.webp){kind=icon}
Електричните автомобили одамна веќе не се помодарство, туку многу повеќе од тоа - стил на живот, начин на размислување, напредно размислување, грижа за околината. И Македонија, иако срамежливо, сепак го прифаќа тој тренд. Според информациите до кои стигна редакцијата на „Блумберг Адрија“ во Скопје, во земјава во моментов се возат околу 150 такви автомобили. Во овој текст сепак ја имаме приказната од сопствениците на возило од марката „тесла“. Добивме податоци колку такви возила се увезени во последниот период, но и каква приказна развиле сите што имаат ваков вид автомобил овде. Искуствата се навистина интересни.
„Јас мислам дека во ’Тесла’ работат најпаметните луѓе, кои успеале да создадат еден цел нов свет со електрични возила, безбедносни системи и цела логистика како да функционира тоа и да стане реалност“, вели Дарко Ефремов, кој и самиот е програмер, а е еден од првите луѓе во Македонија што возат „тесла“.
Овие возила „тесла“ беа дел од настан организиран од „АутоМакедонија“ / Приватна архива на Дарко Ефремов
Дваесет и седумгодишниот штипјанец автомобилот го има веќе година и пол, а интерес за ваков автомобил имал уште од пред пет години.
„Мене ме привлече најмногу доста високотехнолошки напредното возило со оглед на тоа дека јас се занимавам со програмирање и софтвер. Значи, не толку од аспект на изгледот и дизајнот. Но, од ентериер, возилото е многу напредно, без многу копчиња и по купувањето на автомобилот, тој постојано добива нови работи. Друго возило штом ќе излезе од фабрика, тоа е што е и не може да се промени. Јас го имам возилото година и пол и за тоа време многу се има подобрено, особено од безбедносен аспект, бидејќи во ‘Тесла’ ги користат сензорите и камерите за подобрување на вештачката интелигенција“, започнува да раскажува Ефремов.
Нарачката за „тесла“ е лесна, но процедурата во Македонија е далеку од едноставна
„Одамна имав интерес за ‘тесла’, можеби уште пред пет години. Процедурално е малку проблематично за увоз и за регистрација, бидејќи не знаеја кој што и како да пише. Дури и на втората регистрација кога отидов уште немаше графа за електрични возила без емисии за да не платам никаква екодавачка, па според категоризацијата пишуваат на пример дека станува збор за возило со најмала емисија на СО2 и плаќам минимум, а реално не треба ништо да платам, затоа што моето возило воопшто не загадува“, вели Ефремов.
Тој вози „модел 3“, за кој платил вкупно околу 53.000 евра, вклучувајќи ги тука и давачките за увоз и данокот на додадена вредност. Според македонските закони, не се плаќа акциза за увоз на електрични возила.
Во 2021 година во Македонија биле увезени три автомобили „тесла“, а до крајот на ноември 2022 година биле увезени 15, покажуваат податоците од Царинската управа.
Ресенчанецот Славчо Поп Гошевски раскажа колку било едноставно да се набави ова возило. Тој својата „тесла 3 лонг рејнџ“ (Tesla3 Long range) ја купил со три трансакции на интернет-страницата на компанијата, во слична постапка за нарачка како кога си купува некоја облека од интернет-продавница. Постапката била брза, оставил депозит од 200 евра, додека целата сума ја исплатил кога возилото било готово и тргнало од Германија кон Македонија. Германија е земјата од каде што Македонците најчесто нарачуваат возила „тесла“.
Славчо Поп Гошевски е еден од првите Македонци што увезле „тесла“ во Македонија. Ја купил преку интернет. Фото: Приватна архива
Поп Гошевски за својата „тесла“ платил 52.000 евра. Дополнително чинат трошоците за увоз, царината и другите давачки, за кои платил уште 12.000 евра.
Ефремов: „Тесла“ ми го уништи полетувањето со авион
Минатиот месец екипата на „Блумберг Адрија“ од Скопје имаше можност за тест-возење со „тесла“ преку „Олимпија моторс“. Тоа што го доживеавме беше навистина остро забрзување на возилото, кое истовремено беше многу меко. Возењето со електричното возило беше како да уживате на некоја едрилица, но на мирни езерски површини: движење има, но е толку слеано и незабележливо што целосно ве опушта. Искуството е неверојатно, поинакво. Не се чувствуваат ниту стартот, ниту прекинот на работата на автомобилот, а возењето е незабележливо без разлика на брзината. Една од најголемите предности е автоматизираната работа со сите функции во автомобилот. Се отвора преку мобилен телефон, се вози без менувач, не треба да се сервисира, освен што се менуваат филтрите за воздух.
Нашиот соговорник Дарко Ефремов даде необична споредба за стартното забрзување на „тесла“.
