.webp){kind=icon}
Инфлацијата да се заузда сериозно и по цена една или две години да има блага рецесија на економијата, смета професорот Никола Поповски, поранешен министер за финансии. Тој, други универзитетски професори, експерти и претставници на бизнис заедницата дебатираа на онлајн дебата во организација на првата македонска банкарска академија - АБИТ, а во рамките на Глобалната недела на претприемништвото на тема „Пост-ковид периодот и високата инфлација – ефекти за економијата и банките“. Во заклучоците од дебатата меѓудругото се тврди дека за македонската економија е потребно итно преструктуирање, а во услови на предизвикувачки економски околности монетарната и фискалната политика нужно е да делуваат координирано.
Професорот Поповски вели дека моментно стануваат нормални прогнозите за двоцифрена инфлација в година откако сега поминуваме низ период на инфлација од стапка од 20 отсто.
„Можеби треба да се размислува, кога бараме разлика помеѓу причини и поводи за нешто, дека можеби војната во Украина е само повод за појавата на инфлацијата во светот, можеби не и директна причина. Се отвора прашањето дали предолго време економистите во светот се надевале дека инфлацијата само по себе ќе се контролира на некое ниско ниво, без надлежните да вложат дополнителни напори. Сметам дека е поприфатливо да се заузда инфлацијата сериозно, па ако е потребно да опстојува една или две години мала рецесија во економијата, отколку да продолжи инфлацијата, која, со себе носи многу поголеми проблеми, а за сметка на губењето на 1 до 2 отсто од потенцијалниот раст во наредната година, кој, пак, евентуално би се претворил во 0,5 или 1 отсто негативен раст. Во Македонија постои свесност дека моменталниот раст го одржуваме на некое ниво, кое, не значи ништо многу или изнесува од 2 до 2,5 отсто со перспективи исто толку да биде и во наредната 2023 година, но сите други индикатори во економијата ни станаа стравично лоши. Од ова, се добива еден вкупен контекст на влошување на индикаторите, во кој, може да се случи – инфлацијата висока, а индикаторите уште полоши. Затоа, може да се бара излез, барем инфлацијата да се зауздува колку што е тоа можно во наши раце, рече Поповски.
Спротивно, поранешниот гувернер професор Љубе Трпески смета дека не треба да се предизвикува рецесија туку е на ставот дека се потребни благи мерки кои веќе ги презема Народна банка, а го разбира и исцрпениот буџетот, па затоа предлага да се насочи државата само кон ранливите категории на граѓани.
„Кога е класичен пример на инфлација на трошоци, тука, монетарната политика нема простор за делување или не е толку ефикасна како што се мерките кои се преземаат со фискалната политика. Народната банка презеде одредени мерки, и тие се во ред за смирување на инфлацијата, меѓутоа за разлика од земјите од еврозоната, кај нас нема таква меѓузависност помеѓу мерките што ги презема Народна банка и комерцијалните банки, заради тоа што нашите комерцијални банки пливаат во ликвидност и немаат толкава потреба од ликвидносни средства од нашата централна банка, како што имаат во овие земји од еврозоната, и заради тоа, таму, подигањето на референтните каматни стапки на Централните банки има многу поголемо и побрзо влијание од колку што тоа е кај нас, рече Трпески.
Трајан Ангелоски, претседател на Сојузот на стопански комори рече денес на површина излегоа проблемите кои сме ги прикривале изминативе години, како што се недоволното производство на електрична енергија, недоволното производство на храна и на одредени други производ, како и негативниот биланс во увозот и извозот. Вели дека еден од причинителите за ваквата инфлација во македонската економија може да се бара во преголемата изложеност на европскиот континент од производите кои се увезуваат од континентот Азија. Како пример, вели, ако нормална цена на бродски транспорт, чинела секогаш во минатото од 800 до 1.000 долари, наеднаш, денес, истата таа цена дојде до ниво од 7.000 до 10.000 евра. Практично, тоа, како што кажа Ангеловски, било значајна компонента на притисок врз компаниите.
