Блек фрајдеј нуди големи попусти, но на крајот плаќаме висока цена

Блек фрајдеј (Black Friday), последниот петок во ноември, стана глобален феномен што го означува почетокот на празничната шопинг-сезона. Со ветувањa за големи попусти, овој ден привлекува милиони потрошувачи, но ретко кој размислува за неговите долгорочни последици. Она што започна како американска традиција, се прошири низ целиот свет, вклучувајќи ја и Европа, каде што Блек фрајдеј секоја година бележи рекорди во продажбата. Меѓутоа, зад привлечните попусти и блескавите реклами се кријат скриени трошоци, особено такви што ja оптоваруваат животната средина.

Сепак, паралелно со овој консумеристички феномен расте и движењето на Грин фрајдеј (Green Friday), кое повикува на промислена и одржлива потрошувачка.

Додека Блек фрајдеј симболизира импулсивно купување и масовно производство, Грин фрајдеј претставува спротивен пристап - одговорна потрошувачка, која ja поддржува животната средина, го намалува отпадот и им дава предност на локалните и одржливи производи. Неговите начела не се насочени кон откажување, туку кон посвесни одлуки за тоа што купуваме, како ги користиме производите и што правиме за тие да траат што подолго.

Како Блек фрајдеј стана глобален феномен? 

Блек фрајдеј настана во САД како постпразничен ден за шопинг по Денот на благодарноста. Оригинално, називот Блек фрајдеј се однесуваше на сообраќајните метежи што се создаваа тој ден, но трговците подоцна го преименуваа за да го означуваат моментот кога продажбите преминуваат од загуба (црвено) во профитабилност (црно).

Денес, благодарение на глобализацијата и подемот на е-трговијата, Блек фрајдеј повеќе не е ограничен само на САД. Европските потрошувачи во 2023 година за време на овој ден потрошиле повеќе од 90 милијарди евра, при што најпопуларни артикли биле електрониката, облеката и домашните апарати. Очекувано, најголемата продажба и годинава се очекува во САД.

Depositphotos

Е-трговијата и нејзиниот еколошки отпечаток 

Со подемот на е-трговијата, Блек фрајдеј доби уште поголем замав. Достапноста на производите со еден клик на глувчето и брзата достава го револуционизираа начинот на купување, но со тоа го зголемија и еколошкиот притисок. Глобалниот промет во е-трговијата треба да надмине осум билиони долари до 2026 година, но растот на оваа индустрија носи и сериозни предизвици.

Со порастот на онлајн купувањето доаѓа и зголемен број на доставни возила на патиштата. Според податоците на организацијата TE (Transport & Environment), транспортот поврзан со Блек фрајдеј во Европа емитира 1,2 милион тони CO2, што е дури 94 проценти повеќе отколку во просечна недела. Тоа количество е еквивалентно на годишните емисии на повеќе од 600.000 автомобили. Само во Обединетото Кралство транспортот за Блек фрајдеј во 2022 година генерирал 400.000 тони CO2.

Доставните возила, кои главно се потпираат на дизел -гориво, не емитираат само јаглерод диоксид туку и други штетни материи, како азот диоксид (NO2) и ПМ-честички. Овие материи го влошуваат квалитетот на воздухот, особено во урбаните средини, каде што веќе постои висок степен на загадување.

Производство, поврат и отпад 

Голем дел од производите што се купуваат на Блек фрајдеј, како електрониката и облеката, имаат значителен еколошки отпечаток уште за време на производството. На пример, производството на еден лаптоп ослободува меѓу 100 и 200 килограми CO2, додека просечната маица предизвикува емисии повеќекратно поголеми од нејзината тежина. Производството на тие артикли бара експлоатација на природните ресурси, големо количество енергија и транспорт.

Онлајн продавниците бележат исклучително висок процент на поврати за време на Блек фрајдеј. Според истражувањето на „Опторо“ (Optoro), повратите на производи во САД генерираат дури 1,8 милијарда килограми отпад годишно и 11 милијарди килограми емисии на CO2. Исто така, многумина не знаат дека поголемиот дел од вратените производи не се враќа назад во продажба поради високите трошоци за обработка и транспорт, туку завршува на депониите.

Пакувањето на производите за Блек фрајдеј исто така придонесува за еколошко оптоварување. Глобалното производство на пластична амбалажа надминува 141 милион тони годишно, а за време на празничната шопинг-сезона количеството на отпад се зголемува за 30 проценти. Поголемиот дел од амбалажата завршува на депониите или во океаните, загрозувајќи го растителниот и животинскиот свет.

Depositphotos

Грин фрајдеј како алтернатива 

Грин фрајдеј настана како одговор на еколошките предизвици и масовната импулсивна потрошувачка што ја поттикнува Блек фрајдеј. Неговата идеја се темели на промовирање одржлива потрошувачка и издигање на свеста за важноста на одговорниот однос кон животната средина. Наместо поттикнување на купување, кое често завршува со прекумерен отпад и еколошка штета, Грин фрајдеј носи нова филозофија. Тој го става квалитетот пред квантитетот, а долгорочната вредност пред краткотрајната еуфорија.

