.webp){kind=icon}
Како се развива конкурентноста во земјите од регионот Адрија, кои поминаа низ транзиција што траеше над дваесет години, наспроти другите земји од Централна, Источна и Југоисточна Европа истражуваше аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“. Во новата анализа освен рангирањето на конкурентноста направено од трети страни во области како што е деловното опкружување, нашиот аналитички тим ги анализира и макрорезултатите што ги рефлектираат основите на конкурентноста.
Тие ја разгледуваат бруто-додадената вредност (БДВ) по вработен за да се одреди како бруто-добивката на корпорациите влијае врз успешноста на целата економија. Според нив, иако овој индикатор е резултат на самата конкурентност, треба да се гледа и како елемент што ги поттикнува инвестициите – инвеститорите се привлечени од успешни приказни.
„Сите земји од Адрија забележаа зголемување на БДВ по вработен во последната деценија, при што Словенија се најде на највисоко ниво во ЦИЈИЕ. Сепак, зголемувањето на продуктивноста на трудот беше многу посилно во другите земји од ЦИЈИЕ отколку во земјите од Адрија, при што само Словенија се вклопува некаде во средината по продуктивноста на трудот во ЦИЈИЕ“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Оттаму додаваат дека динамиката на трошоците за работна сила во приватниот сектор покажува мешана слика.
„Се забележува дека зголемувањето на трошоците за работна сила кај земјите од ЦИЈИЕ во текот на последната деценија е многу повисоко отколку во регионот Адрија. Тоа значи дека споменатото зголемување на продуктивноста на трудот застана зад надградбата на приватниот сектор, што потоа ја поттикна побарувачката за повисоки плати. Севкупно, компаниите во регионот Адрија ја бранеа својата профитабилност со побавно зголемувања на платите на работниците, додека (повеќето) добивки што произлегоа од повисоката продуктивност кај другите земји од ЦИЈИЕ беа изедени со зголемувањата на компензациите“, велат нашите аналитичари.
Тие ги анализираа и трошоците за истражување и развој како дел од БДП, при што повторно се добива мешана слика.
„Словенија од сите земји во Адрија генерира повисоки расходи за истражување и развој наспроти ЕУ27 и ги надминува сите врсници од ЦИЈИЕ. Сметаме дека таквиот развој во Словенија е резултат на побрзата транзиција на економијата во однос на земјите од ЦИЈИЕ и конвергенција кон најсилните економии во еврозоната“, велат аналитичарите.
Според нив, Босна и Херцеговина и Македонија имаат далеку најниски бројки за трошоци за истражување и развој во ЦИЈИЕ, што ја одразува релативно тесната база на производство со висока додадена вредност и неуспехот да се привлечат странски инвестиции во капацитети за истражување и развој. Хрватска и Србија се некаде на средината во ЦИЈИЕ по распределбата на трошоците за истражување и развој, што значи дека сегашните нивоа и динамиката на трошоците за истражување и развој во последните десет години во најдобар случај се во рамките на просекот на ЦИЈИЕ.
„Уделот на истражувачи во рамките на целосниот број на вработени е во силна корелација со бројките за трошоците за истражување и развој, при што Словенија ги надмина перформансите и во однос на ЦИЈИЕ и просекот на ЕУ27. Остатокот од регионот Адрија е на послабата страна, со мал број луѓе што работат во истражување и развој“, велат од нашиот аналитички тим.
Тие велат дека земјите од регионот Адрија позитивно изненадуваат кога станува збор за стапките на преживување на новоформираните претпријатија.
„Имено, според податоците на Евростат, Македонија, Хрватска и Словенија имаат стапки на преживување на претпријатијата за пет години по формирањето со кои се на врвот на просторот на ЦИЈИЕ“, велат аналитичарите.
Аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во следните неколку години не очекува никакво материјално подобрување на конкурентноста на регионот Адрија во однос на истата таа од ЦИЈИЕ. Според нив, има неколку критични причини за тоа.
