„Експо 2027“: Шанса за целиот регион

Специјализираниот саем „Белград Експо 2027“ (Belgrade EXPO 2027), со тема „Игра(ј) за човештвото - спорт и музика за сите“, во Белград, од 15 мај до 15 август 2027 година, ќе биде прв од ваков вид во Југоисточна Европа, по саемот во бугарски Пловдив пред повеќе од 30 години.

„’Експо 2020’ се протегаше бескрајно и сигурно беа потребни седум дена за да се посети секој павилјон“, се сеќава Маја од Чачак, која случајно се нашла во Обединетите Арапски Емирати во тоа време на тој настан. Сепак, таа сè уште со задоволство зборува за својата посета, бидејќи се почувствувала повеќе од добредојдено во самиот комплекс на „Експо 2020“. „Она што ми остави посебен впечаток беа прославите на националните денови на земјите-учеснички - кој и да беше национален ден во тие шест месеци, приредуваше прослава пред својот павилјон - така се играше и Ужичко оро на Сретење пред српскиот павилјон“.

Иако првата асоцијација беше Дубаи, Србија не доби организација на светски саем туку на специјализиран, а и двата се организирани под покровителство на Меѓународното биро за саеми (Bureau International des Expositions - BIE).

Светските саеми по правило траат шест месеци, а големината на вкупниот простор не е ограничена. На пример, во Осака во 2025 година ќе биде на 155 хектари, во Дубаи беше на 440, а во Милано во 2015 година беше на површина од 110 хектари.

Во случајот со Србија, т.е. „Експо 2027“, изложбениот простор по правило не треба да надминува 25 хектари, иако Белград има нешто погламурозни планови, бидејќи во главниот град на Србија вкупниот изложбен простор треба да биде на 113 хектари, а самиот саемски простор да биде на 83 хектари. За разлика од светските саеми, кај специјализираните, земјата домаќин ја гради целата инфраструктура, вклучувајќи ги и павилјоните, кои потоа учесниците ги уредуваат според своите потреби.

 

„Белград ќе биде центар на светот во 2027 година, во нашиот регион ќе доаѓаат компании и посетители што никогаш не биле овде, ќе се запознаат со нас, но и со Белград“, изјави претседателот на Стопанската комора на Србија (ПКС), Марко Чадеж, во интервју за телевизијата „Блумберг Адрија“ веднаш откако Србија победи на гласањето на Генералното собрание на БИЕ во Париз на 21 јуни. Чадеж тогаш истакна дека Стопанската комора на Србија склучила договор за стратегиска соработка со Стопанската комора на Дубаи.

„Дополнително, ’Експо 2027’ ќе се одрази на целата економија во регионот“, вели тој, сметајќи на потрошувачката на два и пол милиони посетители и доаѓањето на нови компании, кои ќе донесат нова соработка и нови работни места. „Експо Белград 2027“ ќе донесе голем број придобивки за Белград и за Србија. Тоа вклучува прилив на пари, инвестиции што ќе се вратат повеќекратно, развој на туризмот и угостителството, отворање нови работни места, зголемување на заработката во тие сектори и севкупен економски раст“, ​​вели Данка Селиќ, директорка на Белградскиот саем.

Економски ефект и подготовка

„Вкупниот проценет економски ефект е 1,1 милијарда евра (проценет директен економски ефект од 600 милиони евра и проценет индиректен економски ефект од 500 милиони евра)“, вели Селиќ, која е и членка на работната група формирана од Владата на Србија.

Како што додава Александар Радивојевиќ, професор на Економскиот факултет на Универзитетот во Белград, од „Експо 2027“ најмногу треба да профитира градежниот сектор, но тој посочува дека успехот на секторот нема да зависи од успехот на саемот, бидејќи големите градежни проекти ќе треба да се завршат шест месеци пред самото случување.

Српската влада соопшти дека пред одржувањето на саемот ќе бидат извршени големи инфраструктурни работи во вредност од 12 милијарди евра. Инвестицијата само во изложбениот простор треба да изнесува околу 300 милиони евра.

Просторот за „Експо 2027“ е само дел од тие работи, а дополнително се предвидени и нов национален стадион, 1.500 станбени единици и деловен простор. Сето тоа ќе се простира на вкупно 212 хектари. Во следните четири години во Србија треба официјално да биде отворена железничката станица „Прокоп“, додека новата автобуска станица ќе биде отворена во 2025 година.

На локацијата каде што ќе биде просторот на „Експо“ ќе има и хотели, како и станбени и некои други објекти, многу ресторани и кафулиња, а планот е до тој простор да се пристапува преку нови клучки. Поточно, ќе се градат четири нови сообраќајници со клучки, а како што изјави во јуни српскиот министер за финансии Синиша Мали, изградбата на комплексот „Експо“ и белградското метро ќе бидат двата најголеми градежни зафата во овој дел од Европа.

