.webp){kind=icon}
Првата врска со Прага ја имал во 1998 година, кога од Скопје заминал на студии во чешката метропола. Македонецот Горјан Лазаров сега е еден од најуспешните хотелиери во овој град. Тој е главен извршен директор и менаџира со 19 хотели, кои во Прага работат под брендот ОРЕА, кој всушност е и најголем бренд во Чешка. Од ковид-кризата до актуелната енергетска и економска криза, го прашавме кои се клучните предизвици со кои се соочуваат сега, но и како менаџира и како гледа на ситуацијата во родната Македонија. Лазаров вели дека и во предизвикувачки времиња, мора да се негуваат клучните вредности, а хотелскиот бизнис секако ќе биде погоден и цените ќе се зголемуваат. Сепак, Лазаров има визија да го пресели ОРЕА и надвор од Чешка и да ги зголеми приходите.
Вие менаџирате со повеќе хотели под брендот ОРЕА во Чешка. Прво, како стигнавте до таа позиција, каков беше патот?
Лазаров: Во Прага заминав на студии во 1998 година. На крајот од студиите добив понуда од „Мериот“ за работа во одделот за финансии. По една година, станав менаџер за продажна стратегија, па преминав во мобилниот оператор „Оскар“, како менаџер за цени, потоа се вратив назад во „Мериот“, како директор за продажна стратегија, а работев и во чешки „Водафон“, како директор за цени и продукти. Тоа искуство од хотелската и телеком-индустријата мислам дека беше и клучно во 2011 година да го преземам првиот „турнараунд“ проект како генерален менаџер на луксузниот хотел „Босколо“, кој во Прага функционираше од 2003 година, но имаше финансиски проблеми. Успеавме да креираме еден од хотелите со најдобар сервис и профит во Прага и во 2016 добив шанса да го направам истото тоа и со најголемиот чешки хотелски бренд. ОРЕА имаше 13 хотели, претежно од 1980-тите години, на најубавите локации низ Чешка. Меѓутоа, беше потребно комплетно да се променат ДНК на компанијата и интерната култура, како и да се модернизираат хотелите. Успеавме да ги зголемиме приходите од 25 милиони евра на 50 милиони евра и да го зголемиме бројот на хотели на 19.
Горјан Лазаров/приватна архива
Моментално светот живее во една од најголемите кризи - политичките тензии предизвикаа сериозна криза во снабдувањето, висока инфлација и економски турбуленции. Како се рефлектира тоа врз вашата работа?
Лазаров: Кога мислевме дека сме ја пребродиле и преживеале ковид-кризата, се случи војната во Украина, која економски донесе инфлација, зголемување на каматните стапки и невидени цени на енергијата. Повторно се соочуваме со криза и кризен менаџмент. Она што е најважно, она што го применував и во текот на ковид-кризата, компанијата треба да се држи до вредностите што ги има. За нас тоа е грижа за вработените, кои потоа се грижат беспрекорно за клиентите. На краток рок секоја криза носи многу турбуленции и предизвици, но на долг рок мислам дека е најважно да не се дозволи кратковидоста да ги уништи главните компетитивни предности на компанијата. Оваа криза дојде токму во времето кога економијата почна да заздравува од ковид-пандемијата, во која хотелиерството беше навистина погодено.
Колкави се „загубите“ и каков е процесот на заздравување?
Лазаров: Точно. Минимално 20 милиони евра е загубата што ја предизвика ковид-кризата. Освен тоа, постојат хотелски компании што кон кризата се поставија трансакциски. Првата одлука беше отпуштање на вработените, кои најдоа место во други индустрии. Со тоа се појави недостиг од работна сила, феномен што, според мене, е резултат и на декадата на ниски каматни стапки по финансиската криза.
Од овој аспект и во услови на криза, како гледате на перспективите за развој на хотелиерството?
Лазаров: Годинава покажува дека луѓето сакаат да патуваат, дека сакаат да откриваат нови места и дека доживувањата се многу важен дел од животот. Луѓето може да работат од секаде, се зголеми флексибилноста, а тоа ја зголемува и побарувачката. Според мене, долгорочно, побарувачката ќе се зголемува. Компаниите ќе бидат сѐ пофлексибилни и ќе расте потребата за бизнис-средби на вработените, затоа што многу е тешко да се биде креативен во виртуелниот свет. Во исто време, викендите повеќе не се петок и сабота, веќе е сеедно дали работам од канцеларија, од дома, од Прага или од Скопје, а тоа значи поголема побарувачка за хотелите. Долгорочно, мислам дека хотелската индустрија има голема перспектива.