„Економското опкружување се влоши со штетна мешавина од продолжен период на висока инфлација и од зголемени геополитички ризици. Горенаведените елементи се хранат со самозадоволството на владата во повеќе области - најдобриот пример е дека ваквото економско опкружување (на пример, висока инфлација) ги турка владите кон кусогледите фискални помагала и поради тоа крајно ги игнорираат многу потребните реформи за среднорочна и долгорочна конкурентност. Поедноставено, ниту една од економиите во регионот на Адрија нема цел да го искористи преобликувањето на економското опкружување за економски реформи, туку се одлучува за краткорочни социјални решенија или приспособувања наметнати од странство (на пример, зелената транзиција на ЕУ)“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека Словенија и Хрватска се најдобри примери за ваквата состојба, со оглед на тоа дека веќе ги постигнале своите клучни национални цели (на пример, учества во ЕУ, ЕА, Шенген, НАТО итн.), што ја ублажува мотивацијата за реформи.
„Хрватска носи одреден потенцијал во својата амбиција да се приклучи на ОЕЦД, но ние не го гледаме тоа како спектакуларен елемент за поттикнување масивни перформанси на конкурентноста наспроти остатокот од ЦИЈИЕ во следните неколку години“, велат аналитичарите.
Според нив, најголем потенцијал во регионот Адрија има Македонија, во голема мера благодарение на релативно ниската економска база.
„Рационално е отворањето на пристапните преговори со ЕУ, кои во минатото покажаа поволна конкурентна динамика во земјите од ЦИЈИЕ што сега се дел од универзумот на ЕУ. Постои потенцијал за Босна и Херцеговина на слична основа, не само благодарение на изгледите за пристап во ЕУ и ниската економска база туку и во услови на неодамнешните подобрувања во формирањето влада на сите нивоа, што ќе ги поттикне долго занемаруваните реформи на многу економски и социјални нивоа“, велат аналитичарите.
Тие укажуваат дела покрај споменатите предизвици на економското опкружување, Србија е обвиткана во најголема мистерија, со оглед на најголемиот економски потенцијал (не само поради ниската транзициска база туку и вкупната економска големина) од една страна и наследството од долгиот период на неопходни реформски одложувања од друга страна.
„Економијата во одреден момент мора да се трансформира од центар на евтина работна сила кон онаа што создава вредност“, велат аналитичарите.
Од нашиот аналитички тим сметаат дека во следните неколку години најразвиените делови од регионот Адрија, т.е. Словенија и Хрватска, најверојатно ќе продолжат да не се надградуваат кон економиите со високи приходи. Според нив, остатокот од регионот Адрија ќе се фокусира на исполнување што е можно повеќе на барањата на ЕУ за реструктурирање, што ќе донесе некои позитивни резултати во однос на конкурентноста.
„Просечните нивоа на приход во тие економии ќе имаат корист како резултат на тоа, но не гледаме дека тие нивоа на приходи се искачуваат на скалата на приходите во просторот на ЦИЈИЕ. Поради тоа, за компаниите во регионот Адрија не гледаме голем потенцијал за подобрување на профитабилноста (барем не на општо економско ниво), а најверојатно е сценариото за застој на профитабилноста“, велат аналитичарите.
Тие објаснуваат дека компаниите од Словенија и Хрватска го носат товарот на ограничената преговарачка моќ во однос на земјите од ЦИЈИЕ, што влијае на нивната профитабилност.
„Лошите демографски трендови се исто така важен елемент, особено во земјите од Адрија што не се членки на ЕУ, каде што емиграциите доведуваат до намалување на работната сила и загризуваат во трошоците за плати на компаниите, со оглед на зајакнувањето на преговарачката моќ на работниците“, велат аналитичарите.
Според нив, додека приближувањето на членството во ЕУ е клучен потенцијал за земјите од Адрија што не се членки на ЕУ, за Словенија и Хрватска тоа се фондовите на ЕУ, сè додека овие средства не се перципираат како лесни пари, туку се насочени кон извори што генерираат висок принос, на пример воспоставување истражувачки центри за компетентност.
