.webp){kind=icon}
Припадниците на генерацијата зед (Z) главно сакаат да бидат дел од ИТ-секторот и со задоволство би работеле од канцеларија наместо од дома, но често се определуваат за работа за странски компании, што ги принудува да работат од далечина. Ова го покажуваат истражувањата чија цел е да се создаде генерална слика за интересот на генерациите.
Во последниот извештај на „Наском“ (Nasscom & Indeed) се наведува дека иако уделот на зед генерацијата во ИТ-секторот расте, сепак милениумците и натаму се на врвот на листата, сочинувајќи околу две третини од работната сила во тој сектор. Истражувањата покажуваат дека поголемиот дел припадници на генерацијата зед се подготвени да поминат повеќе од две години на својата прва работна позиција доколку работодавецот им обезбеди вистински вредна понуда.
Милениумци се луѓето родени во периодот од 1981 до 1996 година, додека генерација зед се родените меѓу 1997 и 2012 година. Анализите на повеќе светски реномирани компании за истражување и аналитика покажуваат дека припадниците на генерацијата зед најмногу ги привлекува работа во ИТ-секторот. Поточно, над 70 проценти од испитаниците од генерацијата зед се заинтересирани да се придружат кон ИТ-индустријата.
Ако треба сосема накратко да ги опишеме родените од зед, тоа би било иновативни, креативни, еднаков третман за сите и збогување со старите традиционални методи. Тоа е така затоа што таа генерација е израсната со паметни телефони, социјални мрежи, виртуелна реалност и вештачка интелигенција. Генерацијата зед е првата родена во време кога технологијата постои во многу развиена форма во секој сегмент од живеењето. Некои ги опишуваат како први дигитални домородци во светот на огромен технолошки напредок и иновации. Несомнено, може да се каже дека тие значајно се разликуваат од другите генерации.
ИТ-секторот и во Македонија несомнено е меѓу најпривлечните за новите генерации
Разговаравме со Стефан Митески, основач и директор на „Системс фор ентерпрајс“ (Systems for Enterprise), компанија специјализирана во софтверски решенија за осигурителната индустрија, чија работа претежно е поврзана со странство. Стартап што сега има шест вработени и во моментот, меѓу другото, работи и за „Мерцедес бенц осигурување“. Според неговото искуство, ситуацијата во Македонија е таква што во ИТ-индустријата најмногу се заработува, има многу висока почетна плата и голем број фирми нудат многу поголема плата од просечната.
„Друго, за време на факултетските денови студентите имаат можност да посетуваат платени практики, кои најчесто се повисоки од минималната плата во Македонија. Студент со 19-20 години може да заработува повеќе од минимална плата и тоа не е исклучок, туку е норма. Од друга страна, бариерата за влез во индустријата не е сложена и висока. Доволно е да има лаптоп, да познава англиски јазик и има математичко и логичко размислување“, вели Митески, според кого ова е доволно за веќе да може да се влезе во оваа индустрија, а сè понатаму е учење и практика.
Стефан Митески - Приватна архива
„Целокупната клима во оваа индустрија е доста поволна. Имаме примери каде што и банкари и вработени од осигурителни компании, кои важат за подобро платени, се обидуваат да влезат во овој сектор, бидејќи ИТ-индустријата е најбрзорастечка. Тоа се причините зошто луѓето генерално сакаат да се префрлат. А, што се однесува конкретно до генерацијата зед, пандемијата наложи дел од животот да се префрли во дигиталната сфера и многу голем дел од комуникацијата да се префрли на тој начин, што дополнително предизвикува да се намали бариерата за учење многу технологии. Тука не станува збор само за програмирање. Имаме низа други технички поддршки, тестирања, дизајн, развој на производи, одржување на софтверот, маркетинг итн. Со развојот на индустријата се диверзифицираат професиите“, објаснува Митески.
Според него, последен но не помалку важен фактор е и тоа што ИТ-компаниите главно не изработуваат софтвер за локалниот пазар и не се зависни од локалните динамики, со што не подлежат ниту на локални притисоци, партиски игри и слично, што ги ослободува да имаат подолгорочно стабилно планирање.
Интересот за ИТ-индустријата во Македонија е голем, но не само од младите туку и од повозрасните генерации
Иако звучат како нешто ново и којзнае колку сложено, многу од професиите во ИТ-индустријата постоеле и претходно, само сега се малку изменети или напреднати и добиле нови имиња во согласност со потребите на пазарот и на компаниите. Токму и фирмите некогаш буквално измислуваат нови називи на некои постојни професии со малку изменет опис на работното место, со цел на апликантите да им изгледа уникатно или посебно работната позиција за која ќе аплицираат. Сепак, факт е дека има многу нови професии со развојот на технологијата, вели нашиот соговорник Крсто Златков, генерален менаџер на Институтот за дизајн и технологии - Скопје. Тој во разговор за „Блумберг Адрија“ вели дека развојот на технологијата брзо наметнува и потреби за нови работни позиции, што значајно брзо го менува и пазарот на работна сила.
