Криптовалути, инфлација, обврзници - водич за инвестирање во година на ризик

Годинава веќе се случија многу работи. Целокупниот наратив во врска со вештачката интелигенција (ВИ), кој го поттикнуваше американскиот пазар на акции, е доведен во прашање. Не е сосема јасно како администрацијата во вториот мандат на Доналд Трамп ќе влијае на финансиите на просечните Американци и дали инфлацијата повторно ќе почне да расте и да влијае на акциите, обврзниците и нашите паричници. За да ви помогнеме да се снајдете во овие неизвесни времиња, побаравме мислење од стручњаци за инвестиции за важните прашања со кои се соочуваат инвеститорите во годината во која, и покрај големиот број ризици, со соодветни стратегии може да се стекнат и добивки.

Која е веројатноста дека индексот S&P 500 значително ќе падне годинава и како да се подготвам за тоа? 

S&P 500 оствари раст од над 20 проценти во текот на две последователни години, што од 1871 година се случило само 10 пати, вели Мајкл Чембалест, кој во инвестициската фирма за управување со имот „ЏП Морган Асет менаџмент“ (J.P. Morgan Asset Management) е одговорен за пазарни и инвестициски стратегии. Иако очекува дека пазарот на акции ќе ја заврши годината со повисоки вредности, Чембалест вели дека пазарот може да падне и за 15 проценти во текот на годината, што, како што забележува, не е невообичаено. Индексот паднал за 10 проценти и повеќе во текот на 60 од 100 изминати години.

Имајќи предвид дека се очекува колебање на пазарот, подобро е да ги планирате инвестициите врз основа на тоа кога ќе ви бидат потребни вашите пари. По секој пад следува раст, така што ако почекате неколку години пред да ги исплатите инвестициите, веројатно сè ќе биде во ред. Исто така, добро размислете за диверзификација на инвестициите. Инвестирањето исклучиво во S&P 500 нема да биде доволно бидејќи топ 10-те акции, главно технолошки компании, сочинуваат две петтини од пазарната вредност на индексот во споредба со нешто повеќе од четвртина, колку што беше нивниот удел во 2000 година.

Инвестициите можете да ги распределите така што ќе вложите во фонд со кој се тргува на берза (ЕТФ), а кој ја следи верзијата на овој индекс во која секоја компанија има ист удел во вкупната пазарна вредност на индексот, односно околу 0,2 проценти, вели Бен Инкер, еден од раководителите за алокација на имот во компанијата за управување ГМО (GMO LLC). „На долг рок, тоа е добар начин да избегнете да ве понесе некој актуелен тренд“, вели тој.

Nadine Redlich/Bloomberg Businessweek

Дали традиционалното портфолио 60-40 сè уште има смисла? 

Финансиските планери долго време препорачуваа 60 проценти од парите да се вложат во акции, а 40 проценти во обврзници, што со децении носеше пристоен поврат со многу помалку ризик отколку да се вложува само во акции. Меѓутоа, логиката што стои зад тоа - дека обврзниците ќе растат додека акциите паѓаат и обратно, ја изгуби смислата во 2022 година. Поради наглиот раст на инфлацијата, Федералните резерви на САД значително ги зголемија каматните стапки, па и акциите и обврзниците претрпеа големи загуби. Во последно време американските акции и обврзници се движеа приближно во истата насока.

Сè повеќе инвестициски менаџери застапуваат став дека дел од миксот 60-40 треба да се вложи во таканаречен алтернативен имот - приватни хартии од вредност, кои не се движат исто како акциите и обврзниците со кои се тргува на берза. Ако ги вклучите во вашето портфолио, тоа може да донесе нови ризици, но исто така може да го зголеми повратот на долг рок. Компаниите сега подолго чекаат да излезат на берза, што значи дека инвеститорите на берзите пропуштаат повеќе поголеми поврати што се остварени во првите години на компанијата, вели Синхед Колтон Грант, директорка за инвестиции во компанијата БНЈ (BNY Wealth). „Ако немате приватен капитал и ризичен капитал, ќе пропуштите шанса“, посочува таа. За да ги остварите истите перформанси како портфолиото 60-40 на крајот на 1990-тите години, треба четвртина од вашите инвестиции да биде приватен имот, смета таа.