Извор: Министерство за финансии на Србија

Сето тоа, заедно со самиот саем, во 2027 година треба да придонесе за туристичката понуда на земјата. Како што вели економистот Радивојевиќ, од пристигнувањето на голем број посетители корист треба да има целиот услужен сектор, токму затоа што настаните од овој тип можат да привлечат голем број странски туристи.

Според процените, за „Експо 2027“ во Србија треба да дојдат 2,6 милиони туристи, а вкупниот број посетители на „Експо 2027“ треба да достигне четири милиони. Србија лани забележала 3,9 милиони пристигнувања на туристи, но тука се вклучени и домашните туристи, додека во контекст на „Експо“ најчесто се зборува за доаѓање на странци.

Сепак, и покрај позитивното влијание на туризмот, можни се и ризици за организацијата. Радивојевиќ посочува дека Србија ќе мора да го подготви „Експо“ во многу покомплицирани услови отколку, на пример, Казахстан, кој го организираше специјализираниот „Експо“ во 2017 година.

„Веста за организацијата на саемот ’Експо’ за Србија секако е позитивна, но во моментов е позитивна само во однос на признавањето на отвореноста на земјата и можноста да организира ваков настан“, вели овој економист. „Секој друг позитивен ефект треба да се заработи, а ризиците се високи. Колку и да се надеваме на неизбежен крај на кризата што во суштина ја гледаме преку инфлацијата и кризата на трошоците за живот, сегашните геополитички и економски настани ќе создадат многу турбулентен и неизвесен амбиент во следните неколку години“, додава тој.

Тој смета дека доколку Србија успее да ги искористи овие настани, резултатот може да биде значително подобар од очекуваниот, и на економски и на геополитички план.

„Важно прашање е дали ваквата инвестиција ќе се искористи за развој на економијата и пред сè на малите и средните претпријатија, со задолжително доделување дел од активностите и на овој сектор, како што беше случај при организацијата на саемот од страна на Дубаи, или државата ќеѝ  ја додели изградбата на комплексот на една компанија, при што влијанието врз развојот на економијата ќе биде значително помало. Има голем број вакви прашања што ќе ги дефинираат успехот на овој настан и неговото влијание врз економијата“, вели Радивојевиќ.

Еден сегмент што особено плаче за инвестиции пред пристигнувањето на дополнителни 2,6 милиони туристи е хотелиерството. Денес во Белград има 119 категоризирани хотели, со нешто повеќе од 7.600 сместувачки единици, т.е. со околу 10.580 легла. Тие капацитети не се доволни за да се прими очекуваниот број на туристи во 2027 година, но неколку планирани големи хотели во Нов Белград, заедно со најавените апартмани во Сурчин, би можеле да послужат за сместување голем број луѓе. Како и рестораните и хотелите, така и националната авиокомпанија „Ер Србија“ би требало значително да профитира од саемот. Сепак, за разлика од хотелиерството, каде што за четири години сè уште е потребна голема градба за сместување на гостите, „Ер Србија“ активно работи на проширување на своите капацитети.

Важноста на регионалната соработка

Имено, саемот во Белград секако е важен за Србија, но е важен и за целиот регион. „’Експо’ во суштина е промоција на земјата и регионот“, вели Мирсад Јашарспахиќ, претседател на Стопанската комора на Федерацијата на Босна и Херцеговина. „Сите земји се обидуваат да ги уредат својот павилјон и активностите околу павилјонот, за да ги претстават својата земја и својот регион како отворени за иновации, за иднината, за истражување... Токму во Дубаи можевме да видиме како се покажуваат успешни компании и како треба да се претстават пред инвеститорите, доставувачите и другите потенцијални партнери“, додава тој.

Јашарспахиќ вели дека „Експо 2027“ е одлична можност за сите земји од регионот што го потпишаа централноевропскиот договор за слободна трговија ЦЕФТА.

BIE

 

„Ова ќе биде особено важен ’Експо’ за нас од Босна и Херцеговина. Поради близината, ќе биде лесно да се организираат луѓе и компании да одат и да го посетат ’Експо’ кога им е најпотребно“, додава тој.

„Во самата фаза на изградба ќе има многу можности за регионални градежни операции“, вели Јашарспахиќ. „БиХ се покажа како земја што има многу значајна градежна оператива и може да реализира големи проекти. Знам дека има такво нешто во Србија, но тоа е уште едно поле на соработка што може да се отвори поради ’Експо’“, наведува тој.

Хрватската стопанска комора наведува дека „Експо“ е можност за понатамошно брендирање на Хрватска, нејзините иновации и клучните индустрии.

„Саемите од ваков вид се секако значајни, бидејќи хрватските бизнисмени ќе имаат можност да договорат билатерални средби со потенцијални партнери од целиот свет. Дополнителна предност секако е географски блиската локација и веруваме дека тоа ќе придонесе за одзивот и бројот на посети на нашите компании“, наведуваат од Хрватската стопанска комора.