Првите чекори на ова движење се поврзани со кампањите на одржливите брендови како „Патагонија“ (Patagonia), која уште во 2011 година почна да го насочува вниманието кон негативните последици од консумеризмот. Со текот на времето, Грин фрајдеј прерасна во глобална иницијатива што ги обединува брендовите, организациите и поединците посветени на поодговорен пристап кон потрошувачката. Неговата цел не е да поттикне откажување од купување, туку да нè потсети дека секоја одлука има последици за животната средина и општеството.

Грин фрајдеј опфаќа неколку клучни начела. Прво, промовира промислена потрошувачка, односно купување само на она што навистина е потребно, со избегнување импулсивни одлуки, кои често резултираат со натрупување непотребни предмети.

Второ, ја нагласува важноста на поддршката на локалните производители. Со купување локално произведени артикли се намалува емисијата поврзана со транспортот, а истовремено се поттикнува развојот на малите занаети и заедници, кои ги има во изобилство во регионот.

Трето, става акцент на поправка и повторна употреба. Наместо фрлање на оштетените производи, Грин фрајдеј нè поттикнува да го продолжиме нивниот век на траење преку поправки или приспособување.

Уште едно важно начело е поттикнување на купување производи од втора рака. Продавниците за користени предмети нудат квалитетни артикли што имаат помал еколошки отпечаток, намалувајќи ја потребата за производство на нови предмети, а истовремено нудат нешто уникатно што тешко ќе се најде во обичните продавници. На крајот, Грин фрајдеј поддржува донации и размена. Наместо старите производи да завршат во отпад, тие можат да најдат нов живот во рацете на некој кому му се потребни.

Грин фрајдеј  не е само еднодневна иницијатива туку филозофија што нè потсетува на важноста на промислениот пристап кон потрошувачката.

Некои брендови ги бојкотираат попустите 

„Патагонија“, која ја прогласи Земјата за свој единствен акционер, предводи кампањи против Блек фрајдеј уште од 2011 година, многу пред да стане популарно тоа.

Сè започна со храбра реклама во „Њујорк тајмс“ (The New York Times), на која беше прикажана нивната јакна со едноставна порака: „Не купувајте ја оваа јакна“.

„Влијанието на индустријата за брза мода, која од самиот почеток дизајнира производи за брзо да застарат поради трендот, ја уништува планетата“, изјави Тајлер Ламот, директор за производи и маркетинг во „Патагонија“, за „Евроњуз“ (Euronews) за време на Меѓународниот фестивал на креативност во Кан (Cannes Lions).

Францускиот бренд „Вежа“ (Veja) исто така предводи одржливи иницијативи, особено за време на Блек фрајдеј. Наместо попусти, „Вежа“ го промовира „Repair Friday“, настан посветен на поправка на обувки и продолжување на нивниот век на траење. Основана со цел да се бори против масовната потрошувачка и еколошката штета, „Вежа“ користи органски и рециклирани материјали, а нејзината филозофија за одржливост се базира на транспарентност и етичко производство. Годинава брендот ја прошири својата кампања на меѓународно ниво, истакнувајќи дека продолжувањето на траењето на производите е клучен чекор кон намалување на еколошкиот отпечаток на модната индустрија.

ИКЕА преку својата иницијатива „Circular Friday“ понуди одржлива алтернатива на Блек фрајдеј. Наместо масовни попусти, шведскиот гигант за мебел ги поттикнува купувачите да го вратат користениот мебел во замена за попусти за идни купувања. ИКЕА во 2024 година започна и дополнителни локални иницијативи во Европа, вклучувајќи работилници за поправка на мебел и програми за донирање обновени производи на оние на кои им се најпотребни.

Модниот бренд „Аркет“ (Arket) за време на Блек фрајдеј се одлучува за алтернативен пристап, насочен кон повторна употреба. Наместо класични попусти, брендот промовира колекции на користени производи, со што се обидува да го намали отпадот и да ја издигне свеста за важноста на долготрајната мода. Со тоа нагласува дека облеката не мора да биде нова за да биде квалитетна, туку може да трае подолго со правилна грижа.

Козметичкиот бренд „Ритуалс“ (Rituals) го обележува Грин фрајдеј со посебен акцент на производи за повторно полнење. Идејата е едноставна - да се намали амбалажниот отпад и да се поттикнат купувачите на поодржлива рутина. Секое обновено полнење е поврзано со ветувањето на брендот дека ќе засади или заштити едно дрво.

„Лаш“ (Lush) веќе со години се дистанцира од класичните распродажби за Блек фрајдеј, истакнувајќи се со поинаков пристап. Нивната понуда на производи без амбалажа станува клучна за време на овој период, за да го намалат пластичниот отпад и да поттикнат поодговорно купување.

Блек фрајдеј е симбол на неодржливиот консумеризам, кој остава длабока трага на животната средина. Иницијативите како Грин фрајдеј нудат алтернатива, нагласувајќи ја важноста на промислените одлуки и одговорното однесување.

Во свет соочен со климатска криза, промената на потрошувачките навики не е само опција туку е неопходност. Зелениот петок нè потсетува дека одржливоста започнува со нас - со еден клик помалку, со една промислена одлука повеќе.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар