.webp){kind=icon}
Изградбата на магистралните гасоводи и по изминати 13 години не е целосно завршена, констатира Државниот завод за ревизија (ДЗР). Некои од гасоводите не се ставени во употреба, но исто така отсуствува долгорочен план за развој на дистрибутивен систем на природен гас во државата, целосно самофинансирање на дејноста - пренос на природниот гас и реализација на идните активности за интерконекција со соседните држави.
„Неповолното влијание што го предизвика енергетската криза во државата во 2021 и 2022 година врз граѓаните и стопанството влијаеше Државниот завод за ревизија да изврши ревизија на усогласеноста на темата ’Развој на системот за гасификација во Република Северна Македонија’, во АД за вршење енергетска дејност пренос на природен гас ’Номагас’ Скопје во државна сопственост, како правен следбеник на АД ГА-МА Скопје, и АД за вршење енергетски дејности ’Национални енергетски ресурси во државна сопственост’“, се наведува во извештајот.
Со ревизијата бил опфатен периодот од 2019 година до септември 2023 година, но одредени области, прашања, настани и анализи се опфатени пред 2019 година и последователно до денот на известување за извршената ревизија. Опфатени се и прашања поврзани со правната рамка и развојот на гасоводната мрежа и гасификацијата во државата, како и спојувањето на акционерските друштва за гасификација НЕР и ГА-МА и организациска поставеност на новото друштво - „Номагас“.
ДЗР констатира дека постапката за спојување на трговските друштва НЕР и ГА-МА во „Номагас“ е спроведена во јули 2022 година во согласност со Законот за трговските друштва. Целиот имот и обврските на НЕР и ГА-МА се пренесени, а сите вработени се пријавени во новооснованото друштво „Номагас“. Ова друштво е впишано во трговскиот регистар на крајот на декември 2022 и започнува со работа од 1 јануари 2023 година.
Национални енергетски ресурси
„Имајќи предвид дека процесот на планирањето на гасификацијата на територијата на целата држава е почнат во 2010 година, а нејзината имплементација е започната по пет години, односно во 2016 година, со ревизијата се утврди дека поголем дел од проектите што се предвидени со студијата за оправданост е почнат, но изградбата на истите тие се одвива со бавна динамика и постојат отстапувања во однос на планираната временска рамка, местоположбата на гасоводите, како и планираните финансиски средства за изградба. Отсуствува долгорочен план за развој на системот на пренос на природен гас, што има влијание на идните активности за проширување и надградба на системот за пренос на природен гас, како и неговата интерконекција со другите држави“, се наведува во соопштението
Македонија увезува природен гас кај Деве Баир, на границата со Бугарија. Со ревизијата било утврдено дека функционалниот гасовод во државата е изграден во деведесеттите години од минатиот век и се состои од еден магистрален гасовод, кој се наоѓа на источната граница во месноста Деве Баир и се протега преку Крива Паланка, Кратово и Куманово до Скопје, како и градските гасоводни мрежи во наведените градови.
Должината на магистралниот гасовод е 98 км, а заедно со неговите блок станици и приклучни места за разводни гасоводи изнесува речиси 130 км. Вкупната должина на градските гасоводни мрежи, од каде што фабрики, правни субјекти, училишта, општини, ТИРЗ и други објекти се снабдуваат со природен гас, изнесува речиси 80 км. Набавната вредност на функционалната гасоводна мрежа изнесува приближно 71 милион евра, од кои најголем дел или 49 отсто претставуваат вложување во магистрален и разводен гасовод Деве Баир - Скопје и 26 отсто отпаѓаат на изградбата на градската гасоводна мрежа во Скопје.
„Во изминатиот период искористеноста на магистралниот гасовод е недоволна и по градовите во државата не постои формално воспоставена дистрибутивна мрежа. Потрошувачите се приклучени директно на преносната мрежа и природниот гас се користи единствено во индустријата и во јавните објекти, но не и во домаќинствата. Со ревизијата утврдивме дека и по изминати 13 години, изградбата на магистралните гасоводи не е целосно завршена и некои од нив сè уште не се ставени во употреба“, велат од ДЗР.
Национални енергетски ресурси
Во периодот од 2014 до 2023 година за изградбата на магистралните гасоводи се склучени договори и анекси кон договорите, како и договори за непредвидени и дополнителни работи во вкупен износ од приближно 156,4 милиони евра. Најголем дел од нив, иако се изградени, сè уште не е ставен во употреба. Причини за ваквата состојба се слабостите во делот на запишување на правото на сопственост на линиските инфраструктурни објекти, но и бавното решавање на предметите за експропријација за кои во периодот од 2018 до 2022 година биле исплатени приближно два милиони евра.
„За делниците што не се изградени, а за кои се набавени материјали и резервни делови е утврдено несоодветно управување со нивната резерва, што претставува ризик од нерационално трошење јавни средства. Имено, ревизорите утврдиле постоење на резерви на материјали и резервни делови со вкупна вредност од приближно 1,6 милион евра, кои се набавена пред 2019 година и истите тие не се користат, со што се доведува во прашање потребата од нивна набавка, како и можноста истите тие да бидат застарени и неупотребливи“, велат од ДЗР.
Набавени се значајна вредност резервни делови и материјали за завршување на гасоводниот прстен околу градот Скопје, кој поради недоволна координација со надлежните служби на Град Скопје не е завршен и на тоа место е изградена нова сообраќајница, поради што во иднина за да се затвори гасоводниот прстен околу градот ќе треба да се прават дополнителни активности и расходи. Утврдени биле и слабости во следењето на реализацијата на договорите за изградба и надзорот над изградбата на магистралните гасоводи, како и во начинот на одржување на гасоводната мрежа.