Сепак, не веруваат сите во таа идеја. Вклучувањето инвестиции од приватен имот во миксот 60-40 „ги усложнува работите, повлекува такси, а начинот на кој се проценува вредноста сè уште е нејасен“, вели Џејсон Кефарт, директор за рангирање различни видови имот во финансиската компанија „Морнингстар“ (Morningstar Inc). Добрата страна на пристапот 60-40 е, како што тврди тој, тоа што е едноставен, поради што на инвеститорите им е полесно да го разберат своето портфолио и да се држат до него на долг рок.

Дали американските државни хартии од вредност се добар избор ако сакам да избегнам ризик? Дали ќе видиме враќање на таканаречените инвеститори одмаздници на пазарот на државни обврзници? Таканаречените „обврзнички одмаздници“ се големи инвеститори што бараат повисоки приноси на државните обврзници бидејќи сметаат дека владата прекумерно троши (станува збор за инвеститори на пазарот на државни обврзници што продаваат обврзници кога сметаат дека владата премногу троши или дека дефицитот излегува од контрола. Цените на обврзниците по продажбата паѓаат, а приносите растат, што ги зголемува трошоците за задолжување за државата. Така „обврзничките одмаздници“ ги присилуваат властите да бидат фискално поодговорни, н.з.). Иако плановите на новата администрација во врска со јавната потрошувачка сè уште не се познати, постои стравување дека буџетскиот дефицит на САД ќе се зголеми во наредните години, што би можело да резултира со повисоки приноси.

Приносот на десетгодишните обврзници изнесува околу 4,6 проценти, што е близу рекордно ниво во последните 18 години. Дали инвеститорите треба да ја искористат оваа шанса? 

До неодамна Лесли Фалконио, шефица на стратегија за оданочувачки хартии од вредност со фиксен приход во УБС Глобал (одделение на швајцарската банка УБС за управување со имот), велеше дека таа компанија дава предност на купување петгодишни американски државни обврзници за да обезбеди стабилен принос во дадениот период. Меѓутоа, бидејќи УБС очекува дека економскиот раст ќе биде над долгорочната стапка на раст, но ќе биде забавен и инфлацијата ќе биде пониска, купувањето десетгодишни американски државни обврзници изгледа привлечно бидејќи приносот се приближува до стапката од 4,8 до пет проценти, вели таа. Што се однесува до триесетгодишните државни обврзници, „не сметаме дека ризикот во однос на потенцијалниот принос е оправдан при сегашните нивоа, со оглед на нестабилноста и неизвесностите во поглед на политиката“, додава таа.

Разбирливо, стапката од 4,6 проценти можеби не изгледа толку привлечно за некој што има штедна сметка со високи каматни стапки или едногодишен сертификат за депозит (CD, депонентот полага пари во банка на утврден период со фиксна камата), кој може да донесе слични приноси. Меѓутоа, каматите на штедните сметки може да се променат во секое време. А што е со CD? По една година, кога доаѓа време за повторно орочување, нема гаранции дека ќе ги орочите средствата под истите услови.

Како да ги заштитам парите од растот на цените? 

Претседателот Трамп вети дека ќе ја победи инфлацијата, но истовремено инсистира на воведување повисоки царини и намалување на даноците, што би можело да ја поттикне инфлацијата. За инвеститорите што се во дваесеттите и триесеттите години, растот на цените можеби нема да биде толку важен за нивното портфолио бидејќи би требало да заработат следејќи го растот на цените, а вредноста на акциите традиционално расте побрзо од инфлацијата, вели советничката за планирање портфолија во „Морнингстар“, Ејми Арнот. „Акциите се една од најдобрите заштити од инфлација на долг рок“, вели таа.

