.webp){kind=icon}
Евтините пари, неверојатно популарна и влијателна карактеристика на финансиите, која донесе богатство, шпекулативно тргување и процут на смешни инвестиции, како што се мим-акциите и дигиталните слики на цртани мајмуни, одненадеж починаа во 2022 година. Имаа само 14 години. Ги надживеаја своите отуѓени роднини, скапите пари.
Смртта му се припишува на растот на потрошувачките цени, кои ги принудија централните банки низ светот агресивно да ги подигнат каматните стапки на највисоко ниво во последната деценија и пол. Крајот на ерата на евтините пари се оплакуваше во целиот финансиски свет, а најгласно на американската берза, која доживеа најголем пад од 2008 година, среде недостигот од тоа што стана познато како „патот на ФЕД“ (уверување дека ФЕД секогаш би пристапил на помош со политика што е попогодна за пазарот ако паднат акциите).
Порастот на евтините пари донесе слична жалост и на пазарот на обврзници, каде што вкупните приноси беа најлоши досега. Дури и благајничките записи заштитени од инфлација, обврзниците познати како ТИПС (TIPS), чија цел е да ги заштитат малите инвеститори од штетата што инфлацијата му ја нанесува на штедењето, изгубија речиси 12 проценти во 2022 година. Очајот продре длабоко и на пазарот на криптовалути, кој загуби 70 проценти од вредноста во 2022 година.
Сега, кога календарот е свртен на 2023 година, јасно е дека пазарите и натаму ќе бидат во жалост додека финансиските професионалци и аматери се соочуваат со нови режими на вложувања, кои малкумина досега ги искусиле. Дури и кога поголемиот дел светски централни банки речиси завршија со подигнување на каматните стапки, новооткриеното влијание на скапите пари допрва почнува да ги тресе темелите на финансискиот свет.
За учесниците на пазарот, чија кариера има подолга иднина отколку минато, 2023 година ќе биде прва цела година што ќе помине во атмосфера во која не доминира идиличен сјај на евтини пари и обилна ликвидност.
Американскиот пазар на недвижности веќе почна да се влошува откако каматните стапки на хипотекарните кредити минатата година двојно се зголемија, при што продажбата на нови куќи опадна од врвот од повеќе од милион продажби месечно во август 2020 година, на 640.000 куќи во ноември, додека месечната продажба на стари куќи опадна за третина. Болката на пазарот на недвижности можеби допрва почнува, со оглед на тоа дека се очекува цените на недвижностите да забележат годишен пад во 2023 година, за првпат по повеќе од една деценија.
Во тандем со смртта на евтините пари исчезна и учењето т.н. ТИНА (TINA), слоган дека нема алтернативни акции кога каматните стапки се на самото дно. Се очекува дека повлекувањето од акциите и последичната промена на цените ќе продолжат, барем во првата половина од 2023 година. Просечната процена на стратезите од Волстрит што ги следи „Блумберг“ предвидуваат дека индексот S&P 500 до крајот на 2023 година ќе биде на ниво од 4.078 бода, што би било раст од шест отсто на годишно ниво. Таа добивка само ќе го врати индексот на нивото каде што беше во почетокот на декември 2022 година.
Меѓутоа, со новите разлики што ги носат зголемените каматни стапки во 2023 година, ќе има и некои нови можности. Обврзниците и долго занемаруваните алтернативни акции сега нудат приноси поради кои експертите од Волстрит ги советуваат инвеститорите да додадат во портфолијата поголем удел на средства со постојан приход отколку што имаа со години. Како што напишаа стратезите од УБС (UBS AG), време е да се преиспитаат традиционалните стратегии, како што се 60 проценти од вложувањата во акции и 40 отсто од обврзниците.
„Препорачаното портфолио на акции и обврзници е многу поблиску до 35-65, отколку до 60-40“, советуваат стратезите од УБС.
Примамливите приноси што сега претставуваат алтернатива за акциите настанаа како резултат на хаосот на пазарот на обврзници во 2022 година, кој е незапаметен во модерната историја, Индексот Bloomberg US Treasury доживеа само шест години пад откако е создаден во 1974 година. Две од тие години беа 2021 и 2022 година, што наедно е и единствена низа на годишни загуби за овој индекс. Индексот минатата година падна за 12 отсто, што е за трипати повеќе отколку во претходната најлоша година, т.е. во 2009 година, кога вкупниот принос беше -3,57 отсто. Индексот Bloomberg US Aggregate, кој исто така ги вклучува корпоративните обврзници од инвестициски ранг, како и хартиите од вредност поддржани со актива и хипотеки, имаше само пет години на пад во својата историја од 1977 година. Лани индексот падна за 13 проценти.
Корпоративните обврзници од инвестициски ранг, кои сега имаат принос од речиси шест проценти, изгледаат особено примамливо со оглед на тоа што, како што велат стратезите од Голдман Сакс (Goldman Sachs), се релативно изолирани од економскиот пад. Банката на Америка оваа година очекува вкупен принос од околу девет отсто за американските корпоративни обврзници „сини чипови“.
Минатогодишната турбуленција на пазарот значи дека приватниот капитал исто така наиде на проблеми во врска со финансирањето. Како резултат на тоа процвета неистражениот агол на финансии, познат како приватни кредити. Иако не е баш вид на понуда што поголемиот дел од нас може да ја најде во пензиските планови, пензиските фондови и инвестициските фирми со многу пари преминаа на приватни долгови, што би можело да има загрижувачки последици.
Задоцнетиот ефект од подигнувањето на каматните стапки од страна на ФЕД ќе удри со полна сила во првата половина од годинава, а се чини дека постои консензус дека економијата ќе ослаби и дека инфлацијата ќе се приземји, а можеби дури и ќе се врати во зоната на комфор на ФЕД, од околу два отсто. Тоа не мора неопходно да значи дека ќе се вратат евтините пари и сè друго што доаѓа со нив, но би требало да значи дека парите нема да продолжат да поскапуваат. Понатаму, иако фразата „нема алтернатива“ на акциите веројатно нема да заживее оваа година, во некој момент од 2023 година побарувачката за акции веројатно ќе се појави како атрактивна алтернатива. На инвеститорот што купува и држи акции со долгорочен хоризонт можеби ќе му биде простено, а можеби ќе треба и да се пофали бидејќи ги купил и задржал низ сиот овој период.
Евтините пари можеби умреа во 2022 година, но вестите за смртта на акциите, да ја позајмам реченицата на Марк Твен, се многу преувеличени.
Текстот го преведе Мирјана Јовеска