Како втора, а многу значајна причина за појавата на инфлација, претседателот на комората Ангелоски, во дебатата ја наведе даночната реформа на ЕУ. Имено, тука се мисли на новиот еколошки данок, кој, ЕУ го воведе, со особен осврт на фосилните горива и на енергијата добиена од нив. Како пример, тој ги наведе цените на електричната енергија, наназад во минатото, каде таа имала цена од 50 до 60 евра за мегават на час, за наеднаш, цената да достигне високи размери од 100 до 120 евра за мегават на час.
„Стопанството е секогаш една оптимистична категорија составена од луѓе и идеа. Зад ваквата теза, стојат позитивни примери на компании кои имаат донесено добра енергетска политика и се организираат во функција на намалување на високите сметки за електрична енергија. За таа цел, денес, некои од компаниите имаат нула трошоци за електрична енергија, дури некои од нив, генерираат вишоци на електрична енергија и истата ја продаваат на берзите. Истото важи и за храната. Со години, државата има погрешна земјоделска политика за субвенции, но денес има драстични промени на таа политика, каде што, субвенциите ќе се исплатуваат по реално произведена количина на харана, а не како во минатиот период на квадрат површни, вели Ангеловски.
Професорот Борче Треновски затоа, вели дека на среден рок треба да се работи на структурата на економијата со цел да се донесат мерки кои би делувале на економските субјекти, на бизнисите, како и на влијанието на инфлаторните очекувања врз нив.
„Бизнис секторот треба да се подготви за глобално преструктурирање за периодот кој доаѓа. Во таа насока, треба да се размислува за инвестиции во фотоволтаици, но и како да се привлече нов капитал од надвор, во бизнис секторот. Тука е онаа „nearshoring (приближување) опција“ на ЕУ, каде најсилните европски економии сакаат да ги снабдуваат своите добавувачи и главни компании со клучни производи, но да бидат блиску до ЕУ. Тука е нашата голема можност и можноста за бизнис секторот, практично, се врзуваме како вагон зад една голема локомотива која вози напред, препорачува д-р Треновски.
Тој вели дека во оваа состојба, секој од чинителите на системот, мора да изгуби по нешто, ако сакаме да продолжиме напред во баланс, а тоа се државата, бизнисите и граѓаните.
„Монетарната политика треба да биде крајно внимателна во своето затегање, за да не ја довде во прашање ликвидноста и стабилноста на своите банки во системот. Од друга страна, пак, фискалната политика треба да се воздржи од непродуктивно екстремно трошење, а за сметка на тоа, таа треба да се фокусира на својата ефикасност и ефективност (во контекст на државната администрација и капиталните расходи), смета д-р Треновски.
Во 2020 година, нас, како држава не извадија услужните дејности, а ние сега некако, како да ги занемаруваме тие микро, мали и средни претпријатија, кои, се занимаваат со услужни дејност, смета Тања Дејаноска од Сојузот на стопански комори.
„Има компании, особено здравствени установи каде цената на електричната енергија за месец, достигнува, некаде и до 25 отсто од приходите за соодветниот месец, додаде Дејаноска.
Бојан Цветановски, Претседател на Извршниот одбор на Здружението на финансиските пазари на сите банки во Македонија – АЦИ говореше за криптовалутите, како дефлаторен феномен или ветување версус новата инфлаторна реалност.
„Точно е дека централните банки започнаа со политиката на квантитативно олеснување, меѓутоа инфлација во изминатите 10 години не се појави, нагласи Цветановски.
Тој заклучи дека за трансакциите на криптовалутите се трошат огромни количества електрична енергија, дури и колку некои помали држави целосно што трошат електрична енергија за една година, во иста мера.
„Двојното покачување или дуплирањето на цената на електричната енергија, не смее да го потцени овој фактор за високата потрошувачка на електрична енергија, предизвикан од т.н. копачи на биткоини, во глобални рамки. Тоа, предизвика да се алоцираат слободните средства во обврзниците, кои поново стануваа примамливи за инвеститорите. Капиталните загуби на инвеститорите во крипто-инвеститорите се огромни, што значи нема успех во заштитата на овој вид на инструменти од инфлаторните движења, дури и некои берзи имаат проблеми на исплата кон вложувачите, вели Цветановски.
