.webp){kind=icon}
Глобалните преговарачи за климата постигнаа рамка за oсновање фонд кој ќе им помогне на ранливите нации да се справат со загубите и штетите предизвикани од сè поекстремните временски услови, иако напредокот беше нарушен со расправии околу тоа како точно ќе се финансира програмата.
Делегатите кои се состанаа во Абу Даби доцна во саботата се согласија дека Светската банка ќе биде домаќин на нов Фонд за загуби и штети на привремена основа за четири години – со ова е надминат ќорсокакот по неколкумесечни преговори. Тие исто така поставуваат основни насоки за финансирање и ги повикуваат развиените земји да обезбедат поддршка. Дебатата што следи води до самитот на Обединетите нации за климатски промени познат како COP28, кој започнува во Дубаи подоцна овој месец.
„Милијарди луѓе, животи и средства за живот кои се ранливи на ефектите од климатските промени зависат од усвојувањето на овој препорачан пристап“, рече султан Ал Џабер, мандатар за претседател на COP28. Документот е „јасен и силен“ и „го отвора патот за договор“, рече тој.
Активистите за човекови права и претставниците од посиромашните нации рекоа дека се разочарани од заминувањето без обврска за итна и значителна инфузија на пари, а тензиите сега се закануваат да се прелеат во пошироките разговори за климата. Дури и кога беше постигнат пакт, највисокиот американски претставник се спротивстави дека тој не одразува консензус.
Сиромашните нации бараа посебен јазик на соопштението што јасно ќе стави до знаење дека товарот на финансирањето падна на богатите нации кои ги изградија своите економии со согорување на фосилни горива - и денес ослободуваат најголем дел од стакленички гасови во атмосферата. Ранливите нации не сакаат домаќин на фондот да биде Светската банка поради загриженоста дека банката нема да даде приоритет на климатските активности.
Одборот „го исполни својот мандат, но беше далеку од успех колку што можете да замислите“, рече Брендон Ву, директор за политика и кампањи во „ЕкшнАид УСА“ (ActionAid USA). „Земјите во развој покажаа огромна флексибилност, правејќи отстапки од самиот почеток“, но развиените земји „едноставно се вкопани во место“.
Конечниот текст не бара непосредна капитализација на фондот и не ја означува планираната скала на тие придонеси, рече Харџит Синг, шеф на стратегијата за глобална политика во „Клијмат Екшн Нетворк“ (Climate Action Network-International).
„Ние само гледаме на празна банкарска сметка“, рече Синг во интервјуто. Тоа „не оди доволно далеку за да ги поддржи заедниците кои сега се соочуваат со климатски кризи“ и да одговори на потребите што „веќе изнесуваат стотици милијарди долари“.
Активистите за човекови права ги обвинија САД и другите развиени земји за борба против јазикот што ќе бара од богатите, историски загадувачи да платат во фондот.
Расправијата околу тоа каде да се смести фондот „го оттргна од вистинската задача“ за обезбедување фонд „кој ќе обезбеди ефикасен лек за заедниците оштетени од климатската криза“, рече Лиен Вандам, постар активист за Правниот центар за животна средина.
Кина и Саудиска Арабија, исто така, не сакаа да придонесат за таков фонд, тврдејќи дека тие сè уште се во развој и дека земјите одговорни за најголемиот дел од историските емисии треба да ја финансираат иницијативата.
Авинаш Персауд, претставник за климата на премиерот на Барбадос, Миа Мотли, рече дека островската држава има резерви во врска со договорот, за кој рече дека претставува „взаемна непријатност“ и е „тежок и предизвикувачки исход“. Но, тој нагласи дека тоа сепак претставува „позитивен чекор напред“.
„Неуспехот дефинитивно ќе фрли долга сенка “, рече Персауд во телефонско интервју.
САД успешно се залагаа за појаснување на јазикот дека фондот може да добива пари од различни извори - држејќи ја вратата отворена за приходи од механизмите за цени на јаглеродот и филантропските донации - откако тврдеа дека ниту една влада нема ресурси да го обезбеди она што е потребно. Но, САД загубија во однос на јазик на сооштението што јасно ќе дадеше до знаење дека придонесите се чисто доброволни.
Текстот не одразува консензус за потребата да се разјасни доброволната природа на придонесите, рече претставник на американскиот Стејт департмент.
Фондот е едно од политичките прашања со кои се соочува самитот COP28 и земјите би можеле да ја усвојат рамката или да извршат притисок за повторно отворање на текстот за понатамошни промени. Земјите во развој првично се спротивставија на Светската банка да биде домаќин на фондот поради недостигот на доверба дека институцијата се променила доволно за да поттикне климатска акција.