Крсто Златков - Приватна архива
„Образованието, барем формалното образование, не може да ги следи во чекор тие промени на пазарот. Затоа, ние сме во експанзија, ваквите академии можат побрзо да се приспособат на потребите на индустријата и на компаниите и да понудат соодветно образование, ангажирајќи искусни лица во тие сфери. Формалното образование не може толку брзо да профилира соодветни програми. Прво, бидејќи не можат да најдат професори поради сите критериуми што треба да се исполнат и да формираат соодветен кадар за да се отвори бараната катедра и тој пат е многу бавен. А, ние користиме практичари што имаат искуство и можеме да ги следиме промените“, вели Златков.
Тоа што генерацијата зед е најзаинтересирана за ИТ-индустријата, според Златков, се должи главно на навиките, зашто тие растат во оваа ера и полесно ги прифаќаат промените и развојот на технологиите.
„Секоја компанија се стреми да направи совршен систем и многу од нив го подобруваат работењето преку дигитализација, автоматизација и роботизација. Притоа, не мислам на роботизација во смисла на замена на луѓе, туку во смисла на олеснување на процедурите преку програми што ќе ја олеснат и автоматизираат работата на луѓето, кои со тоа ќе имаат помалку технички работни задачи, а повеќе простор за вистинска работа. Зошто? Затоа што сега можеме“, вели Златков.
Тој објаснува дека порано за да се исцрта еден круг, бил потребен код од 10 страници, а сега и тоа е толку поедноставено и на некој начин автоматизирано, што луѓето имаат многу помалку работа во тој дел. Порано не ни постоеле ИТ-компании, а сега има комплетно нова индустрија со нови профили. Со самиот раст на индустријата доаѓа до потреба за нови работни места во рамките на една организација за нејзино перфектно функционирање. Како што една компанија расте и се обликува, така има потреба од нови работници со поинакви квалификации.
„На пример фирма со пет вработени што прераснала во компанија со 200 вработени со текот на времето развива потреба за некој што ќе ја организира и координира работата. Па, имаме менаџер. Па, се појавува потреба за организација во делот на секторот што работи на некој проект, па добиваме проект-менаџер, па каде што се продуцира нешто добивме продукт-сопственик итн. Но сега тие немаат време за да ги тестираат производите, па така се јавува потребата за т.н. софтвер-тестери. Па, некој ќе почне да ги обучува тие кадри и да издава лиценци или сертификати и сето тоа е бизнис и можност за заработка и така се креираат нови професии. И постојано сте во еволутивна фаза на професии и тоа е нормално“, објаснува Златков.
Според него, главниот двигател на новите генерации се достапноста на информациите и свесноста за околината и начинот на функционирање на нештата. Младите денес имаат увид и контакт со најразлични професии и се свесни дека може да работат од дома, на пример, за Кина, а според тоа да не земаат македонска плата, туку многу повисока. Свесноста за достапноста на професиите и на заработката ги насочува повеќе кон таквиот тип професии.
„Тие сега знаат каде и со која професија колку се заработува. Сега не ги ставаш на столче и некој да стои над нив да ги контролира за да работат. Тие се потпираат на ова време со овие информации и полесно се одлучуваат да работат како фриленс. Тие знаат што сакаат и каде да тераат и тешко е да се задржат и мотивираат. Нивното искуство можеби не е големо, но знаат брзо да ги изучат потребните алатки. Се водат од пристапот до технологии, брзината на учење и можностите за заработка“, вели Крсто Златков, кој истакнува дека во денешно време ги води и мотивот од дома, бидејќи самите родители знаат дека во ИТ-секторот има големи плати и уште од мали ги носат децата на различни курсеви за да се стекнат со одредени вештини.
Оваа академија годишно едуцира по околу 300 луѓе и оттаму велат дека поради реалната потреба интересот е голем. Искуството покажува дека ИТ-компаниите во Македонија во најголем дел работат за странски пазари.
„Ние на некој начин стануваме Индија. Поради понискиот стандард, луѓето се мотивираат со европска плата и поднебјето за развој на овие компании кај нас е перфектно, особено за аутсорсинг-компаниите што работат за туѓи продукти. Тоа од економски аспект е супер, од аспект на вработување исто така е супер, но од аспект на развој на брендови во вакви услови кај нас никогаш нема да има такви големи инвестиции со многу вработени со високи плати, кои ќе ги направат земјата и индустријата уште поатрактивни“, објаснува Златков, кој очекува развој откако новите генерации, кои ќе имаат доволно пари, ќе се осврнат на создавање сопствен производ, фирма итн.
„Ако мене во моментот ми треба постабилен и полојален вработен, ќе се одлучам за повозрасен, бидејќи тој има други приоритети во животот и има јасна цел. Додека, младите со други приоритети лесно ќе ги интегрираме, но тешко ќе ги менаџираме и задржиме, бидејќи тие сакаат да бидат фриленс. Во секој случај зависи од потребата. Иако помладите учат полесно, сепак, некогаш е поважно да се земе поискусен човек, кој е созреан и само треба да ја научи конкретната работа, отколку недоволно созреани млади лица, бидејќи и покрај големата брзина што ја имаат за совладување нови работи, често од незрелост прават поголеми грешки и не се толку лојални, зашто знаат дека лесно можат да најдат нова работа или ќе ја искористат првата подобра шанса што ќе им се понуди и ќе избегаат“, вели Златков.