Nadine Redlich/Bloomberg Businessweek

Луѓето што сакаат да се пензионираат во наредната деценија би можеле да размислат за инвестирање во основни суровини за да се заштитат од инфлација, вели Арнот. Фондовите со диверзифицирани инвестиции во суровини можат да опфатат нафта, гас, бакар, злато, сребро, пченица и соја. Малку такви фондови оствариле добри резултати, па ако се определите за некој од нив, Арнот советува да ги процените тие инвестиции врз основа на повратот во однос на преземениот ризик, наместо да се фокусирате на апсолутните перформанси.

За пензионерите и оние што планираат наскоро да престанат да работат (оние чии плати нема да бидат усогласени со инфлацијата), Арнот предлага инвестирање во државни обврзници заштитени од инфлација (TIPS) што се врзани за индексот на потрошувачките цени. Арнот препорачува да се инвестира во петгодишни и десетгодишни TIPS наместо во триесетгодишни. Таа вели дека триесетгодишните обврзници се премногу ризични за оние што не планираат да ги држат до достасување.

Дали да додадам криптовалути во моето портфолио? 

Со доаѓањето на власт на претседател што лансира мемекоини и министерот за финансии Скот Бесент, кој објави дека има удел во криптофонд (од кој потоа се повлече), дигиталните валути стануваат сè повеќе дел од главните финансиски текови. Инвеститорите сега преку ЕТФ можат да купуваат криптовалути на традиционалните берзи (без потреба за дигитален паричник). Во фондот iShares Bitcoin Trust (IBIT), кој постои една година, се слеале десетици милијарди долари, поради што цената на биткоинот скокна за речиси 60 проценти за шест недели од денот на изборите во САД, 5 ноември 2024 година.

Меѓутоа, перспективите на криптовалутите на долг рок сè уште се многу нејасни; биткоинот неодамна ја изгуби вредноста. Некои советници им препорачуваат на инвеститорите што сакаат да додаваат криптовалути во своето портфолио тој удел да биде под пет проценти и уште помал ако планираат пензионирање. Мет Мали, главен стратег за пазарите во инвестициската фирма „Милер табак“ (Miller Tabak + Co), вели дека младите луѓе можат да имаат поголем удел на криптовалути во своето портфолио само ако покрај тоа вложиле во стабилни, доверливи компании со здрави финансии. „Не сакате да имате 10 проценти во биткоин и 90 проценти во акции на технолошки компании“.

Дали балонот на вештачката интелигенција штотуку пукна? 

Силниот раст на цените на акциите поврзани со вештачката интелигенција (ВИ) претрпе удар во јануари, кога лансирањето на четботот на кинескиот стартап „Дипсик“ (DeepSeek) ги натера инвеститорите да размислат за основните претпоставки. „Дипсик“, наместо да вложи милијарди долари, до кои, како што тврди, нема пристап, во најнапредните полупроводници, искористи поевтини чипови за да развие модел што според одредени показатели може да се спореди со моделите на американските лидери во доменот на ВИ. Акциите на „Енвидија“ (Nvidia Corp), компанија што досега доминираше во полето на напредни чипови за ВИ, паднаа за 17 проценти на 27 јануари, губејќи 589 милијарди долари во пазарна вредност, што е најголем пад на вредноста на една акција во текот на еден ден во историјата на американскиот пазар на акции.