Претседателот на Сојузот на стопански комори на Северна Македонија, Трајан Ангеловски, вели дека е привилегија да се има ваков саем во соседството. „Ова е важно за многу сектори, особено за туризмот“, додаде тој. Ангеловски смета дека целиот регион ќе ја искористи оваа шанса на најадекватен начин.

Ваквиот став го поддржува и Стопанската комора на Словенија. „Сè уште немаме добиено информации и очекувања од српска страна во врска со ’Експо 2027’. Има уште време до август таа година, а приоритетите и пристапот на саемот најверојатно ќе се приспособат и на моменталните услови во тоа време“, посочуваат од Љубљана.

Што по „Експо“: Сарагоса цветаше урбанистички, Јосу туристички

Јашарспахиќ вели дека некои земји навистина ја искористиле предноста на „Експо“ за да создадат нови центри, а има и такви што не го направиле тоа, а потоа просторите што биле изградени за настанот едноставно биле испразнети. Па, што се случи по последните три саеми „Експо“?

Последниот „Експо“ се одржа во Казахстан, во Астана. Според планот, тој простор треба да се користи како комерцијален простор за компании и стартапи, како и да стане финансиски центар на земјата што треба да му помогне на Казахстан да се рангира меѓу 30-те најразвиени земји во светот до 2030 година. Според истражувањето на центарот КАБАР, кој е основан во рамките на Институтот за известување за војна и мир, поранешните павилјони во Астана се многу празни, особено во работните денови. Оние што ќе одлучат да одат таму, можат да го посетат Музејот за енергија на иднината или да користат едно од специјалните места за самослик.

„Денес од ’Експо’ останаа само саемскиот комплекс, новиот аеродромски терминал и новите автобуски линии“, изјави аналитичарот Аинур Омар за КАБАР, кој верува дека парите можеле подобро да се искористат. Сепак, Омар верува дека „Експо“ им помогна на повеќе Казахстанци да го посетат главниот град за првпат. Во исто време, ова е дел од проблемот, бидејќи странските гости не беа суштински заинтересирани да го посетат Казахстан, а многу локални жители се пожалија дека биле притиснати да купат скапи билети за „Експо“.

Меѓутоа, локацијата на „Експо“ стана многу позната по една работа: фотографирање на младенците.

Пред Астана, во јужнокорејскиот град Јосу се одржа специјализиран „Експо“, каде што се користеше дел од инфраструктурата, а голем дел зјаеше празен. Во исто време, Јужна Кореја веќе имаше едно лошо искуство со инфраструктурата изградена за „Експо“. Комплексот изграден за саемот во 1993 година во Даеџеон пропаѓаше со години, додека конечно не беше урнат пред осум години.

Во крајбрежниот град со население од помалку од 300 илјади сè изгледа премногу развиено за мало место, објави Џон Данбар за „Кореја тајмс“ во 2019 година. Јосу успеа да го развие туризмот, а многу поранешни павилјони беа претворени во хотели, но импозантниот „Меѓународен павилјон“ сега има игротеки и музеј на кадифено мече. Од друга страна, делови од комплексот станаа популарни туристички атракции: има жичница, како и голем аквариум со китови белуга и бајкалски фоки - сè на сè, Јосу сега е домаќин на значително повеќе туристи.

Пред „Експо 2008“, шпанска Сарагоса ја искористи можноста да го развие меандерот „Раниас“, дел од градот што дотогаш воопшто не бил развиен, а кој подоцна станал составен дел од архитектурата на градот на Ебро. Како што изјави Ампаро Морант Рамиро за „Архитектура и емпреса“ (Arquitectura y empresa), сè што „Експо“ донесе во Сарагоса беше направено пред самиот саем: двата дела на градот беа поврзани со Милениумскиот мост, кој во исто време го растоваруваше центарот, многу проекти што беа започнати порано беа завршени побрзо поради тие изложби, беа проширени градското шеталиште и аеродромскиот терминал.

Сепак, економски настанот во Сарагоса не беше профитабилен, бидејќи приходите беа проценети на 254 милиони евра, а инфраструктурата за „Експо“ чинеше околу 1,2 милијарда евра. Освен тоа, како и Астана, и Сарагоса не прими голем број странски туристи, туку главно локални.

Белград по „Експо“

„Она што е клучно не е поврзано со самиот саем, туку со интелигентно планирање на изложбениот простор за негово максимално искористување по настанот. Мислам дека тука ќе биде главниот проблем“, вели Бојан Зечевиќ, професор на Економскиот факултет во Белград, додавајќи дека планот за новата локација за „Експо“ вклучува и сместувачки капацитети и можна трансформација во станбена зона штом ќе биде завршен.

Зечевиќ смета дека суштинската важност на овој настан не лежи во економскиот профит, туку во подобрувањето на угледот на земјата домаќин.

Статијата е напишана со помош на Маријана Авакумовиќ и Бранислав Урошевиќ - „Блумберг Адрија“

Преведе Александра Томиќ

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар