница: шпанското откритие на сребрени планини во Јужна Америка ја намали вредноста на складиштата на Венецијанската Република.

Стремежот по моќ и профит продуцираше селективна ксенофобија, која нациите сè уште ја практикуваат денес. Венеција ги сакаше мигрантите што беа добри за неа; во спротивно, со среќа со вашиот престој. Градот – основан од бегалци што бегале од остатоците од Римската Империја – ги поставил првите еврејски гета; но поттикнал и висок степен на религиозна и филозофска толеранција – и покрај папството во Рим. Сакајќи ги Османлиите поради нивните богатства и плашејќи се од нив поради нивната воена моќ, Венецијанците ја усовршија практиката на дипломатска дволичност, играјќи повеќедимензионално државничко однесување подобро од многу преговарачи денес. Без голема граѓанска армија, Венеција ја практикуваше употребата на платеници, исто како што прават САД и Русија денес. Ако ништо друго не успееше, тоа беше лекот. Звучи познато? И додека градот понекогаш произведуваше популистички фигури, претпочиташе владеење на државата – безлични совети што ја штитеа олигархијата. Експериментираа и со почетни форми на хунта (наречена зонта), која била повикувана да се справи со итни случаи.

Како и со сите големи центри на богатство, како што се денес Лондон и Њујорк, Венеција блескаше дури и кога се лизна во политичка и економска застареност; преостанатото богатство продолжи да ги финансира уметноста, архитектурата, музиката и, иако минливо, чувството за авторитет и величественост. Сепак, на самиот крај, Венеција стана нешто повеќе од сликата за сувенири на каналот што потомците на британските плутократи ја донесоа дома од нивните големи турнеи, исто како што децата на богатите во Кина и Индија расчистуваат со спомените денес.

Но, духовите на градот опстојуваат – во „Отело“ и „Венецијанскиот трговец“ на Шекспир, во делата на Томас Ман, сликите на Тарнер, во канали и плоштади заглавени со туристи, секој во потрага по своја лична Венеција. Мое омилено е постмодерното ремек-дело „Невидливи градови“ на Итало Калвино. Во него, Кублај-кан бара од Марко Поло да ги опише градовите на империјата со која владее, а кои неговите војски ги освоиле, но кои тој всушност не ги знае. Поло, кој помина покрај него, го учи тоа од прва рака. И така, младиот Венецијанец минува низ поетска градска литија по фантастичен град – во вода, на земја, во воздух, прекршен, проколнат.

На крајот, Кублај-кан сфаќа што всушност прави Марко Поло: опишува само едно место, Венеција, градот што го сака и во кој сака да се врати по сите години патување низ Азија. Италијанскиот збор за град е соодветен: città – тој е и еднина и множина. Венеција беше предодредена да напредува и да се сопнува на толку многу начини – а сепак таа сè уште опстојува и денес, дури и во својата опседната состојба. Треба да бидеме многу среќни.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар