.webp){kind=icon}
Зголеменото прифаќање на технологијата, пошироката употреба на социјалните мрежи и достапноста на паметните телефони придонесоа за растот на пазарот на е-трговија. Сепак, клучниот фактор што го поттикнува растот на пазарот е практичноста што ја нуди онлајн купувањето. Вредноста на е-трговијата рапидно растеше во текот на изминатите години, при што растот на индустријата во средината на нејзините тинејџерски години доведе до промени во моделите на традиционалниот бизнис за малопродажба и дистрибуција. Самата индустрија за е-трговија исто така се разви и прерасна во м-трговија, клучен тренд во последните години. Имено, во 2021 година, околу 70 проценти од вкупната онлајн продажба, според процените, се случиле преку мобилни телефони.
Аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во новата анализа на е-трговијата се фокусира на моделот B2C (business to consumer/бизнис кон потрошувач), особено на онлајн пазарите.
„Вештачката интелигенција исто така има значителен потенцијал за трансформација, при што компаниите што користат вештачка интелигенција можат да ги приспособат своите услуги и да го подобрат искуството за купување, што доведува до поголемо задоволство на клиентите и поголема продажба. Друг важен елемент е намалувањето на лојалноста кон брендовите како резултат на купувањето на клиентите на е-трговијата. Имено, со пристап до широк асортиман на производи и можност за споредување на цените, клиентите лесно можат да се префрлат на други брендови, создавајќи зголемени предизвици за сопствениците на брендот“, велат нашите аналитичари.
Тие констатираат дека развојот на е-трговијата во регионот Адрија е во различни фази, што произлегува од различниот степен на дигитализација, карактеристиките на пазарот и различниот економски развој меѓу земјите.
„Иако сè уште постојат разлики, заедничка карактеристика е тоа што пазарите се во доста рана фаза на развој, па оттука покажуваат потенцијал за проширување. Од една страна, бројот на претпријатија со продажба на е-трговија во повеќето земји од регионот Адрија беше над просекот на ЕУ во 2021 година. Сепак, и покрај поголемиот број компании што користат онлајн продажба, вредноста на продажбата на е-трговија во регионот Адрија има помал удел во вкупната продажба отколку оној во ЕУ“, посочуваат аналитичарите.
Тие додаваат дека Србија служи како најдобар пример за наведеното. Речиси една третина од компаниите имаат онлајн продажба, меѓутоа срамежливи 5 проценти од приходите се генерираат преку онлајн канали. Слична ситуација има и во Хрватска и во БиХ, а Словенија има најдобар ефект во овој поглед. Рангирањето на Словенија може да се објасни со повисоката стапка на дигитализација на населението, во комбинација со поголемото усвојување на дигитални технологии.
„Фреквенцијата на онлајн купувања е исто така различно распределена меѓу земјите. Во БиХ, Србија и Македонија поголем дел од населението купува еднаш-двапати во период од три месеци, додека во Хрватска и Словенија купувањата се почести, надминувајќи трипати во истиот период“, велат од нашиот аналитички тим.
Според нив, и покрај благото просечно намалување на продажбата од 1 процент во 2021 година, компаниите од регионот Адрија сè уште имаат охрабрувачки раст на продажбата од 16,7 проценти во споредба со периодот пред пандемијата 2019 година.
„Прикажаните нивоа на профитабилност се лоши, со 1,5 процент ЕБИТ-маржа постигната од „еКупи ХР“ (eKupi HR), што е највисоко во регионот, каде што просекот е -16,2 проценти. Нивоата на задолженост мерени преку односот нето-долг/ЕБИТДА се исто така ниски, со просек од -0,7 пати, што укажува на вишок готовина поголем од финансиските обврски. Ниската задолженост не е изненадувачка со оглед на негативните нивоа на профитабилност и неможноста да се подигне банкарското финансирање или да се покријат високите каматни стапки што ги придружуваат високоризичните деловни средини поради ниската профитабилност“, укажуваат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Оттаму додаваат дека компаниите во регионот се потпираат на таканаречениот модел за е-трговија 1P (first party/прва страна), во кој тие дејствуваат како трговец на мало што купува стоки од други трговци и ги продава на својата веб-страница, за разлика од водечките компании за е-трговија во ЦИЕ („Алегро“) и САД („Амазон“), чии деловни модели првенствено се потпираат на 3P (third party/трета страна), во кој тие главно дејствуваат како пазар што ги поврзува потрошувачите и трговците.
