.webp){kind=icon}
Расистичките скандирања започнуваа секој пат кога Шон Рајт-Филипс ја допираше топката и стануваа се погласни како одминуваше натпреварот, при што околу 40.000 шпански фудбалски навивачи ја истураа својата омраза врз 23-годишниот црнец, десно крило од Англија.
Многу работи се променија од таа вечер пред речиси две децении на стадионот Бернабеу во Реал Мадрид. Последователните бранови на имиграција ја трансформираа политиката во Шпанија, како и во Британија и остатокот од Европа. Технологијата го револуционизираше начинот на кој општествата комуницираат. Но, младите црни фудбалери сè уште се соочуваат со лична злоупотреба.
Кога двата тима ќе се сретнат во финалето на Европското првенство во 2024 година в недела, ѕвезди на Шпанија ќе бидат двајца обоени млади луѓе – Нико Вилијамс од Атлетик Билбао и 16-годишниот Ламин Јамал од Барселона, и двајцата доселеници од втора генерација. Тоа е доказ за еден вид напредок – шпанскиот тим кој се соочи со Англија во ноември 2004 година беше целосно бел – но тоа е кревок и квалификуван вид напредок во најдобар случај.
Bloomberg Mercury
Имигрантските заедници во Обединетото кралство пристигнаа една генерација или повеќе пред оние во Шпанија, кои нудеа мала привлечност за мигрантите до економскиот бум во 1990-тите. Шпанија е дом на околу 300.000 луѓе од субсахарско африканско потекло, додека Англија е дом на 2,4 милиони луѓе од црна етничка припадност, според пописот од 2021 година.
Фудбалот ретко е само спорт, а тоа е особено случај на овој турнир
Во изборна година миграцијата и идентитетот беа централни теми. На пример во Франција, Килијан Мбапе, зазеде редок став повикувајќи ги гласачите да се воздржат од гласање за екстремистите. Во Германија членовите на германската екстремно десничарска партија АФД ја карактеризираа нивната репрезентација како премногу „разбудена“, премногу разновидна и недоволно германска.
Кога тројца црни играчи промашија пенал за да го одлучат последното европско фудбалско првенство во 2021 година, тие претрпеа расистичка злоупотреба на социјалните мрежи. Иан Рајт, поранешен фудбалер на Арсенал и татко на Рајт-Филипс, во јуни напиша дека црните играчи станале жртви откако спортските страници во весниците биле излепени со сликите на англиската ѕвезда Букајо Сака откако националниот тим загубил. Сака на теренот беше само 25 минути.
„Сега повеќе од кога било, да ги поддржиме и поддржиме овие млади луѓе“, напиша Рајт на X.
Bloomberg Mercury
Пред една недела, додека Сака зборуваше за својата издржливост по клучниот пенал во четвртфиналната победа на Англија против Швајцарија, олеснувањето на неговото лице беше видливо. Но, навивачите кои велат дека овој турнир е негова шанса за откуп веќе го додаваат наративот дека луѓето со мигрантско потекло мора постојано да бидат исклучителни за да ја добијат поддршката од нацијата.
Шпанија го прифаќа Јамал, но пред три месеци тој беше предмет на расистичка шега на еден од главните спортски радиодифузери во Шпанија. „Ако Ламин Јамал не се снаоѓа добро во фудбалот, може да заврши покрај семафорот“, рече Герман Бургос, имплицирајќи дека ако не ја добие оценката, ќе заврши да проси на улица“.
Бургос (54) доби отказ од телевизиската куќа „Мовистар+“. Во своето првично извинување, тој рече дека „понекогаш хуморот ве става во неволја“ пред подолга изјава на социјалните мрежи во која рече дека „неговата намера не била да го оцрни Ламин Јамал, напротив“.
Коментарите на Бургос, Аргентинецот кој беше тренер на Атлетико Мадрид, одразуваат чувство дека неговиот коментар ќе се смета за општествено прифатлив, исто како кога шпанските навивачи пред една генерација се приклучија во злоупотребата на Рајт-Филипс.
Одговорот на „Мовистар+“ покажува дека работите донекаде се менуваат во Шпанија, а присуството на Јамал и Вилијамс во националниот тим е одраз на тоа како се променил составот на шпанското општество. Премиерот Педро Санчез вели дека мигрантите даваат непроценлив придонес во забавувањето на стареењето на општеството – што го повторија неколку лидери во регионот – и неговата влада презема чекори за легализирање на половина милион од нив.
Но, тој се соочува со жесток притисок од екстремно десничарската партија Вокс. Традиционалниот мачоизам на шпанското општество сè уште е присутен, како што се покажа кога шефот на фудбалскиот сојуз насилно бакна една од своите фудбалерки додека ја славеа минатогодишната победа на Светското првенство за жени. Летиција Виламедијана Гонзалес, вонреден професор по шпански студии на Универзитетот во Ворвик, рече дека проблемот е системски и „потребно е многу, многу подолго за да се промени“.
Санчез сака да се пофали со различноста на неговиот кабинет, во кој 12 од 23 министри се жени. Но, освен министерот за деца, чиј татко бил Палестинец, целиот кабинет е бел.
А расизмот е слепа точка во поголемиот дел од Шпанија. Расистичкото злоупотребување како она што го претрпе Рајт-Филипс стана вообичаен поздрав минатата сезона за црниот бразилски напаѓач на Реал Мадрид, Винисиус Јуниор, на ривалските стадиони низ целата земја. Винисиус се расплака за време на прес-конференцијата претходно оваа година, кога зборуваше за омразата што ја поднесува.
Bloomberg Mercury
„Лигата има проблем – со овие епизоди на расизам, за мене, тие мора да ја прекинат играта“, изјави тренерот на Винисиус, Карло Анчелоти по натпреварот во Валенсија. А во Обединетото Кралство, фудбалските луѓе бараат поголема поддршка од властите. Рајт вели дека секој ден добива непристојни расистички навреди на социјалните мрежи.
„Имаме несвесна хиерархија во однос на нашата перцепција за тоа кого го сметаме за достоен за нашата емпатија“, рече Џон Барнс, поранешен играч на Ливерпул, на настанот на „Блумберг“ во 2022 година, „ние не го правиме тоа“.
Без разлика дали Вилијамс и Јамал и помагаат на Шпанија да го однесе трофејот дома или не, некои можеби се склони нивниот успех да го гледаат како прослава на мултикултурализмот – и тоа е. Вилијамс е роден во Шпанија во брачна двојка од Гана која пешачела низ Сахара за да влезе во Европската унија преку шпанската северноафриканска ексклава Мелила, со малку повеќе од облеката на грбот. Но, тоа не нуди гаранција за континуиран напредок.
Во 1998 година, победничката репрезентација на Франција на Светското првенство беше предводена од Зинедин Зидан, син на мигранти од Алжир. Нацијата го поздрави својот тим „Black, Blanc, Beur“ – што значи црно, бело и арапско. Една генерација подоцна, антимигрантската екстремна десница добива поддршка во Франција, а капитенот на националниот тим Мбапе, уште еден син на африкански мигранти, апелираше до гласачите претходно на турнирот да ја спречат екстремната десница да освои мнозинство.
„Идејата дека фудбалските тимови ја претставуваат својата земја веднаш ни дава можност да замислиме каква е таа земја“, вели Пол Иан Кембел, вонреден професор по социологија на Универзитетот во Лестер. „И така, ако кажеме дека тие претставуваат земја, тогаш мора да има замислена слика за тоа каква е таа земја“.
