.webp){kind=icon}
Како влијаат движењата на меѓународниот пазар на капитал и инфлацијата врз работењето на приватните пензиски фондови во Македонија е прашање што заслужува внимание ако се земе предвид дека во изминатиов период од една страна имаше пад на вредноста на индексите на повеќе светски берзи, а од друга страна се затегнува монетарната политика за да се запре високата инфлација. Нашата анализа покажа дека трите задолжителните пензиски фондови во Македонија имаат солидни перформанси иако е карактеристично дека во изминативе три месеци има пад на вредноста на сметководствените единици и дека инфлацијата ги јаде нивните приноси.
Раст на бројот на членови
Во Македонија функционираат три задолжителни пензиски фондови - „КП Прв отворен задолжителен пензиски фонд“ (КБПз) и „Отворен задолжителен пензински фонд – Сава пензински фонд“ (САВАз) кои постојат од 2006 година и „Триглав отворен задолжителен пензински фонд“ (ТРИГЛАВз), кој е релативно нов односно почна со работа во 2019 година. Вкупниот број на членови во задолжителното пензиско осигурување заклучно со јуни, годинава изнесувал 561.477, што е зголемување во однос на крајот од минатата година кога имало вкупно 550.477 членови. Од вкупниот број, 253.711 членови има САВАз, 271.552 има КБПз, а 36.214 има ТРИГЛАВз. Забележително е дека од март до јуни, 2022 бројот на членови во САВАз се намалил за 1.344 лица, кај КБПз за 1.475 лица, а кај ТРИГЛАВз се зголемил за 3.356 лица.
Вкупните нето-средства на задолжителните пензиски фондови заклучно со јуни, годинава изнесуваа 107 милијарди денари или околу 1,74 милијарди евра, што е зголемување во однос на декември 2021 година, кога вкупните средства изнесувале 105,66 милијарди денари или околу 1,72 милјарди евра.
Кај САВАз на крајот на јуни нето средствата изнесувале 48,37 милијарди денари или околу 786 милиони евра, кај КБПз 54,75 милијарди денари или околу 890 милиони евра, акај ТРИГЛАВз 3,91 милијарди денари или околу 63 милиони евра. Податоците на Агенцијата за супервизија на капитално финансираното пензиско осигурување (МАПАС) покажуваат благ пад на нето средствата кај двата условно кажано постари фондови и благо заголемување кај ТРИГЛАВз.
Пад на вредноста на сметководствените единици
За евиденција на средствата на задолжителните пензиски фондови се користат сметководствени единици. Една сметководствена единица претставува пропорционален дел од вкупните нето-средства на задолжителниот пензиски фонд. Вредноста на сметководствената единица е еднаква на вредноста на нето-средствата поделена со вкупниот број сметководствени единици на сите индивидуални сметки и потсметки. Почетната вредност на сметководствената единица на пензиски фонд изнесува 100 денари. Пензиските фондови, вклучително и македонските, подлежат на циклични појави и движења, што подразбира пораст или пад на вредностите на нивните сметководствени единици, во зависност од инвестирањето на средствата и од движењето на вредноста на инструментите во кои се вложени средствата на пензиските фондови, како и од наплатата на надоместоците и провизиите.
Забележително е дека од крајот на март, годинава и заклучно со јуни има пад вредноста на сметководствените единици кај трите задолжителни фондови.
Промените на средствата на задолжителните пензиски фондови од почетокот до крајот на годината можат да се случат поради повеќе причини: прилив на придонеси, прилив на надоместоци за ненавремено пренесување на придонеси во случај на ненавремено пренесување на придонеси, одлив поради надоместоци и трансакциски провизии, прилив поради премин од другиот задолжителен пензиски фонд, (не)реализирани добивки или загуби од инвестиции…
Најголем дел од парите на осигурениците во домашни обврзници
Придонесите уплатени во задолжителните пензиски фондови, намалени за надоместоците веднаш се инвестираат. Според податоците на МАПАС, друштвата кои управуваат со задолжителните пензиски фондови преферираат сигурна игра и најголем дел од средствата заклучно со првата половина од годинава се вложени во домашни државни обврзници.
Вкупниот остварен принос се припишува на средствата во задолжителниот пензиски фонд, односно на индивидуалните сметки на членовите. Вообичаено, приносот за пензиски фондови се пресметува за последните неколку години, сведен на годишно ниво. Така, и во македонскиот пензиски систем, законски е уредено приносот да се пресметува за период од седум години (пресметковен период), сведен на годишно ниво, во номинален и во реален износ. Приносот во номинален износ претставува промена (пораст) во проценти на вредноста на сметководствената единица на последниот датум на проценка од пресметковниот период и вредноста на сметководствената единица на последниот ден од месецот кој претходи на првиот месец во пресметковниот период, конвертирана во еквивалентна годишна стапка на принос во номинален износ. Приносот во реален износ се пресметува врз основа на годишната стапка на принос во номинален износ и промената на нивото на трошоците на живот во пресметковниот период, сведена на годишно ниво.
Во изминативе месеци има пад на реалниот принос кај сите фондови. Сепак, периодичното намалување на вредноста на нето средствата, сметководствените единици и на приносот кај фондовите не мора да значи ништо во однос на висината на идните пензии со оглед на тоа што станува збор за средства коишто долгорочно се инвестираат во прецизно дефинирани инструменти (пред се државни, обврзници, удели во инвестициски фондови и хартии од вредност од реномирани компании).
Историски показатели
Имено, податоците на МАПАС покажуваат дека на почетокот на постоењето на системот, се забележува раст на приносот, така што, на крајот од 2006 и 2007 година, има високи приноси, додека на крајот од 2008 година, се забележуваат најниски приноси, како резултат на негативните случувања на домашните и на странските финансиски пазари.
„Потоа следи постепено закрепнување од кризата и зголемување на приносите, до крајот на 2009 година, како и на крајот на 2010 година. На крајот од 2011 година, се забележува мало намалување на приносот, во однос на крајот од 2010 година. Во текот на следните години, се забележува пораст (со мали отстапувања од растот на приносите заклучно со крајот на 2015 година и првата половина на 2016 година и приносите во 2018 година). Помалите износи на приносите во 2018 година најмногу се должат на влијанието на цените на светските финансиски пазари кои бележеа поголема волатилност во текот на 2018 година и намалување на крајот на 2018 година“, се вели во годишниот извештај на МАПАС.
Во текот на 2019 година се забележува постепен пораст на приносите. Во 2020 година кај САВАз и КБПз се забележуваат помали приноси во однос на 2019 година, најмногу заради неповолните состојби на финансиските пазари во услови на пандемија со вирусот Корона. Од друга страна, ТРИГЛАВз во почетните години од своето работење и во исклучителни околности заради неповолните состојби на финансиските пазари во услови на пандемија со вирусот Корона, забележа принос во номинален износ помал од нула, којшто веќе во следниот период беше надоместен. Во 2021 година беше забележан пораст на приносите кај трите пензиски фондови.
За дефинитивни заклучоци за 2022, ќе треба да се почека крајот на годината за да се види како ќе се развиваат трендовите на меѓународниот пазар на капитал, дали ќе спласне инфлацијата и дали ќе има рецесија. Одговорот на овие прашања најмногу ќе зависи од тоа дали ќе се пролонгира војната во Украина и дали ќе се најдат решенија за енергетската криза.