„Очекуваме промената на бизнис-моделот од 1P во 3P постепено да се материјализира и во нашиот регион. 1P малопродажниот бизнис потоа ќе се користи главно за да се поправат изборот што недостига и неконкурентните ценовни поени меѓу понудите достапни од бизнисот 3P (на пр. основните производи на „Амазон“). Со оглед на сопственоста на „Алегро“, очекуваме побрзо пуштање во употреба на моделот 3P од „Мимоврсте“ (Mimovrste) и „Интернет мол“ во иднина, преку докажани понуди на нивните веб-страници што ќе им нудат на партнерите/трговците. Со зголемување на пенетрацијата на 3P во „Мимоврсте“ и „Мол“, предвидуваме дополнително зголемување на профитабилноста преку значително проширување на изборот на понуди и фреквенцијата на трансакции“, велат аналитичарите.
Тие сметаат дека со започнувањето на 3P патувањето, компаниите за е-трговија ќе создадат ефект на замаец (flywheel effect).
„Тоа значи дека повеќе трговци на платформата резултираат со пошироки понуди на производи и зголемена ценовна конкурентност, што, пак, привлекува повеќе клиенти и ја зголемува бруто-вредноста на стоката (GMV). Како што повеќе клиенти прелистуваат и купуваат производи, следствено, повеќе трговци се привлекуваат да ги наведат своите производи. Тој замаец создава мрежен ефект или, лаички кажано, опстанок на „најдебелите“, што, заедно со логистичката инфраструктура, e клучна конкурентска предност за компаниите од е-трговијата“, велат аналитичарите.
Од аналитичкиот тим констатираат дека кај женската популација облеката има најголем удел, додека машката популација претпочита електроника кога купува онлајн.
„Со оглед на тоа што двете категории производи се многу дискрециски и се во корелација со економските циклуси, очекуваме благ пад на продадените количества на компаниите за е-трговија во 2023 година. Од друга страна, воведување на 3Р неизбежно ќе доведе до проширување на асортиманот на производи, повеќе трговци, повеќе клиенти и, со тоа, повеќе трансакции. Сметаме дека тој тренд може да го неутрализира падот на обемот од моделот 1P, што ќе резултира со стабилен износ на продажба во 2023 година“, велат аналитичарите.
Според нив, компаниите ќе треба да откријат начини како да го подобрат искуството на клиентите, но и да ги намалат трошоците за логистика за да ја зголемат профитабилноста.
„Инвестициите во логистиката не само што ќе им овозможат конкурентска предност во однос на другите играчи во е-трговијата туку и против компаниите што тргнуваат по патеката D2C, со што компаниите за е-трговија би станале ирелевантни, освен ако со инвестиции во инфраструктурата не го отворат патот кон подобрување на испораката, со што би ги поттикнале трговците да продаваат на платформите за е-трговија“, велат аналитичарите.
Тие очекуваат да се материјализираат големите инвестициски циклуси на среден до долг рок.
„Компаниите од регионот Адрија сè уште во голема мера зависат од услугите на трети страни во однос на дистрибутивните центри, испораката, плаќањата итн. Со оглед на растечкиот тренд на е-трговијата, задоцнетата реакција во однос на ова прашање може да резултира со значителна загуба на пазарниот удел“, заклучуваат аналитичарите.