Тоа што за ВИ не се потребни скапи чипови отвора важни прашања во врска со процената на вредноста на „Енвидија“ и другите големи американски компании за вештачка интелигенција што ги купуваат нејзините производи во големи количества. Аналитичарите се зафатени со проучување на моделот на „Дипсик“ за да ги проверат тврдењата на кинеската компанија и да утврдат дали експанзијата на ВИ во САД го достигнала врвот. Јасно е дека Кина напредува повеќе во технологиите отколку што се мислеше. Некои инвестициски менаџери гледаат нешто позитивно во сето тоа со „Дипсик“ во смисла на поголемо влијание на ВИ ако повеќе компании и потрошувачи можат да си ја дозволат таа технологија. Меѓутоа, поради преценетите вредности на акциите на водечките технолошки компании, некои менаџери се внимателни кога станува збор за нови инвестиции во нивните акции и повеќе инвестираат во потценети делови на американскиот пазар како здравствена нега и основни производи, или бараат подобри инвестициски можности во странство.

Колку би можеле да влијаат климатските промени на мојот пензиски план?

Накратко: многу. За големо мнозинство пензионери највреден капитал претставуваат нивните домови, особено ако живеат долго во нив и ако го отплатиле станбениот кредит. Целосното сопствеништво над домот може да придонесе за поголема финансиска сигурност, бидејќи оној што поседува недвижност не мора да се грижи дали ќе растат кириите. Меѓутоа, оваа логика сега нема голема смисла поради сè почестите екстремни временски услови што го поскапуваат станбеното осигурување.

Просечните премии за осигурување недвижности скокнаа во периодот 2020-2023, остварувајќи реален раст од 13 проценти, покажува истражување што опфати 47 милиони домаќинства. Меѓутоа, многу големи осигурителни компании повеќе не издаваат полиси за осигурување на сопствениците на куќи и станови или нудат ограничено покритие во високоризични области, особено во крајбрежните сончеви делови каде што Американците ја поминуваат староста. На пример, во 2021 година во Калифорнија околу 13 проценти од полисите за доброволно осигурување куќи и станови и осигурување од пожар не биле обновени.

Сè поголем број постари луѓе што немаат многу пари сметаат дека немаат друг избор освен да се откажат од осигурувањето. Од 2019 година уделот на Американците што не осигуриле недвижност се зголемил повеќе од двојно, на 12 проценти, според податоците на Институтот за информации за осигурување. „Тоа ги става пензионерите во тешка положба“, вели Дарил Ферведер, главен економист во агенцијата за недвижности „Редфин“ (Redfin Corp). „Тие или мораат да ги прифатат високите месечни трошоци, кои би можеле многу да се зголемат, или да се откажат од тоа и да заштедат пари, но со ризик да останат без своите домови“.

Nadine Redlich/Bloomberg Businessweek

Дали недвижностите наскоро повторно ќе бидат поволни? 

Многу купувачи не можат да си дозволат недвижности со оглед на тоа дека каматната стапка на 30-годишен фиксен хипотекарен кредит е околу седум проценти. Сопствениците на недвижности што претходно зеле заеми со камата од три или четири проценти не се многу заинтересирани за продажба ако тоа значи земање нов кредит под сегашните услови. Не е многу веројатно дека каматата на станбениот кредит наскоро ќе се врати на шест проценти бидејќи администрацијата на Трамп спроведува политики што би можеле да ја поттикнат инфлацијата, вели Марк Занди, главен економист во компанијата за економски анализи и процена на ризик МА (Moody’s Analytics).

Бројот на достапни поевтини недвижности што чинат помалку од 400.000 долари изнесува само еден процент, што е близу историскиот минимум. Тоа значи дека цените и понатаму ќе бидат високи и кога станува збор за семејни куќи и кога станува збор за изнајмување, вели Занди. Не треба да се очекува дека изградбата на нови станбени единици ќе оди во чекор со побарувачката бидејќи имигрантите (да, истите оние на кои им се заканува депортација за време на вториот мандат на Трамп) сочинуваат речиси третина од градежните работници, а околу половина од нив се без документи. „Недвижностите дефинитивно ќе останат недостапни и годинава и во блиска иднина“, вели Занди.