Што значи кога акцијата е скапа или евтина? Краток водич за соодносот цена/заработка и мултипликаторите

Честопати во нашите и глобалните анализи на пазарот на капитал можете да прочитате дека акциите со вештачка интелигенција се „скапи“ или „преценети“. Но што всушност значи тоа? Постојат голем број начини за процена на вредноста на компанијата, од сложени модели на дисконтиран паричен тек до поедноставни индикатори што нудат брз увид во тоа колку е скапа или евтина една акција. Еден од најчесто користените индикатори за оваа намена се мултипликаторите како што е коефициентот цена/заработка (P/E).

Мултипликаторите им овозможуваат на инвеститорите да добијат груба претстава за вреднувањето на компанијата за неколку секунди, а подолу објаснуваме што всушност значат мултипликаторите и како да ги користите за да процените дали компанијата е реално вреднувана, преценета или потценета.

Самата цена на акцијата не е показател за нејзината вредност

Да земеме на пример три добропознати технолошки компании: „Мајкрософт“ (Microsoft), „Енвидија“ (Nvidia) и „Палантир“ (Palantir). На прв поглед, врз основа на номиналната цена на акциите, „Мајкрософт“ изгледа како најскап бидејќи неговите акции моментално се тргуваат повисоко од „Енвидија“ или „Палантир“. Сепак, самата номинална цена не кажува ништо за реалната вредност на компанијата.

Затоа инвеститорите, кога сакаат да проценат колку е навистина голема една компанија, ја гледаат пазарната капитализација: вкупната вредност на сите издадени акции. Таа ја покажува вкупната вредност што пазарот ѝ ја припишува на таа компанија. На пример, иако „Енвидија“ има пониска цена по акција од „Мајкрософт“, нејзината пазарна капитализација е поголема. Тоа значи дека „Енвидија“ е поголема компанија според пазарната вредност. Причината за пониската цена на поединечните акции лежи во фактот дека „Енвидија“ има повеќе издадени акции, па сопственоста на компанијата е едноставно поделена на поголем број делови.

Но, дури и тоа сè уште не ни кажува колкава „вредност“ всушност добиваме за нашите пари. За да го разбереме тоа, мора да ги погледнеме мултипликаторите, т.е. колку профит, приход или имот стои зад секое инвестирано евро.

Мултипликатори или мултипли

Дали би споредиле два имота само по нивната вкупна цена? Веројатно не. Кај недвижностите, обично ја гледаме цената по квадратен метар, бидејќи ни дава пореална слика за тоа дали имотот е скап или евтин во споредба со другите.

На берзата, мултипликаторите имаат слична функција. Тие ни покажуваат колку плаќаме за „еден квадрат“, во овој случај за една единица вредност. Најпознат од нив е коефициентот цена/заработка (P/E – од англиски: price to earnings ), кој покажува колку инвеститорите плаќаат за секоја единица заработка што ја генерира компанијата.

Да се ​​вратиме на примерот на нашите три компании. На прв поглед, акциите на „Мајкрософт“ се тргуваат за повеќе од двапати од акциите на „Палантир“, па затоа некој би помислил дека се поскапи. Но, кога ќе го погледнеме коефициентот P/E, сликата се менува целосно. „Палантир“ е всушност над тринаесет пати поскап од „Мајкрософт“ во однос на заработката што ја генерира. Слично е и со „Енвидија“: иако цената на нејзините акции е слична како на „Палантир“, коефициентот P/E покажува дека „Палантир“ е околу девет пати поскап. Но, што всушност значи ова и како да го протолкуваме коефициентот P/E?

Коефициентот P/E ни кажува колку инвеститорите плаќаат за секоја единица од заработката на компанијата. На пример, „Палантир“ моментално има P/E од 496, што значи дека за една акција плаќаме 496 пати повеќе отколку што компанијата заработува по акција за една година. Од друга страна, „Мајкрософт“ има P/E од 36, што ја прави оваа акција значително „поевтина“ во споредба со заработката што ја генерира. Едноставно кажано, ако заработката на компаниите остане иста, ќе бидат потребни 496 години за да ја вратиме нашата инвестиција во „Палантир“, додека за „Мајкрософт“ би биле доволни 36 години. Оваа перспектива им помага на инвеститорите подобро да ја разберат вредноста на акцијата и колку е скапа или евтина во однос на заработката што ја генерира.

Високиот P/E не е секогаш лош, а нискиот P/E не е секогаш добар

Мултипликаторите можат да бидат корисен брз индикатор за тоа дали акцијата е скапа или евтина, но важно е да се имаат предвид и други фактори. Слично како кај недвижностите: имот што чини помалку по квадратен метар не е нужно подобар ако е на полоша локација или е постар.

Високиот коефициент P/E може да значи дека пазарот очекува силен раст за компанијата во иднина, но може да биде и знак дека акцијата е преценета. Од друга страна, нискиот P/E може да сугерира дека акцијата е потценета, но може да укаже и дека пазарот очекува пад на профитот во иднина. Значи, P/E дава брз увид во релативната цена на акцијата, но секогаш треба да се гледа во контекст на растот, секторот, приказната и целокупното работење на компанијата.

Интересен пример каде што нискиот P/E не бил доверлив индикатор доаѓа од европската автомобилска индустрија. „Фолксваген“ имаше P/E од околу 3,5 минатата година, што на прв поглед изгледа исклучително евтино (потребни се 3,5 години за компанијата да ја оствари нашата инвестиција). Сепак, причината за ниската вредност не беше случајна. Европската автомобилска индустрија во тоа време се соочуваше со комбинација од тарифни и конкурентски притисоци, што негативно влијаеше на профитот на компанијата.

Затоа, и покрај падот на цената на акциите, P/E на „Фолксваген“ порасна, бидејќи профитот падна дури и побрзо од цената на акциите. Резултатот е дека акцијата изгубила околу 15 проценти од својата вредност од почетокот на 2024 година, иако на прв поглед изгледала евтино. До денес, интересно, P/E се искачил на околу 6, речиси двојно повеќе од минатата година, токму поради значителниот пад на профитот. Овој пример покажува дека нискиот P/E не значи автоматски евтина акција. Секогаш е важно да се разбере контекстот на бизнисот и факторите што влијаат на заработката.

Слични паралели може да се повлечат со висок коефициент P/E. Тоа не мора да значи дека акцијата е преценета. Високиот P/E често ги одразува очекувањата на пазарот за силен иден раст на компанијата, но важно е да се земат предвид и вистинските основи на тој раст.

Како заклучок, мултипликаторите како што е соодносот P/E се одлична алатка за брзо стекнување увид во релативната вредност на акцијата, но тие треба да се користат во контекст на целокупниот бизнис, трендовите во индустријата и макроекономските услови.