.webp){kind=icon}
Идната година ова време банките и другите даватели на платежни услуги ќе треба на сите клиенти да им издадат извештаи за сите надоместоци и провизии што ги наплатиле во текот на 2023 година. Оваа новина е дел од Законот за платежни услуги и платни системи, кој стапи во сила на 1 jануари годинава.
„Давателот на платежни услуги е должен најмалку еднаш годишно на потрошувачот да му даде извештај за сите наплатени надоместоци за услугите поврзани со платежната сметка. Давателот на платежни услуги е должен да го достави извештајот најдоцна до крајот на јануари од тековната календарска година за наплатените надоместоци во претходната календарска година“, се наведува во Законот.
Дали обврската за поднесување извештај ќе влијае за намалување на износот на провизиите и надоместоците или само ќе му создаде дополнителна главоболка на клиентот, кој ќе може да ја види вкупната сума што по оваа основа ја потрошил за една година?
Од Народната банка велат Законот има цел да ги зголеми и конкуренцијата и транспарентноста, а тоа треба да влијае за намалување на надоместоците што ги наплатуваат банките од своите клиенти.
Од 2010-та досега овие приходи на банките се зголемиле за 84 отсто
Приходите на банките од надоместоци и провизии се во постојан пораст. Оваа ставка во билансите на македонските банки расте засилено, независно од потезите што ги влече монетарната власт.
„Блумберг Адрија“ денеска ги анализира податоците од 2010 година наваму. Растот на нето-приходите од надоместоци и провизии заклучно со септември лани изнесува речиси 84 отсто. Трендот на зголемување забрза по пандемиската 2020 година, во која приходите на банките по оваа основа се намалиле.
Заклучно со третиот квартал лани, банките заработиле 74,3 милиони евра од надоместоците и провизиите што ги наплаќаат од своите клиенти. Оваа сума во 2010 година изнесувала 40 милиони евра.
Последниве месеци некои од банките известуваат дека ги зголемуваат надоместоците за услугите од типот „одржување сметка“. Кај некои од поголемите банки овој надоместок се зголемува на 15 отсто за физички лица, а за сметките на пензионерите и над 60 отсто.
„Блумберг Адрија“ се обрати до пет деловни банки во земјава со прашање за провизиите и надоместоците што ги наплатуваат и за физичките и за правните лица. Ни одговорија две.
Од „Комерцијална банка“ велат дека „сите надоместоци транспарентно се објавени на веб-страницата на банката, како за вршење готовински и безготовински платежни трансакции во денари и во девизи, така и за користење други видови производи и услуги на банката. За секоја промена на висината на надоместоците клиентите се навремено известени од банката“.
Од „Халк банка“, пак, ни одговорија дека „провизиите на банката претрпеа незначителни корекции кај одредени производи и услуги во текот на 2022 година, кои беа резултат на зголемени оперативни трошоци поврзани со истите тие“.
Товарот паѓа и врз компаниите, особено малите и средните претпријатија. Затоа добар дел од малите трговци и услужни објекти, особено во внатрешноста на земјава, избегнуваат дополнителни трошоци и одлучуваат да не работат со картички.
Според евиденцијата на НБРМ, заклучно со септември, поставени се околу 30.000 ПОС-терминали. Овој број не расте особено, и во септември лани бил дури и помал споредено со 2016 година.
Од „Комерцијална банка“ велат дека „провизиите за користење ПОС-терминали се предмет на договор меѓу банката и трговецот и зависат од повеќе параметри, како што се дејност на трговецот, број на ангажирани терминали (за кои трошокот е на товар на банката), обем и вид на трансакции и слично“.
Од „Халк банка“ беа поконкретни. Преовладуваат цени од 1,35 отсто по трансакција, па нагоре.
„Дефинирањето на ПОС-провизиите зависи од повеќе фактори и истите тие се разликуваат во согласност со дејноста на трговецот, пресметковните пазарни анализи и видови трансакции направени од различните картични продукти, како и цената на чинење и нивното одржување“, велат оттаму.
Но, колку пати ви се случило трговецот да не сака да ви ја наплати сметката со картичка ако станува збор за помал износ? Образложението е дека не му е исплатливо поради банкарските провизии.
„Блумберг Адрија“ праша во Комората на сметководители колкави се провизиите и надоместоците што ги плаќаат трговците што овозможуваат плаќање со картичка. Оттаму велат дека секоја банка посебно го утврдува надоместокот.
„Конкретно, за трансакција повеќето банки наплаќаат 1,5 отсто од наплатениот износ, меѓутоа има и такви каде што овој процент е променлив во зависност од повеќе фактори. Додека, пак, за месечна провизија за одржување на ПОС-терминалите секоја банка има одредени лимити, каде што повторно се менува износот на надоместоците. Тука надоместоците се движат од 450 до 1.000 денари месечно, со тоа што одредени банки не наплаќаат провизија доколку вкупниот износ на трансакции преку ПОС-терминали надминува некој одреден лимит, кој е различен кај секоја банка“, вели Александра Андреева од Комората.
Александра Андреева, Комора на сметководители / Приватна архива
За што сè наплаќаат банките?
„Сè што може да замислиме и повеќе од тоа. Кога се однесува за воведување одредени надоместоци кон правните лица, банките се навистина креативни“, објаснува Андреева и набројува: надоместок (провизија) за отворање сметка, водење сметка, затворање сметка, печатење изводи, провизија за реализирање налози, провизија за блокада и деблокада, за спроведување извршен налог, за делумно спроведување извршен налог, провизија за барање за спроведување измена на податоци, електронско банкарство, бизнис-картичка, уплата на дневен промет, исплата од сметка....
Ваквите политики на банките не кореспондираат со заложбата за намалување на плаќањето во кеш, а со тоа и намалување на сивата економија.
„Сметам дека политиките на банките за висината на овие надоместоци не се во корелација со заложбата на НБРМ за зголемување на безготовинското плаќање. Нормално дека и банките имаат одредени трошоци што треба да ги покријат, меѓутоа ако ги разгледаме надоместоците по сите основи што ги наплаќаат и нивната висина, генералниот заклучок е дека тоа е една сива зона, која никој не сака да ја регулира, на штета на фирмите“, вели Андреева.
Depositphotos
Од Народната банка велат дека во согласност со законите, надоместоците шо банките ги наплатуваат за дадените услуги на клиентите се деловна одлука на банките.
„Сепак, централните банки, водејќи се од интересот на граѓаните и компаниите, дејствуваат индиректно, преку поттикнување поголема конкуренција и поголема транспарентност, особено во делот на платежните услуги, што секако носи поширока понуда на производи по поповолни услови за граѓаните и компаниите“, ни одговорија од Народната банка.
Оттаму велат дека во овој контекст е Законот за платежни услуги и платни системи, кој треба да поттикне нови даватели на платежни услуги да влезат на пазарот и со тоа да се зголеми конкуренцијата, што ќе влијае на намалување на цените на банкарските услуги.
„Со новиот закон исто така се уредуваат повеќе решенија за поставување насоки и ограничувања на надоместоците, како и поголема транспарентност, во насока на повисока заштита на потрошувачите, а Народната банка ќе утврдува и објавува листа на најрепрезентативни услуги поврзани со платежните сметки. На овој начин, потрошувачите ќе имаат брза и лесно достапна информација за надоместоците кога одлучуваат за тоа од кој давател да користат платежни услуги“, наведуваат од централната банка.