Работите во земја-членка на Европската Унија што и сега има сериозни економски проблеми, а капиталот поскапува поради затегнувањето на монетарните политики. Ќе поскапуваат ли хотелските услуги? Каков е досегашниот ценовен тренд?
Лазаров: Инфлацијата е огромна и поскапува буквално сѐ, па и хотелските услуги. Во секој случај, нашата филозофија е секогаш да понудиме додадена вредност за корисниците. За нас е важно луѓето да развиваат лојалност кон брендот и веруваме дека на долг рок тоа е клучот за успех.
Горјан Лазаров/приватна архива
Вие сте еден од поуспешните Македонци надвор, на што сте фокусиран во моментов?
Лазаров: Има многу Македонци надвор што се успешни во своите полиња. Справувањето со енергетската криза и долгорочниот развој на брендот ОРЕА, што подразбира и зголемување на бројот на хотели во портфолиото, се главен фокус во овој период.
Какви се плановите на ОРЕА, а какви се вашите лични планови?
Лазаров: Во ОРЕА работиме интензивно на проширување на мрежата на хотели. Моментално имаме 19, се надевам дека многу брзо ќе ги завршиме преговорите и ќе дојдеме до бројка од 25 хотели низ Чешка. Во иднина би сакал овој чешки бренд да го ,,извеземе“ и надвор од Чешка.
Како гледате на развојот на македонското хотелиерство?
Лазаров: Мислам дека Македонија има многу интересни дестинации. Но потребна е стратегија за привлекување туристи во микросегменти, за кои мислам дека има потенцијал. Во секој случај, имаме проблем со капиталот, имаме проблем со недостиг од стратегија за развој и инвестиции. А треба да бидеме реални. Македонија мора да се фокусира на развојот на млади кадри во ИТ-индустријата, да помага во создавање услови за стартапи што може да се натпреваруваат на светскиот пазар и да ги развива обновливите извори на енергија. Тоа се гранки каде што реално може да се натпреваруваме во светот.
Од друга страна, како го доживувате македонскиот економски развој?
Лазаров: Ние 30 години живееме во бесконечна транзиција. Мислам дека луѓето мора да го променат начинот на размислување. Да се намали тендер-економијата, да се развива пазарната економија. Државата и владата постојат за алокација на ресурсите што ги собираат од луѓето. Државата не може да обезбеди вработување или живејачка за секое семејство. Клучно е економијата да создава додадена вредност, а за тоа е потребно поедноставување на правилата и развој на приватниот сектор. Само ако се намалува процентот на вработени во државната администрација во споредба со приватниот сектор и ако се зголемува уделот на приватниот сектор во бруто-домашниот производ, целото општество ќе се растовари од тоа која партија е на власт. Потребни се стратегија, реформи и градење на економијата врз основа на нашите силни страни. Се разбира, клучно е државата да воспостави еднакви услови за игра за сите. Правилата мора да важат исто за сите, без разлика на партиската или етничката припадност. Само со функционален судски систем и менување на менталната матрица, се разбира и со помош од искуства и странски инвестиции, може да го изодиме патот и да ги направиме потребните реформи што ги направи Чешка. Во тој процес, потребни се напорна работа и тешки одлуки, а наивно е да мислиме дека некој однадвор има магичен клуч и решение за нашите проблеми или дека самото влегување во Европската Унија значи - живејачка без проблеми. ЕУ значи еднакви правила за игра, голем пазар и можност за фер натпревар меѓу компаниите и луѓето, во кој, главно, победуваат подобрите идеи. Како мала држава, нема многу алтернативи, па затоа, според мене, клучно е да се фокусираме на суштинските реформи, што можеби ќе значи и помал притисок за болни политички отстапки на патот до ЕУ. Ако погледнам назад, напредокот во Чешка е неверојатен. А, можноста да се биде дел од реформите, да се живее трансформацијата на чешкото општество носи огромно искуство.