„Што се однесува до искуството за самото возење, може да кажам дека по ‘тесла’, возењето со авион ми е засекогаш уништено, бидејќи најинтересно ми беше забрзувањето на пистата. И на почетокот кога ја имате ‘теслата’ се интересни забрзувањето и брзото возење, но сега за мене тоа веќе не е така, бидејќи кај нас недостигаат брзите полначи, кои за околу 20 минути може да наполнат батерија за 200-300 километри дострел на возење. Јас сега возам примерно, внимателно и со планирање. Возам побавно за да минам поголема дестинација во Македонија“, раскажува Ефремов.
Приватна архива на Дарко Ефремов
Тој вели дека на отворен пат или на добро обележени булевари знае да ужива во автопилотот, но тоа не значи дека тој не е присутен во возењето и токму на тоа предупредува дека безбедноста при возењето е клучната работа на која треба да се внимава.
Со „тесла“ полесно се стигнува до Франција отколку до Маврово и назад
„Со паметно, примерно возење може секаде да отидам низ Македонија и да се вратам“, вели нашиот соговорник, кој живее во Штип, и истакнува дека маршрутата сепак треба добро да е испланирана, со соодветни предвидени подолги паузи, поради недостигот од брзи полначи во земјата.
Во Македонија има само неколку брзи полначи за електрични возила и тоа претставува проблем за возачите, бидејќи мора добро да го планираат своето патување за да не се соочат со непријатности.
Ефремов вели дека потребата од добра логистика за брзи и полначи „тесла“ во Македонија е огромна, а за тоа возачите на електрични возила низ земјава, кои неформално функционираат како заедница, бараат помош од државата.
Дарко често патува низ Европа со својот автомобил „тесла“. Лани во јануари возел од Штип до Франција, а сега планира во март да патува од својот град до Австрија.
„Со електричен автомобил е полесно да стигнеш до Франција отколку до Маврово и назад. Нашите туристички места се без план и без соодветна логистика со полначи за електричните автомобили. Но се надевам дека ќе се промени тоа. Ние сами не можеме ништо да направиме. Тука е потребна помош од државата или, на пример, од поголемите трговци, на кои ќе им биде од корист ако аплицираат за полнач ‘тесла’, затоа што на тој начин ќе добијат и плус клиенти, а секако и самиот систем на ‘тесла’ ќе ги насочува возачите до тие дестинации“, вели Ефремов.
Дарко со својата „тесла“ на пат во Швајцарија / Приватна архива на Дарко Ефремов
Во Европа брзи полначи има приближно на секои 50 километри и за половина час се полнат околу 60 проценти од батеријата, што е доволно да се минат 220-250 километри, во зависност од начинот на возење и условите на патот.
„Од Алексинац нагоре има полначи на ‘тесла’, а системот на автомобилот е супер, сам кажува и информира каде, на колкава далечина и во кој правец има полнач на ‘тесла’. А тие полначи најчесто се поставени покрај автопатиштата и тоа значајно го олеснува нашето патување надвор“, вели Дарко Ефремов, кој апелира и самата држава да се вклучи во инфраструктурата за полначи за електрични возила, зашто тоа носи многу придобивки.
„Државата има интерес да се постават брзи полначи секаде на точките на влез, кои се клучни, но и на клучните туристички места. Тоа ќе привлече и туристи во Македонија, особено тие што налето патуваат за Грција. На пример возачите на електрични возила, ‘Тесла’ сега ги пренасочува да возат преку Бугарија само заради полначите. Треба да се инвестира и да се развие размислувањето за електрификација. Убаво би било да се прошири приказната, информацијата и до поголемите трговци на пример, особено во делот на логистиката со полначи. Ништо не треба да се направи физички, треба само да се пополни формулар и ‘Тесла’ ќе контактира со вас за сè. Самите доаѓаат и местат полначи, а ние ве посетуваме и рекламираме, како што е тоа случај со ’Сити мол’ и ’Ист гејт’, каде што има обични полначи. На пример, често на тие полначи во трговските центри гледам автомобили со странски таблички, од Норвешка до Грција“, објаснува Ефремов.
„Тесла“ не значи само ново возило туку и ново друштво
„Интересна појава е тоа што корисниците на ‘тесла’ се генерално друг тип на луѓе. Тие што купуваат ‘тесла’ од самиот почеток имаат нешто заедничко, а тоа е понапредно размислување и групите претставуваат многу добар круг на пријателства, со размена на идеи, планови, совети, па дури и до развој на бизниси“, вака нашиот соговорник Дарко Ефремов ја опишува заедницата на возачи на „тесла“ во Македонија.
Овие луѓе не само што комуницираат меѓу себе за да споделат искуства, совети и препораки за возилата туку некои од нив навистина се дружат. Многумина од нив дури се лесно достапни и за луѓе што само се интересираат за електричните возила и сакаат да го споделат своето искуство. Тие велат дека на тој начин сметаат дека придонесуваат за околината, за промена на стереотипите, за обезбедување храброст да се влезе во новата ера на автомобили.
„Јас сум меѓу првите со автомобил ‘тесла’ и затоа често го споделувам моето искуство со нив и тоа се квалитетни пријателства. Ние сме пријатели и една расположена заедница. Ја имаме и иницијатива electrify.mk со цел да ја издигнеме свеста и да се развие мрежата“, вели Ефремов, додавајќи дека во Македонија генерално полека се издигнува свеста за електричните автомобили.
„Ако некој е заинтересиран за овие возила, треба да знае дека не е многу важен производителот, но искуството на ‘тесла’ е многу понапред од сите други. ‘Тесла’ во тие сегменти се веќе многу искусни“, порачува Ефремов.
Возењето електроавтомобил не е само еколошко туку е и евтино
Иако бавни, во Македонија има доста полначи на ЕВН, 22-киловатни, кои се бесплатни и имаат големо значење за возачите. Тие најчесто полнат дома навечер, а тогаш е евтина струја и на крајот пресметката покажува дека за да се наполни батеријата од речиси нула до 100 проценти, нема да чини повеќе од пет евра. Со домашните полначи од нула до 100 проценти батеријата може да се наполни прекуноќ.
Дури и ако вашата „тесла“ целосно ја потроши батеријата во возење, се активира резервата, која нуди уште дополнителни 40-50 километри дострел на возење. Сепак, возачите практикуваат кога батеријата ќе се спушти до 20 или 15 проценти да ја дополнат барем до 80 отсто. Со примерно возење, 60 отсто батерија значи дека може да се поминат речиси 250 километри.
Супербрз полнач на „Тесла“ во Белград / Приватна архива на Дарко Ефремов
Инаку, батеријата на „тесла“ не треба да се менува, таа е програмирана со неа да се поминат 1,6 милион километри.
Возачите на електровозила се шегуваат дека од резервна опрема имаат само продолжен кабел, за да им се најде во случај ако останат со слаба батерија во некои подалечни планински места. На тој начин тие го приклучуваат автомобилот на обичен штекер. Секако дека тоа е најбавната варијанта за полнење, но сепак е нешто што може да помогне ако сте во тесно. Но имајте предвид дека поради малиот напон на возилото ќе му бидат потребни 12 часа за да наполни само половина од батеријата.
„Обичниот кабел полни со 3 киловати и затоа тоа е последната опција, колку да наполните нешто, за да може да минете дваесетина километри до некое соодветно место за полнење во случај да сте заглавени во некоја неурбана средина. Возилото нема да дозволи да одите до каде што нема да стигнете. Има многу предупредувања и многу е тешко да ве остави сретпат. За да се случи тоа, треба целосно да ги игнорирате буквално сите предупредувања што ви ги дава системот“, објаснува Ефремов.
Инаку, полначите што ги имаат возачите се од 11 до 50 киловати. Брзите полначи на „Тесла“ се од 125 киловати и за половина час полнат од 20 до 80 проценти на батеријата. А, сега дури има и понови и побрзи.
Најблиските сервиси за „тесла“ се во Грција, Хрватска и Словенија
Иако електричните возила главно немаат потреба од механички сервис, сепак и за тие ретки ситуации сопствениците на „Тесла“ од Македонија немаат на располагање овластен сервисер, па најблиските се во Атина и Љубљана.
Од пред три години „Олимпија моторс аутлет“ продава половни електрични возила, а возилата „тесла“ се во нивниот фокус поради атрактивноста и нивната голема продажба кога станува збор за електрични возила. Тие продаваат и електрични полначи, а размислуваат оваа година да поднесат барање до „Тесла“ за да може да станат овластени сервисери за нивните возила.
Трговската автомобилска компанија продава и половни, но малку користени електрични возила, главно од 2019, 2020 и 2021 година на производство. Од моделите на „тесла“, во моментов располагаат единствено со „модел 3“, а од оваа година ќе почнат со увоз и на „модел Y“. Цената на половните возила се движи меѓу 50.000 и 60.000 евра.
„Тоа се поскапи возила. Ако земеме предвид дека солидни конвенционални возила се купуваат за околу 20.000 евра, ова е значајно повисок износ за возило. Но тука треба да се има предвид дека нема сервис, возилото се вози евтино, а да не ја заборавиме и поголемата слика што значи да не бидеме загадувачи на животната средина. Според нашите пресметки, околу 100 денари чини потрошената струја за да се поминат 100 километри, додека ако возите на дизел или бензин, тој трошок ќе биде 500-600 денари. Ние тука предлагаме државата да мотивира со некакви стимуланси, на пример да се укине ДДВ и слично, за да се приближи продажбата на електрични возила во Македонија до продажбата на конвенционалните, по примерот на развиените земји“, вели Славчо Матески, партнер во „Олимпија моторс аутлет“.
Неопходна е и едукација на населението
Возачите на електрични автомобили апелираат за поголема свесност од страна на другите возачи. Ова се однесува на делот со паркирањето пред станиците за полнење на електрични возила.
„Ако едно место е обележано дека е за полнење електрично возило, не треба да се паркира таму, исто како што ние не паркираме на самата пумпа на бензинската станица. За таа цел постојано со нас имаме дури и испечатени информативни постери, кои ги оставаме на автомобилите што ни го блокирале полначот“, вели Дарко Ефремов.
Текстот е напишан со помош на Александра Томиќ
